USS Pueblo trong một chuyến ra khơi. Ảnh: Japan Times.
Vào thập niên 1970, hải quân Mỹ rất muốn thu thập tin tức tình báo về tàu ngầm của Triều Tiên, cũng như các tàu ngầm tối tân của Liên Xô được cho là đang hoạt động trong khu vực. Bởi vậy, họ quyết định sẽ sử dụng một tàu do thám cải trang để thực hiện nhiệm vụ tối mật này, theo BBC.
Theo tài liệu giải mật của Cơ quan Lưu trữ An ninh Quốc gia, phương tiện được tình báo Mỹ lựa chọn là tàu do thám USS Pueblo (AGER-2) trang bị nhiều công nghệ hiện đại nhằm thu thập thông tin từ quân đội Triều Tiên.
Tháng 1/1968, USS Pueblo khởi hành từ quân cảng Sasebo, Nhật Bản dưới vỏ bọc tàu nghiên cứu khoa học tới vùng biển Triều Tiên để thực hiện nhiệm vụ. Các chi huy hải quân Mỹ ở Nhật Bản đánh giá việc sử dụng tàu do thám chuyên dụng này sẽ không gặp nhiều rủi ro.
Ngày 23/1/1968, USS Pueblo tiến hành hoạt động do thám ở ngoài khơi Wonsan, cảng quân sự và hậu cần lớn nhất Triều Tiên. Hai ngày sau, một tàu săn ngầm cùng ba tàu phóng lôi Triều Tiên áp sát, ra lệnh cho tàu Mỹ dừng lại để kiểm tra. Khi thuyền trưởng USS Pueblo từ chối, phía Triều Tiên sử dụng pháo và súng máy tấn công.
"Chúng tôi không có bất cứ vũ khí gì để chống trả bởi khi đó tàu chúng tôi đang cải trang và không mang theo vũ khí", Skip Schumacher, sĩ quan trên tàu khi đó nhớ lại. Trên thực tế, tàu USS Pueblo được trang bị hai khẩu súng máy cỡ nòng 12,7 mm, nhưng thủy thủ đoàn được yêu cầu không sử dụng vũ khí, trừ trường hợp nguy hiểm tới tính mạng. Ngay cả khi muốn khai hỏa, họ cũng cần ít nhất 10 phút để căn chỉnh và kích hoạt súng.
Thuyền trưởng USS Pueblo cố gắng câu giờ bằng cách điều khiển tàu hướng ra biển. Nhưng tốc độ tối đa của tàu chỉ là 24 km/h, chậm hơn so với các tàu chiến Triều Tiên. Lúc này mối quan tâm chủ yếu của thủy thủ đoàn là đốt tất cả tài liệu nhạy cảm, để chúng không rơi vào tay đối phương. Nắm được ý đồ này, phía Triều Tiên khai hỏa mỗi khi thấy khói trên tàu bốc lên.
Chỉ trong vòng một giờ, một thủy thủ Mỹ thiệt mạng và nhiều người bị thương vì hỏa lực của Triều Tiên. Thuyền trưởng quyết định đầu hàng, sau đó họ bị đưa vào bờ và tống giam trong 335 ngày ở thủ đô Bình Nhưỡng.
Việc Triều Tiên bắt giữ tàu USS Pueblo và nhiều trang thiết bị của Cơ quan An ninh Quốc gia (NSA) gây ra mối đe dọa lớn với an ninh tình báo Mỹ, khiến chính quyền Tổng thống Lyndon Johnson đau đầu trong việc tìm cách trả đũa. Theo các tài liệu giải mã trong cuốn "Hành động Chiến tranh" của Jack Cheervers, chính quyền Mỹ lúc đó đã cân nhắc một loạt hành động trả đũa mạo hiểm nhằm vào Triều Tiên.
Các biện pháp trả đũa gồm phong tỏa cảng biển Triều Tiên, không kích các mục tiêu quân sự, tấn công dọc khu giới tuyến chia cắt hai miền Triều Tiên, phô trương sức mạnh không quân và hải quân bên ngoài cảng Wonsan, nơi USS Pueblo bị bắt giữ. Tuy nhiên, Tổng thống Johnson đã bác bỏ kế hoạch trả đũa hiếu chiến này, xem việc giải quyết bằng con đường ngoại giao là cách tốt nhất để giải cứu thủy thủ tàu Pueblo.
USS Pueblo được trưng bày trong bảo tàng tại Triều Tiên. Ảnh: Wikipedia
Vụ bắt giữ tàu khiến Mỹ rất tức giận, nhưng không có thông tin tình báo về nơi giam giữ các thủy thủ nên việc tiến hành chiến dịch giải cứu là điều không thể.
Tổng thống Lyndon Johnson và cố vấn tìm cách giải thoát họ mà không gây nên cuộc chiến tranh Triều Tiên lần hai, khiến Trung Quốc và Liên Xô tham chiến. Ông thậm chí đã chuẩn bị một loạt các biện pháp dự phòng, một trong số này là sử dụng đòn tấn công hạt nhân.
Tiến trình đàm phán bắt đầu được tiến hành. Ngày 23/12/1968, 11 tháng sau vụ bắt giữ, các nhà đàm phán Mỹ và Triều Tiên đã đạt được thỏa thuận giải quyết khủng hoảng. Mỹ thừa nhận tàu của mình đã xâm phạm lãnh thổ Triều Tiên và xin lỗi về hành động này, đồng thời cam kết không lặp lại hành động tương tự trong tương lai.
82 thủy thủ Mỹ được áp tải qua cây cầu ở Panmunjon sang Hàn Quốc và trở về Mỹ vào dịp Giáng Sinh cùng năm. USS Pueblo sau đó bị Triều Tiên giữ, sơn lại và trở thành một phần của bảo tàng chiến tranh tại Bình Nhưỡng vào năm 2013.
Tàu USS Pueblo ngày nay vẫn nằm trong biên chế Hải quân Mỹ. Đây là chiếc tàu duy nhất của Hải quân Mỹ bị một quốc gia nước ngoài giữ, trong khi Washington tiến hành rất ít nỗ lực để thu hồi.
"Tài liệu mật dài 326 trang về sự cố tàu USS Pueblo của NSA năm 1992 cho thấy vụ bắt giữ này được coi như một trong những thất bại lớn nhất trong lịch sử của tình báo Mỹ", nhà sử học Jack Cheevers cho biết.
Xem thêm: Tàu sân bay Pháp ngừng không kích IS để về nước bảo dưỡng
Duy Sơn