Giữa tháng 2, mất hơn ba tiếng chạy xe máy từ huyện Văn Bàn, Lạng Sơn xuống Bắc Giang trong giá rét 13 độ C, chị Nông Thị Hương run vì lạnh. Hai túi quần áo chằng sau yên, trước yếm xe treo lủng lẳng túi đựng mấy bắp ngô luộc. Khăn, mũ trùm kín mít để lộ đôi mắt đỏ ngầu vì gió bụi, chị gọi điện báo nhà cung ứng biết mình và người em họ đã xuống tới nơi, chờ dẫn vào phỏng vấn.
Chị Hương quyết định ứng tuyển công ty điện tử ở Bắc Giang chỉ sau một lần nghe tư vấn từ môi giới tuyển dụng việc làm. Buổi tối rảnh, chị lướt xem điện thoại thấy nhóm môi giới livestream trên mạng xã hội liền vào hỏi thăm cho vui, lập tức có nhân viên nhắn tin tư vấn tận tình về công việc. Hồ sơ nhận việc chỉ cần căn cước công chứng, không mất chi phí. Thu nhập mỗi tháng 9-12 triệu đồng, có thêm tiền thưởng cho nhân viên mới nếu làm đủ ba tháng.
Chị Hương cùng em họ đi xe máy từ Lạng Sơn xuống phỏng vấn vào công ty điện tử, tháng 2/2025. Ảnh: Hồng Chiêu
"Ở quê chăm 6 sào lúa mỗi vụ mới được ngần ấy tiền", chị Hương làm phép so sánh. Nhìn quanh làng, lớp trung niên tuổi chị trước đây chỉ ở nhà làm ruộng, mấy năm nay đã xuống Bắc Giang, Bắc Ninh làm công nhân. Thanh niên tuổi 18 xuôi Hà Nội học, ngược cửa khẩu buôn bán hoặc chọn ngành dịch vụ nhiều hơn là vào nhà máy. Mất một đêm suy nghĩ, chị quyết định xuống Bắc Giang.
Trước khi đi, chị Hương chụp ảnh căn cước gửi cho môi giới, chỉ vài tiếng sau đã được xếp lịch hẹn phỏng vấn vào chiều cùng ngày. Gần 12h, chị chằng túi xách quần áo phía sau xe cùng người em họ đi thẳng xuống Bắc Giang. Vốn chỉ quen cầm liềm cầm cuốc, chị lo không biết thao tác máy móc, nhưng được môi giới trấn an "hướng dẫn vài buổi là biết".
Các nhà máy FDI mở rộng sản xuất khiến nhu cầu tuyển dụng năm 2025 của Bắc Giang tăng gần 17% so với năm ngoái, tới 120.000 lao động. Riêng ba tháng đầu năm cần 30.000 người, phần lớn công nhân phổ thông. Doanh nghiệp ứng dụng mọi kênh, một số nới rộng tuổi ứng viên "tới hết tuổi lao động".
Ông Nguyễn Xuân Sơn, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ Việc làm tỉnh Bắc Giang, đánh giá nhu cầu về nhân lực lớn khiến nhiều nhà máy mở rộng độ tuổi tuyển dụng 18-45 thay vì giới hạn 18-25 như trước đây. Nhiều người trong số này từng làm công nhân, từ miền Nam về hoặc tham gia thị trường từ trước, có kinh nghiệm nên dễ đáp ứng yêu cầu, tạo thêm việc làm cho lao động địa phương.
Nhiều lao động trung niên xếp hàng cùng thanh niên đợi vào phỏng vấn khi các nhà máy cần người dịp đầu năm. Ảnh: Hồng Chiêu
Một môi giới lao động cho loạt nhà máy ở Bắc Giang ví von "trước đây tuyển dụng còn giới hạn độ tuổi, giờ còn thở là nhận" để nói về mức độ khát công nhân phổ thông vào đầu năm. Khoảng 20% hồ sơ người này giới thiệu vào nhà máy là lao động 35 đến dưới 50 tuổi. Họ cư trú ở các huyện xa của Bắc Giang hoặc tỉnh lân cận, đáp ứng được nhu cầu cấp bách về nhân lực của nhà máy mùa cao điểm, lại có thêm thu nhập lúc nông nhàn mà không phải di cư quá xa như trước.
Khi dây chuyền sản xuất chuyên môn hóa cao, lao động trung niên vẫn đảm nhận công đoạn chạy máy, kiểm hàng. "Về tinh thần làm việc, nhóm lớn tuổi thậm chí kiên trì, tỉ mỉ, tính tình dễ chịu hơn nhóm thanh niên", một môi giới nhận xét. Ra giêng, anh thường nhận tin nhắn hỏi thăm nhà máy nào tuyển, chỗ nào thu nhập tốt hơn từ lao động lớn tuổi từng giới thiệu. Hầu hết họ được tuyển dụng vì biết việc lại không bỏ ngang.
Môi giới này nhận định lao động U50 sẽ là lực lượng cung ứng thường xuyên cho các nhà máy vào đầu hoặc cuối năm, bởi họ đã ổn định gia đình, cần tiền cho con cái đi học, không chán là nhảy việc như người trẻ. Trước đại dịch Covid, nhà máy còn kén chọn công nhân tuổi đôi mươi, nhưng xu hướng người trẻ dần ngại việc chân tay trong nhà máy mà chuộng các ngành dịch vụ hơn. Vì thế bộ phận tuyển dụng đi khắp các bản làng "vét" lao động tuổi 40-45. Với xu hướng này, mấy năm tới lao động U40, U50 còn khó tìm.
Chị Hoài, quê Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang, dự tính đi về hàng ngày bằng xe ghép nếu được nhận vào nhà máy điện tử ở KCN Đình Trám. Ảnh: Hồng Chiêu
Chiều cuối tháng 2, nhiều lao động trung niên xếp hàng cùng thanh niên trước cổng một nhà máy điện tử KCN Đình Trám đợi dẫn vào phỏng vấn. Chị Hoài cùng bạn đi xe máy hơn 100 km từ huyện Lục Ngạn xuống, cầm sẵn căn cước công dân. Người phụ nữ 40 tuổi để con út đang học mẫu giáo với đồi vải cho chồng chăm, trở lại nhà máy điện tử sau gần 6 năm không đi làm công nhân.
Đi làm ở công ty là cách duy nhất để chị có thể chu cấp mỗi tháng 5 triệu đồng sinh hoạt, chưa tính học phí cho con trai đang học đại học dưới Hà Nội. Chị Hoài kêu bói không ra mỗi tháng ngần ấy tiền nếu chỉ trông vào vụ vải thiều. Năm ngoái vải mất mùa, những nhà thu hoạch tốt chỉ được 40%. Chị trừ các khoản, phải vay mượn thêm mới đủ đóng học phí cho con. Trạc tuổi chị trong làng đi hết, chị Hoài và bạn cũng rủ nhau quay lại khu công nghiệp.
"Ổn thì cố vài năm tới khi con học xong, còn không chịu được thì nghỉ", chị nói, không kỳ vọng công việc cho thăng tiến hay củng cố tay nghề, chỉ cần có tiền nuôi con. Cả hai phỏng vấn xong sẽ lại về Lục Ngạn, được nhận thì sáng đi chiều về bằng xe ghép tuyến huyện như công nhân trong làng. Các nhà máy đều hỗ trợ đi lại khoảng 300.000 đồng mỗi tháng, chị Hoài chấp nhận bỏ thêm vài trăm nghìn mua vé tháng như xe buýt để không mất khoản ăn uống, thuê trọ.
Không thuận tiện như chị Hoài, chị Nông Thị Hương cùng bạn sẽ phải thuê phòng trọ gần công ty. Cả hai dự định làm đến khi nào khu công nghiệp trên quê tuyển dụng sẽ xin về gần nhà.
Hồng Chiêu