Đối với một số người, tỷ phú Lý Gia Thành là người ủng hộ phong trào dân chủ Hong Kong và đối đầu với Trung Quốc. Nhưng với những người khác, như Tổng thống Trump và đồng minh, ông là người trung thành với Trung Quốc, không đáng tin để giao những dự án cơ sở hạ tầng quan trọng.
Tỷ phú giàu nhất Hong Kong đang gặp khó khăn hơn bao giờ hết để giữ mối quan hệ với cả hai bên. Khi Bắc Kinh xung đột các nước phương Tây từ chính trị, thương mại hay Covid-19, đế chế kinh doanh của tỷ phú 91 tuổi trở thành một phép thử quan trọng. Liệu các công ty quốc tế có thể linh hoạt để tồn tại trong xung đột này hay không?
Dù vậy, tình hình kém khả quan nếu tham chiếu từ thị trường chứng khoán. CK Hutchison Holdings, mảnh ghép lớn nhất trong đế chế của Lý Gia Thành, hiện giao dịch với thị giá chỉ bằng một nửa giá trị sổ sách, mức thấp nhất kể từ khi công ty được thành lập năm 2015 sau khi tái cấu trúc. Cổ phiếu này cũng giảm 30% trong năm gần nhất, so với mức giảm 7% của chỉ số Hang Seng.
Cổ phiếu của CK Hutchison đã giảm liên tục trong 5 năm gần đây. Ảnh: Bloomberg.
Trong khi ông Lý luôn giữ mối quan hệ gần gũi với Hong Kong và Trung Quốc, 80% doanh thu của CK Hutchison đến từ thị trường nước ngoài, chủ yếu từ những lĩnh vực mang tính nhạy cảm như năng lượng, hạ tầng, viễn thông và cảng biển. Điều này khiến tập đoàn của tỷ phú giàu nhất Hong Kong chịu sự giám sát chính trị nhiều hơn phần lớn các tập đoàn đa quốc gia khác, những công ty hoạt động ở cả Trung Quốc và các nước phương Tây.
"Đó là một hành động cân bằng tinh tế", Jackie Yan, người phụ trách phần chiến lược quản lý tại Đại học Hong Kong. "Ông ấy không muốn các nước phương Tây hiểu rằng có quan hệ với chính quyền Trung Quốc"
Tuy nhiên, mối liên quan này vẫn được nhắc đến vào tháng 5/2020, khi một công ty liên kết của CK Hutchison mất gói thầu xây dựng một nhà máy ở Israel - một dự án có khả năng mang về doanh thu 85 triệu USD mỗi năm, hoặc 2,1 tỷ USD trong suốt vòng đời.
Một trong những tờ báo lớn nhất của Israel cho biết, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã cảnh báo Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu rằng Mỹ lo ngại việc tham gia đấu thầu của CK Hutchison. "Chúng tôi không muốn Trung Quốc tham gia vào cơ sở hạ tầng của Israel", Pompeo nói trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình hai tuần trước khi hợp đồng xây dựng này được trao cho một công ty Israel.
Đây cũng không phải là thiệt hại đầu tiên. Năm 2018, CK Hutchison bị chặn một thương vụ thâu tóm công ty vận hành ống dẫn khí tại Australia cũng vì lý do tương tự. Tính từ thời điểm đó đến nay, APA Group - mục tiêu của thương vụ này - đạt lợi nhuận 463 triệu AUD (tương đương 322 triệu USD).
Tỷ phú Lý Gia Thành. Ảnh: Bloomberg.
Ông Lý sinh ra tại Trung Quốc, nhưng đến Hong Kong từ thuở thơ ấu trong Chiến tranh Thế giới thứ II. Tỷ phú 91 tuổi này được đánh giá có mối quan hệ phức tạp với Trung Quốc. Từng thân thiết với những lãnh đạo Trung Quốc trước khi quốc gia này bắt đầu mở cửa kinh tế, nhưng "sợi dây" này đã yếu đi đáng kể từ khi Chủ tịch Tập Cận Bình nắm quyền vào năm 2013.
Ông bắt đầu bị chỉ trích dữ dội vào năm 2015 khi đăng ký CK Hutchison và CK Asset Holdings tại quần đảo Cayman thay vì Hong Kong, cùng với đó là thông tin rút tài sản khỏi Thượng Hải. Giới truyền thông Trung Quốc bắt đầu hoài nghi về "sự trung thành" của ông.
Đáp lại những lời chỉ trích, tỷ phú giàu nhất Hong Kong đã đưa ra một tuyên bố dài ba trang phủ nhận các cáo buộc, đồng thời nhấn mạnh sự tôn trọng của ông đối với đường lối lãnh đạo của Chủ tịch Tập Cận Bình. Tuyên bố này cũng chỉ ra CK Hutchison đã mở thêm 1.000 cửa hàng bán lẻ tại Trung Quốc trong hai năm gần đây và 87% trong số 17 tỷ đôla Hong Kong (tương đương 2,2 tỷ USD) được quyên góp bởi các quỹ của ông để phục vụ lợi ích của Trung Quốc và Hong Kong.
Đúng là ông Lý có mở rộng hoạt động tại Trung Quốc, nhưng thực tế, đế chế của ông đã giảm bớt quy mô hoạt động trong những năm gần đây. Từ năm 2015, CK Hutchison, CK Asset and CK Infrastructure Holdings đã lên kế hoạch thực hiện các thương vụ thâu tóm và sáp nhập (M&A) trên toàn cầu với tổng quy mô gần 60 tỷ USD. Nhưng, chỉ 1,6% số tiền ấy đổ vào Trung Quốc hoặc Hong Kong.
Trong khi đó, khoảng 60% trong tổng 9 tỷ USD giá trị các thương vụ bán tài sản dự kiến hoặc đã hoàn tất từ năm 2015 của CK Group thuộc Trung Quốc và Hong Kong. Doanh thu từ khu vực này chỉ còn chiếm 18%, theo báo cáo thường niên năm 2019 của CK Hutchison.
Mối quan hệ giữa ông Lý và Trung Quốc cũng căng thẳng hơn khi tỷ phú này có những động thái ủng hộ phong trào dân chủ tại Hong Kong. Trong khi những tài phiệt khác ủng hộ quan điểm của quốc gia tỷ dân, tỷ phú Lý Gia Thành lại truyền tải một thông điệp mơ hồ là lời kêu gọi ngừng bạo lực, nhấn mạnh sự tự do, khoan dung và tuân thủ pháp luật. Tỷ phú giàu nhất Hong Kong cũng hối thúc Chính phủ khoan hồng với nhóm thanh niên trẻ tuổi trong lúc xử lý tình trạng bất ổn.
Truyền thông nhanh chóng hướng mũi dùi chỉ trích và cho rằng các nhà phát triển bất động sản như CK Group là nguyên nhân gây ra sự bất bình đẳng xã hội. Lúc đó, khối tài sản của Lý Gia Thành lên đến 29 tỷ USD.
Tại cuộc họp cổ đông thường niên của CK Hutchison giữa tháng 5, Victor Li - con trai cả của tỷ phú Lý Gia Thành - nhận định cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung không tác động đáng kể lên các lĩnh vực kinh doanh viễn thông, cơ sở hạ tầng và bán lẻ của tập đoàn này, cũng như chưa có tác động lên bộ phận cảng biển.
"Chúng tôi trung thành với chiến lược tăng nguồn thu nhập ổn định, thường xuyên và chiến lược đã phát huy giá trị", Chủ tịch Victor Li nói với các cổ đông. "Tập đoàn có dòng tiền mạnh và sẵn sàng đón nhận các thử thách mới".
Một số người ủng hộ phong trào dân chủ tại Hong Kong tỏ ra thích thú khi cho rằng tỷ phú Lý đang đứng về phía họ. Do đó, những người biểu tình đổ xô đến ủng hộ chuỗi siêu thị và nhà thuốc của CK Group.
Tháng 5, Canning Fok, giám đốc điều hành của CK Hutchison, thừa nhận lợi nhuận mảng bán lẻ trên toàn cầu của tập đoàn sẽ giảm 50% trong 6 tháng đầu năm nay do việc đóng cửa vì Covid-19, nhưng "lợi nhuận từ các cửa hàng tại Hong Kong và châu Á có thể bù đắp cho khoản lỗ ở châu Âu".
Tuy nhiên, tỷ phú giàu nhất Hong Kong dường như đã lùi bước trước áp lực từ Bắc Kinh. Một ngày sau khi mất dự án xây dựng ở Israel, ông Lý công khai ủng hộ dự luật an ninh mặc dù dự luật này bị các nước phương Tây lên án. Con trai ông Lý cũng đảo chiều từ trung lập sang ủng hộ.
Với những động thái này, Richard Harris, nhà sáng lập của Port Shelter Investment Management tại Hong Kong cho rằng, đế chế của ông Lý sẽ gặp khó khăn hơn để thuyết phục các nước phương tây rằng tập đoàn này độc lập với Trung Quốc. Tỷ phú Lý Gia Thành và con trai thể hiện niềm tin vào tương lai của CK Group bằng cách mua thêm cổ phiếu vào đầu năm nay. Tuy nhiên, cổ phiếu vẫn đang giảm mạnh hơn chỉ số Hang Seng - một dấu hiệu cho thấy nhà đầu tư vẫn còn hoài nghi về tương lai của tập đoàn này.
Minh Sơn (theo Bloomberg)