John Wishman (61 tuổi, ở New York, Mỹ) được chẩn đoán mắc u nguyên bào thần kinh đệm vào mùa thu năm 2020, là dạng ung thư não nguy hiểm nhất, thời gian sống trung bình chỉ từ 12-18 tháng. Tuy nhiên, sau hai năm rưỡi, ông vẫn đi du lịch, tận hưởng cuộc sống.

Wishman cho biết lý do là đã sử dụng vaccine thử nghiệm có công dụng trì hoãn sự phát triển của khối u. Vaccine có tên SurVaxM, nhắm vào protein survivin được tìm thấy trong các khối u, protein này giúp các tế bào ung thư sinh tồn. Nhà sản xuất lập luận rằng loại bỏ survivin thì các tế bào ung thư có thể sẽ chết. Wishman nhận được vaccine thông qua một chương trình mở rộng cho phép những người bệnh nặng tiếp cận với thuốc thử nghiệm.

Tracey Kassman, 65 tuổi, cũng đã đăng ký tham gia thử nghiệm vào tháng 4/2022, ba tháng sau khi được chẩn đoán mắc bệnh u nguyên bào thần kinh đệm. Ngay trong tháng, bà được tiêm mũi đầu tiên, hiện tiêm hai tháng một lần. Nhưng vì thử nghiệm được tiến hành ngẫu nhiên nên Kassman và người theo dõi không được biết đã tiêm vaccine hay giả dược.

U nguyên bào thần kinh đệm phát triển nhanh và có xu hướng xâm lấn các phần khác của não và tủy sống khi được phát hiện. Bệnh được ví tương tự xúc tu của bạch tuộc vươn tới các phần khác nhau của não, không thể phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ khối u. Phương pháp điều trị bao gồm phẫu thuật, hóa trị và xạ trị, nhưng khối u thường tái phát.

Theo Tom Halkin, phát ngôn viên của Hiệp hội U não quốc gia Mỹ, hơn 14.000 người ở nước này được chẩn đoán bệnh vào năm ngoái, chiếm gần một nửa số ca mắc u não ác tính. Căn bệnh có tỷ lệ sống sót sau 5 năm chỉ 6,8%.

Trong thử nghiệm lâm sàng đầu tiên, SurVaxM có thể kéo dài thời gian sống trung bình của 63 bệnh nhân ung thư não lên 26 tháng. Hiện, nhà sản xuất vaccine này đang tuyển số lượng lớn hơn bệnh nhân cho thử nghiệm, tối đa 270 bệnh nhân, để xác nhận kết quả. Thử nghiệm dự kiến diễn ra tại hơn 10 địa điểm ở Mỹ và Trung Quốc, sẽ so sánh việc tiêm vaccine với những bệnh nhân được chăm sóc thông thường.

Michael Ciesielski, Giám đốc điều hành của MimiVax, nhà sản xuất vaccine, cho biết SurVaxM hoạt động bằng cách đào tạo hệ thống miễn dịch tấn công các tế bào ung thư, vì vậy khi u tái phát, cơ thể có thể loại bỏ và ngăn chặn khối u mới phát triển.

Tiến sĩ Robert Fenstermaker, Trưởng khoa phẫu thuật thần kinh tại Trung tâm Ung thư Toàn diện Roswell Park, nghiên cứu viên chính của SurVaxM, cho biết những người tham gia thử nghiệm sẽ được phẫu thuật để loại bỏ càng nhiều khối u càng tốt, sau đó là xạ trị và hóa trị, sử dụng thuốc temozolomide.

"Trong khoảng một tháng sau khi xạ trị, bức xạ vẫn còn tác dụng, chúng tôi muốn bắt đầu tiêm chủng vì đó là lúc hệ thống miễn dịch đã được trẻ hóa", tiến sĩ Fenstermaker nói.

Vaccine được tiêm ở cánh tay, tương tự vaccine cúm hoặc vaccine Covid-19, gồm 4 liều, chia đều trong hai tháng, sau đó hai tháng tiêm nhắc một lần. Những người tham gia thử nghiệm sẽ được tiêm vaccine thật hoặc giả dược, sau đó được kiểm tra não bộ hai tháng một lần để theo dõi các dấu hiệu tiến triển.

Đây không phải là lần đầu tiên các nhà khoa học cố gắng tìm ra phương pháp trì hoãn u nguyên bào thần kinh đệm tái phát. Theo Ciesielski, các loại vaccine ung thư khác đã nhắm mục tiêu đến survivin nhưng cho đến nay chưa có loại nào vượt qua các thử nghiệm lâm sàng từ giai đoạn giữa đến giai đoạn cuối.

Tiến sĩ Alyx Porter, bác sĩ chuyên khoa ung thư thần kinh tại Phòng khám Mayo, ở thành phố Phoenix, cho biết phương pháp này khác với những cuộc thử nghiệm trước đó. Ví dụ, các liệu pháp điều trị đích như sử dụng chất ức chế kiểm soát đã phổ biến nhiều năm nay, cải thiện khả năng sống của người bệnh, trong đó có bệnh ung thư vú hoặc ung thư phổi. Song, những loại thuốc này kém hiệu quả với u não do không thể vượt qua hàng rào ngăn chất lạ xâm nhập vào não. Vaccine mới sẽ tạo ra các kháng thể, có thể đến được não. Tuy nhiên, các bằng chứng cần được củng cố thêm.

Theo Ciesielski, dự kiến đến giữa năm 2024 mới có kết quả thử nghiệm giai đoạn 2b, thử nghiệm có thể sẽ không hoàn thành trong 18 đến 24 tháng sau đó. Nếu thành công, công ty sẽ tiến hành thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3.

Fenstermaker cho biết cho đến nay, loại thuốc này có vẻ an toàn. Các tác dụng phụ của vaccine bao gồm sốt, ngứa, mẩn đỏ và đau cơ. Ciesielski cho biết công ty cũng đang tìm cách sử dụng vaccine cho các dạng ung thư khác, bao gồm đa u tủy và khối u thần kinh nội tiết, một dạng ung thư hiếm gặp có thể phát triển ở mọi nơi có tế bào thần kinh nội tiết, ví dụ phổi, tuyến tụy.

Chi Lê (Theo NBC News)