Ngoại trưởng Philippines Perfecto Yasay. Ảnh: Rappler.
Ngoại trưởng Philippines Perfecto Yasay ngày 4/10 đã khiến nhiều nhà ngoại giao và chuyên gia phân tích bị sốc khi đăng lên tài khoản Facebook cá nhân bài viết có tự đề "Nước Mỹ khiến chúng tôi thất vọng", cho rằng đây là lý do khiến Tổng thống Rodrigo Duterte phải tìm kiếm chính sách đối ngoại độc lập hơn, theo SCMP.
Chỉ một ngày sau đó, bài viết này được đăng nguyên văn lên website của Bộ Ngoại giao Philippines với tựa đề "Tuyên bố của Ngoại trưởng Perfecto R. Yasay Jr", và cuối bài viết được chua thêm dòng chữ "Đăng lại từ trang Facebook cá nhân của ông".
Trong bài viết này, ông Yasay cho rằng nước Mỹ "đã quàng sợi xích vô hình lên cổ chúng tôi như một đứa em da màu không thể tự đảm bảo độc lập, tự do thực sự". "Việc phá vỡ xiềng xích lệ thuộc của Philippines để đối phó hiệu quả với các mối đe dọa an ninh trong và ngoài nước là điều phải làm để chấm dứt tình trạng phụ thuộc của đất nước với lợi ích của Mỹ", ông viết.
Theo bình luận viên Paterno Esmaquel của Rappler, bài viết này gây sốc cả về nội dung, thời điểm xuất hiện lẫn tác giả của nó. Những lời lẽ đầy gay gắt trong bài viết chẳng khác nào một cuộc tấn công quyết liệt vào Mỹ, nước từng chiếm đóng Philippines nhưng lại là đồng minh thân cận nhất hiện nay của Manila.
Nội dung của bài viết được cho là sự nhắc lại những lời lẽ mà Tổng thống Duterte gần đây đã dùng để công kích nước Mỹ cùng người đồng cấp Barack Obama. Ông Duterte từng đe dọa sẽ chấm dứt hợp tác quân sự của Mỹ, xúc phạm cá nhân Tổng thống Obama, nói ông này "nên biến xuống địa ngục", sau đó thách Washington cắt viện trợ đối với Manila.
Bài viết của ông Yasay cũng xuất hiện trong thời điểm rất nhạy cảm, khi quan hệ giữa Mỹ và Philippines đang trở nên căng thẳng với chủ trương tìm kiếm chính sách đối ngoại độc lập hơn của ông Duterte. Nó được đăng lên website của Bộ Ngoại giao Philippines chỉ vài giờ sau khi Bộ Quốc phòng nước này ra tuyên bố ca ngợi các nỗ lực hợp tác quân sự với Mỹ.
Các chuyên gia về đối ngoại cũng ngạc nhiên với bài viết này của ông Yasay. Dù đây không được coi là quan điểm chính thức của Bộ Ngoại giao Philippines, nó vẫn là phát ngôn của quan chức ngoại giao cấp cao nhất. Việc nó được gọi là "tuyên bố" trên website của Bộ Ngoại giao khiến nhiều người nghĩ rằng đây là lập trường chính thức của nước này.
Malcolm Cook, chuyên gia cấp cao tại Viện ISEAS-Yusof Ishak tại Singapore, cho rằng tất cả những điều trên là dấu hiệu cho thấy sự "hỗn loạn" trong bộ máy cố vấn và hỗ trợ cho Tổng thống Duterte. Điều đó khiến cộng đồng quốc tế rất khó dự đoán chính quyền của ông sẽ làm gì tiếp theo.
Thiếu kinh nghiệm
Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte. Ảnh: Reuters
Theo ông Cook, những tuyên bố về chính sách đối ngoại đầy đường đột của Tổng thống Duterte có thể là nguyên nhân khiến các quan chức chính quyền nước này, kể cả ông Yasay, trở nên mất cảnh giác và sự thận trọng cần thiết với những vấn đề quan hệ quốc tế đầy nhạy cảm.
"Những thay đổi lớn trong chính sách đối ngoại lâu dài của Philippines thường được Tổng thống thông báo tại các buổi họp báo chóng vánh hay những bài diễn thuyết về chủ đề không liên quan", ông Cook nói. "Có vẻ như ông ấy không có sự chuẩn bị, suy xét trước về chính sách, sự phối hợp liên ngành hay thậm chí là sự cảnh báo trước. Điều đó khiến các thành viên khác trong chính quyền phải luôn bận rộn giải thích, bác bỏ, diễn giải những tuyên bố của Tổng thống".
Bản thân Ngoại trưởng Yasay cũng đã phải nhiều lần đứng ra giải thích, phân trần về những tuyên bố bất ngờ của Tổng thống Duterte. Khi ông Duterte khẳng định sẽ chấm dứt các cuộc tập trận chung với Mỹ, ông Yasay phân bua trước báo chí rằng "Tổng thống không hề nói vậy". Sau đó, ông giải thích lại rằng ông "không nghe thấy" Tổng thống Duterte nói như thế, hoặc "có lẽ tôi đã quá buồn ngủ vì đi máy bay nhiều".
Ngoại trưởng Yasay (phải) và người đồng cấp Mỹ John Kerry. Ảnh: Rappler
Bình luận viên Alex Ho của CNN chỉ ra rằng Ngoại trưởng Yasay là người chưa có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực đối ngoại, trái ngược với người tiền nhiệm Albert del Rosario. Trước khi được ông Duterte bổ nhiệm làm Ngoại trưởng, ông Yasay từng là chủ tịch Ủy ban Chứng khoán và Sàn giao dịch từ năm 1995 đến 2000, sau đó giảng dạy luật ở Mỹ. Ông từng tranh cử ghế thượng nghị sĩ năm 2001 và chức phó tổng thống năm 2010, nhưng đều thất bại.
Trong 100 ngày đầu tiên phụ trách Bộ Ngoại giao, ông Yasay nổi tiếng là người hay phát ngôn mà không kiểm tra lại tài liệu, giấy tờ hoặc tham vấn các đồng nghiệp để xem tuyên bố của ông có đi ngược lại chính sách của Bộ Ngoại giao hay không. Vài tuần trước, một đại sứ Philippines đã phải thốt lên rằng ông Yasay thiếu "kỷ luật phát ngôn".
Theo Segundo Romero, giáo sư Đại học Ateneo de Manila, những tuyên bố của Tổng thống Duterte và Ngoại trưởng Yasay có thể chỉ là những phát ngôn nhất thời và chưa đe dọa đến mối quan hệ thực sự với Mỹ, bởi Manila chưa có bất cứ hành động nào để thực hiện những tuyên bố đó.
"Những gì chúng ta nghe được từ ông Duterte và Yasay chỉ đơn thuần là lời nói gây sốc. Người Mỹ đã nhận ra rằng một khi ông Duterte chưa đưa ra chính sách rõ ràng kiểu trắng đen, họ vẫn tuân theo những cam kết đã thỏa thuận từ trước", Romero nhấn mạnh.
Xem thêm: Tổng thống Philippines nói Obama 'biến xuống địa ngục'
Trí Dũng