Theo Chương trình tiêm chủng quốc gia, tất cả trẻ dưới hai tuổi phải tiêm 4 mũi vaccine tổng hợp phòng bạch hầu, uốn ván, ho gà, bại liệt (gồm ba mũi vaccine cơ bản và một mũi nhắc lại). Tỷ lệ trẻ tiêm đủ ba mũi cơ bản đạt trung bình 93-97%, song ở mũi tiêm nhắc thứ 4 thì có hiện tượng giảm dần, có địa phương chỉ còn 83-87%. Tình trạng bỏ mũi, trễ lịch diễn ra ở khắp cả nước. Như vậy, tỷ lệ chung toàn quốc không đạt 90%, dù các địa phương đã tổ chức tiêm vét.
Trong đợt dịch thứ 4, tình hình miền Bắc khá ổn định nên các điểm tiêm định kỳ được duy trì. Trong khi đó, từ tháng 6 đến nay, một số tỉnh miền Trung chỉ 50% trẻ tiêm và miền Nam khoảng 40% so với chỉ tiêu (thấp nhất là TP HCM và Bình Dương), do công tác tiêm chủng bạch hầu, uốn ván, ho gà, bại liệt bị gián đoạn, trì hoãn để tập trung tiêm chủng Covid-19.
Thông tin này được bác sĩ Phạm Quang Thái, Phó trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương, cho biết tại tọa đàm trực tuyến Tiêm nhắc bạch hầu, uốn ván, ho gà, bại liệt: Bước quan trọng để bảo vệ trẻ 4-6 tuổi, ngày 28/9.
Tỷ lệ tiêm chủng phòng 4 loại bệnh trên ở trẻ dưới hai tuổi tại Việt Nam khá cao, nhờ hiệu quả của chương trình tiêm chủng quốc gia và mạng lưới tiêm chủng rộng khắp các tỉnh thành, theo bác sĩ Thái. Tỷ lệ tiêm chủng của năm 2020 cao hơn năm 2019, do chương trình có đủ vaccine. Tuy nhiên, năm 2021, tỷ lệ này "hết sức quan ngại", giảm cả độ bao phủ giữa các nhóm tuổi và các địa phương do Covid-19.
Cán bộ y tế huyện Đăk Glong, Đăk Nông tiêm chủng vaccine phòng bạch hầu cho trẻ em tại xã Quảng Hòa, sáng 28/6/2020. Ảnh: Trần Hóa
Bác sĩ Thái cho hay khả năng miễn dịch đối với bạch hầu, uốn ván, ho gà, bại liệt từ các mũi tiêm vaccine sẽ giảm dần theo thời gian. Đặc biệt, trong giai đoạn trẻ 4-6 tuổi, kháng thể sẽ giảm xuống đáy. Trong khi đó, lúc này trẻ bắt đầu đi học, tiếp xúc với bên ngoài nhiều hơn, nguy cơ mắc bệnh và lây nhiễm cho người khác gia tăng. Đồng thời, tỷ lệ bao phủ vaccine hàng năm của 4 loại bệnh này chỉ khoảng 90%, mầm bệnh vẫn luôn tồn tại. Do đó, số trẻ còn lại chưa được tiêm chủng sẽ tích lũy theo thời gian, nên chỉ cần có tác nhân xuất hiện, dịch bạch hầu, uốn ván, ho gà, bại liệt dễ xuất hiện trở lại.
Ông dẫn chứng, từ năm 2015 đến nay, các thống kê cho thấy tỷ lệ ca mắc và tử vong của bệnh ho gà và bạch hầu ở Việt Nam đang tăng trở lại. Theo báo cáo của Viện Vệ sinh Dịch tễ Tây Nguyên, trong năm 2020, khu vực Tây Nguyên ghi nhận tổng số 191 trường hợp mắc bệnh bạch hầu, trong đó 5 trường hợp tử vong. Năm 2019, tỷ lệ ho gà cũng tăng đột biến lên hơn cả nghìn ca so với trước đây.
Bốn bệnh này có thể diễn tiến nặng, dẫn đến tắc nghẽn đường thở, viêm phổi, viêm cơ tim, biến chứng thận... gây tử vong, hoặc nếu trẻ khỏi bệnh sẽ phải gánh chịu những di chứng nặng nề, như biến chứng thần kinh, liệt cơ toàn thân không hồi phục (bại liệt)...
Ngoài nguyên nhân gián đoạn tiêm chủng do Covid-19, bác sĩ Thái còn chỉ ra một yếu tố chủ quan, khiến tỷ lệ tiêm chủng vaccine của 4 loại bệnh trên thấp, là do nhiều phụ huynh chưa biết tầm quan trọng của các mũi tiêm nhắc ở độ tuổi 4-6. Một khảo sát được thực hiện từ ngày 22 đến 27/9, với hơn 900 phụ huynh trên báo VnExpress cho thấy, hơn 65% phụ huynh nghĩ những mũi tiêm bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt trước hai tuổi là đủ để bảo vệ an toàn cho trẻ; hoặc không biết rằng kháng thể với các bệnh này không tồn tại suốt đời. Chỉ có 24,2% phụ huynh đã cho con đi tiêm nhắc lại vaccine trong độ tuổi 4-6.
"Trẻ từ 4-6 tuổi cần được tiêm nhắc lại một mũi vaccine 4 loại bệnh này để củng cố, duy trì mức kháng thể cao liên tục, bảo vệ cho chính trẻ, đồng thời bảo vệ những trẻ dưới ba tháng tuổi cùng nhà chưa thể tiêm chủng đầy đủ", bác sĩ Thái nói.
Ông chia sẻ, nhiều trẻ chỉ vài tháng tuổi bị lây nhiễm ho gà, bạch hầu từ anh chị em trong gia đình. Vì hệ miễn dịch non nớt, không có kháng thể chống lại bệnh, trẻ diễn tiến nặng nhanh rồi qua đời. Nhìn trẻ nguy kịch nhưng không thể làm được gì là trải nghiệm không hề dễ chịu mà các bác sĩ không muốn gặp lại.
Vì vậy, bác sĩ Thái khuyến cáo cha mẹ có con độ tuổi tiền học đường cần chủ động đăng ký cho con tiêm mũi tiêm nhắc bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt trước khi trẻ đi học. Tuy nhiên, hiện chương trình tiêm chủng mở rộng chưa miễn phí cho mũi tiêm nhắc này, nên chỉ có thể tiêm dịch vụ. Giá trung bình của một mũi vaccine tổng hợp nhắc lại khoảng 400.000 đồng.
Bác sĩ lưu ý, trước khi đưa trẻ đến điểm tiêm, phụ huynh cần đặt lịch trước và đến đúng giờ đã hẹn. Tại điểm tiêm cần tuân thủ 5K, hạn chế tiếp xúc gần, trò chuyện với người khác, tránh lây nhiễm Covid-19.
Thư Anh