"Kỳ vọng về chiến dịch phản công của chúng tôi được đánh giá quá cao trên thế giới", Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Oleksii Reznikov cho biết trong cuộc phỏng vấn hồi tuần trước. "Hầu hết mọi người đang chờ đợi điều gì đó to lớn, nhưng điều đó có thể dẫn đến nỗi thất vọng".
Cuộc phản công được lên kế hoạch của Ukraine có thể là bước ngoặt quan trọng nhất trong hơn một năm xung đột, khi Kiev tìm cách giành lại những vùng lãnh thổ trọng yếu và chứng minh với các đồng minh phương Tây rằng việc tiếp tục viện trợ quân sự cho Kiev là xứng đáng.
Để đạt kết quả lớn khi phản công, Ukraine phải có lợi thế áp đảo về hỏa lực và quân số, theo nguyên tắc bên tấn công phải đông gấp ba lần bên phòng thủ. Tuy nhiên, khi lực lượng Nga đã củng cố phòng tuyến trên khắp mặt trận dài gần 1.500 km, các đơn vị Ukraine sẽ khó tiến xa với nguồn lực hiện nay, giới chuyên gia lưu ý.
Lính Ukraine tại một cứ điểm ở Bakhmut hôm 9/2. Ảnh: AFP
Trong quá trình bí mật tích lũy lực lượng và nguồn lực trước cuộc phản công, giới chức Ukraine đối mặt một câu hỏi khó: Kết quả nào sẽ đủ gây ấn tượng với phương Tây, đặc biệt là Mỹ?
Một số người lo ngại nếu phản công thất bại, Ukraine có thể mất đáng kể nguồn hỗ trợ quân sự từ đồng minh hoặc phải ngồi vào bàn đàm phán với Nga ở thế bất lợi, qua đó phải từ bỏ lãnh thổ, điều mà Kiev luôn nhấn mạnh là "không thể chấp nhận".
"Tôi tin rằng chúng tôi càng giành được nhiều chiến thắng trên chiến trường thì càng có nhiều người tin tưởng vào Ukraine, điều đó đồng nghĩa chúng tôi sẽ nhận được nhiều trợ giúp hơn", Tổng thống Volodymyr Zelensky nói trong một cuộc phỏng vấn đầu tuần trước với Washington Post.
Kiev muốn tạo ra bước đột phá ở mặt trận miền đông và miền nam đất nước, trong bối cảnh cục diện giao tranh đang bế tắc. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng Ukraine sẽ gần như không thể đẩy lùi lực lượng Nga trở lại vị trí trước khi xung đột nổ ra.
Áp lực một phần đến từ thắng lợi trong những chiến dịch thành công trước đây của Ukraine. Đầu tiên là nỗ lực đẩy lùi quân đội Nga khỏi ngoại ô thủ đô Kiev, sau đó là chiến dịch phản công chớp nhoáng hồi tháng 9/2022, giúp Ukraine giành lại phần lãnh thổ đáng kể ở Kharkov và Kherson.
"Chúng tôi đã đập tan suy nghĩ rằng Ukraine sẽ gục ngã trong 72 giờ sau khi chiến sự nổ ra. Nhưng những thành tích đó cũng sẽ khiến các đối tác của Ukraine kỳ vọng rằng chúng tôi sẽ đạt được thành công như vậy thêm một lần nữa", Bộ trưởng Quốc phòng Reznikov cho hay.
"Các đối tác phương Tây đã truyền đạt tới tôi rằng họ cần một thành công nữa để thuyết phục người dân nước họ tiếp tục ủng hộ Ukraine. Nhưng tôi không thể nói trước quy mô thành công sẽ ở mức nào, 10 km, 30 km, 100 km hay 200 km?", ông cho biết thêm.
Trong chiến dịch phản công cuối năm ngoái, quân đội Ukraine đã có lợi thế về yếu tố bất ngờ ở Kharkov và địa hình thuận lợi tại Kherson. Nhưng hiện tại, Nga lại là bên có lợi thế về địa lý và quân số đông đảo hơn. Reznikov cho biết ít nhất 300.000 quân Nga đang hiện diện trên lãnh thổ nước này.
Một mục tiêu chủ chốt đối với chiến dịch phản công của Ukraine là cắt đứt hành lang trên bộ giữa vùng Donbass và Crimea, ngăn chặn các tuyến tiếp tế quan trọng cho quân đội Nga ở Zaporizhzhia và cô lập lực lượng trên bán đảo.
Một mục tiêu hàng đầu khác là giành lại các cơ sở hạ tầng giá trị, như nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia nằm ở thành phố Enerhodar và nhà máy thủy điện Kakhovka ở vùng Kherson.
Nhận thức rõ về những trở ngại lớn với chiến dịch phản công, các quan chức Ukraine đang tiếp tục gây sức ép để có thể nhận được thêm hỗ trợ quân sự từ phương Tây.
Ukraine sẽ sẵn sàng tiến hành cuộc phản công "ngay khi các vũ khí cần thiết được đối tác chuyển đến tay chúng tôi", Tổng thống Zelensky nói. Thời điểm mở chiến dịch cũng phụ thuộc vào thời tiết, khi mặt đất dọc theo chiến tuyến đang lầy lội bất thường, cản trở khả năng cơ động của xe tăng, thiết giáp.
Bộ trưởng Reznikov cho hay hơn 90% đội hình phản công của Ukraine đã sẵn sàng, nhưng một số binh sĩ vẫn chưa hoàn thành các chương trình huấn luyện ở nước ngoài.
Chiến tuyến kéo dài tạo ra nhiều mũi phản công tiềm năng cho Ukraine. Kiev có thể tập trung đột phá ở hướng nam và cố gắng chiếm thành phố Melitopol, nơi Nga đã đặt làm thủ phủ Zaporizhzhia, một trong 4 tỉnh mà Moskva sáp nhập hồi năm ngoái, sau đó tiếp tục tiến về phía đông nam, nhằm cắt đứt hành lang trên bộ tới Crimea.
Ukraine cũng có thể sử dụng lực lượng hải quân tấn công vào Crimea, thậm chí đổ bộ lên bờ biển bán đảo. Dù vậy, ảnh vệ tinh cho thấy Nga đã bố trí hệ thống chiến hào dày đặc tại Crimea, sẵn sàng đối phó với cuộc phản công tiềm năng từ đối phương.
Trong kịch bản khác, lực lượng Ukraine sẽ thọc sâu về phía đông qua thành phố Bakhmut hoặc từ thị trấn Kupiansk, nhằm tái kiểm soát các khu vực thuộc tỉnh Lugansk.
Một lựa chọn khác là Ukraine sẽ tấn công các vị trí của Nga thông qua thành phố Ugledar ở phía nam, hướng về thành phố Mariupol trên biển Azov, hiện do Nga kiểm soát.
Tổng thống Zelensky cho biết ông coi việc tái chiếm bất kỳ phần lãnh thổ nào của Ukraine cũng là "một thành công".
Bộ trưởng Reznikov cho biết lý tưởng nhất là chiến dịch phản công sẽ không chỉ giải phóng các làng mạc và thành phố mà còn "cắt đứt chuỗi hậu cần của quân đội Nga" và khiến Moskva "giảm khả năng tấn công".
Giới lãnh đạo phương Tây trong khi đó khẳng định Ukraine đã được trang bị tốt cho chiến dịch tương lai.
Nhưng các đánh giá tình báo của Mỹ bị rò rỉ hồi tháng trước cho thấy Washington vẫn hoài nghi về khả năng Kiev đạt được tiến bộ đáng kể với chiến dịch phản công sắp tới, một phần do "những hạn chế trong huấn luyện binh sĩ và nguồn cung đạn dược".
"Chúng tôi đang thua trên bầu trời", Tổng thống Zelensky nói. Ông đã liên tục yêu cầu Mỹ cung cấp chiến đấu cơ F-16, cho rằng chúng sẽ giúp chiến dịch phản công của họ "dễ dàng hơn rất nhiều", song Tổng thống Joe Biden đến nay vẫn khước từ đề nghị này.
Tướng Richard Barrons, chỉ huy Bộ Tư lệnh Lực lượng Liên hợp Vương quốc Anh từ năm 2013 đến 2016, bày tỏ lo ngại hệ thống phòng không còn rất mỏng của Ukraine có thể không chịu được một cuộc tập kích tên lửa quy mô lớn từ quân đội Nga.
Theo ông, Mỹ có thể phải rút các hệ thống phòng thủ của chính mình để cung cấp cho Ukraine nhằm lấp lỗ hổng phục vụ chiến dịch phản công. "Khả năng kiểm soát không phận của Ukraine là một dấu hỏi lớn", Barrons nói, thêm rằng Nga rõ ràng muốn bào mòn hệ thống phòng không Ukraine bằng các cuộc tập kích tên lửa liên tục suốt mùa đông vừa qua.
Ukraine cũng đang yêu cầu được viện trợ vũ khí tấn công tầm xa khi chiến dịch phản công bắt đầu, nhưng chưa được phương Tây đáp ứng do lo ngại Kiev có thể sử dụng chúng để tấn công vào sâu bên trong lãnh thổ Nga, gây leo thang quân sự nghiêm trọng.
Việc thiếu những vũ khí này đang đặt Ukraine vào thế vô cùng bất lợi, Tổng thống Zelensky cho biết. "Tôi không hiểu tại sao chúng tôi không thể có pháo tầm xa", ông nói, thêm rằng đây chính là lý do Kiev không thể đẩy quân Nga ra khỏi lãnh thổ bên kia sông Dnieper sau khi chiếm lại thành phố Kherson.
Vị trí thành phố Kharkov, Ukraine và Belgorod của Nga. Đồ họa: WP
Lực lượng Nga ở Kherson biết rằng Ukraine thiếu khả năng tấn công tầm xa nên đã rút tất cả sở chỉ huy, kho nhiên liệu, kho đạn vào sâu trong hậu cứ, cách tiền tuyến hơn 120 km, ngoài tầm bắn của các loại vũ khí hiện đại mà Kiev đang sở hữu, Bộ trưởng Reznikov cho biết.
"Chúng tôi cần thứ gì đó mạnh mẽ, có tầm bắn 150 km. Tuyến hậu cần của họ đang ngày càng gặp nhiều khó khăn, nhưng chúng tôi cần đẩy lùi họ sâu hơn nữa", ông nhấn mạnh.
Vũ Hoàng (Theo Washington Post)