Trong 4 ngày đầu tháng này, hầu hết quan chức ở Washington, kể cả Tổng thống Joe Biden, đều không biết ai đang điều hành Lầu Năm Góc.
Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin được bí mật đưa đến Trung tâm Quân y Walter Reed vào ngày đầu năm mới trong tình trạng buồn nôn và đau dữ dội. Phải 8 ngày sau, Tổng thống Biden mới biết lý do.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin tại cuộc họp báo chung với người đồng cấp Israel Yoav Gallant ở Tel Aviv ngày 18/12. Ảnh: Reuters
Bộ Quốc phòng Mỹ đã chứng kiến hàng loạt sự kiện chưa từng có tiền lệ. Bộ trưởng Austin, người đứng thứ sáu trong hàng kế nhiệm tổng thống và đứng thứ hai trong chuỗi chỉ huy quân sự sau Tổng thống, không thể đảm đương công việc. Cấp phó của ông, Thứ trưởng Quốc phòng Kathleen Hicks, được yêu cầu đảm nhận quyền điều hành khi bà đang đi nghỉ tại một bãi biển ở Puerto Rico, vài ngày trước khi Tổng thống Biden được thông báo.
Chỉ có một số ít phụ tá biết Bộ trưởng Austin đã phải nhập viện. Theo thông tin được Lầu Năm Góc công bố, hầu hết những người khác tại Bộ Quốc phòng, kể cả Thứ trưởng Hicks, đều không được thông báo về bí mật này. Sasha Baker, quan chức chính sách hàng đầu Bộ Quốc phòng và là quan chức cấp cao nhất có mặt tại Lầu Năm Góc trong thời gian đó, đã tham dự một cuộc họp tại Nhà Trắng vào ngày 3/1 mà không biết Bộ trưởng Austin phải nhập viện.
Theo giới quan sát, sự việc tại Lầu Năm Góc đã gây hoài nghi về cách chính phủ Mỹ đảm bảo khả năng hoạt động liên tục của các bộ khi người lãnh đạo không có năng lực hoặc không thể đưa ra quyết định.
Khi tin tức về việc Bộ trưởng Austin nhập viện được tung ra, nó lập tức vấp phải phản ứng dữ dội từ công chúng. Các nghị sĩ, trong đó có một số đảng viên Dân chủ, bày tỏ phẫn nộ vì thông tin bị ém nhẹm. Các quan chức Nhà Trắng và Lầu Năm Góc thể hiện rõ họ khó chịu như thế nào về việc thông tin sức khỏe của lãnh đạo Bộ Quốc phòng không được công khai.
Vẫn còn nhiều câu hỏi về chuỗi sự kiện liên quan đến việc Bộ trưởng Austin nhập viện, như ai là người chịu trách nhiệm điều hành, khi nào và tại sao không có thông tin rõ ràng hơn.
Cuối cùng, khi Tổng thống Biden được thông báo chi tiết, đã hơn một tuần trôi qua kể từ khi Bộ trưởng Austin, 70 tuổi, nhập viện vì biến chứng từ cuộc phẫu thuật trước đó để điều trị ung thư tuyến tiền liệt, và hơn ba tuần kể từ lần nhập viện đầu tiên của ông ngay trước Giáng sinh.
Austin lần đầu tiên tới Trung tâm Quân y Walter Reed vào ngày 22/12 để phẫu thuật cắt bỏ tuyến tiền liệt. Ông được gây mê toàn thân trong quá trình phẫu thuật. Các quan chức quốc phòng cho hay nhiều trợ lý hàng đầu của Bộ trưởng không biết ông đang trải qua một thủ thuật y tế phức tạp đòi hỏi phải nhập viện. Tuy nhiên, Thứ trưởng Hicks vẫn được chuyển giao quyền điều hành Lầu Năm Góc trong thời gian này.
Tối 1/1, Bộ trưởng Austin bị đau bụng dữ dội và được xe cấp cứu đưa đến Walter Reed, nằm tại phòng chăm sóc đặc biệt. Các bác sĩ xác định ông bị nhiễm trùng đường tiết niệu và tụ dịch trong ổ bụng nên phải ở lại phòng cấp cứu trong vài ngày.
Vào ngày Austin vào viện cấp cứu, Chánh văn phòng Lầu Năm Góc Kelly Magsamen bị cúm và cấp phó của bà lại không ở Washington, theo các quan chức Mỹ am hiểu vấn đề. Đây là một trong những yếu tố góp phần khiến việc công bố thông tin bị trì hoãn.
Ngày 2/1, Thứ trưởng Hicks, người đang đi nghỉ dưỡng ở Puerto Rico cùng gia đình, được Lầu Năm Góc thông báo rằng bà cần đảm nhận một số nhiệm vụ của Bộ trưởng Austin. Yêu cầu này gây bất ngờ vì Hicks đã lên kế hoạch đi nghỉ từ trước và thông thường, nếu đảm nhận nhiệm vụ của Bộ trưởng Quốc phòng, bà phải có mặt ở Washington để thực hiện chúng.
Thứ trưởng Hicks không được thông báo lý do về quyết định đường đột trên nhưng bà cũng không hỏi tại sao.
Đội ngũ truyền thông thường xuyên đi cùng Hicks, ngay cả trong kỳ nghỉ phép, đã chuẩn bị mọi thứ cho bà trong phòng khách sạn, yêu cầu bà phải bám sát công việc, không được đi dạo trên bãi biển.
Một quan chức Lầu Năm Góc cho biết Thứ trưởng Hicks bắt đầu đưa ra một số quyết định quản lý và hoạt động thường lệ thay cho Bộ trưởng Austin, đồng thời "được ủy quyền đầy đủ và sẵn sàng hỗ trợ Tổng thống về các vấn đề quân sự khác nếu cần thiết".
Cùng ngày, tin tức Bộ trưởng Austin nhập viện đã đến tai một số quan chức, trong đó có Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Charles Brown. Tuy nhiên, ông Brown không nhận được thông tin chi tiết về lý do Bộ trưởng Austin phải nhập viện hay tình trạng của người đứng đầu Lầu Năm Góc.
Hai ngày tiếp theo, tình trạng sức khỏe của Bộ trưởng Austin tiếp tục được một nhóm nhỏ trợ lý của ông giữ kín.
Trong khi Bộ trưởng Austin nằm viện và Nhà Trắng cùng các quan chức cấp cao Lầu Năm Góc không biết ai đang chịu trách nhiệm chính, quân đội Mỹ đã thực hiện cuộc không kích bằng máy bay không người lái (UAV) nhằm vào một thủ lĩnh dân quân được Iran hậu thuẫn ở Baghdad, hành động đã được Bộ trưởng Austin phê duyệt từ trước.
Thiếu tướng không quân Pat Ryder đã họp báo với các phóng viên vào ngày 4/1 về cuộc không kích, nhưng không đề cập đến việc ông Austin đang ở đâu.
Quân đội Mỹ cũng đồng thời đưa ra tối hậu thư với lực lượng Houthi tại Yemen, yêu cầu nhóm ngừng các cuộc tấn công vào tàu hàng trên Biển Đỏ, nếu không sẽ phải đối mặt hậu quả.
Thứ trưởng Hicks khi đó tiếp tục thực hiện một số nhiệm vụ khi bà ở Puerto Rico và Nhà Trắng vẫn chưa biết gì.
Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ Kathleen Hicks dự lễ tưởng niệm sự kiện 11/9 ở Lầu Năm Góc hồi tháng 9/2023. Ảnh: AFP
Cùng ngày, Chánh văn phòng Magsamen đã chia sẻ thông tin liên quan đến sức khỏe của Bộ trưởng Austin cho cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan, người sau đó truyền đạt lại thông tin cho Tổng thống Biden.
Bà Magsamen cũng nói với các quan chức quân sự hàng đầu khác rằng Bộ trưởng Austin đang có vấn đề về sức khỏe. Lầu Năm Góc cho biết Hicks và Magsamen bắt đầu đưa ra tuyên bố công khai, mặc dù Hicks dường như không biết rằng cấp trên của bà đang phải chiến đấu với những biến chứng sau cuộc phẫu thuật.
17h03 ngày 5/1, Lầu Năm Góc thông báo Bộ trưởng Austin đã phải nhập viện để thực hiện một "thủ tục y tế tự chọn" nhưng không cung cấp thông tin chi tiết. Tuyên bố cho hay ông đã trở lại đảm nhận toàn bộ trách nhiệm, mặc dù trước đó không có thông báo nào về việc Thứ trưởng Hicks được giao nhiệm vụ điều hành Lầu Năm Góc.
Các ủy ban giám sát của quốc hội biết về việc Bộ trưởng Austin nhập viện chỉ vài phút trước khi Lầu Năm Góc ra thông cáo. Vào thời điểm đó, Austin đã ở Walter Reed gần 5 ngày trong lần nằm viện thứ hai.
Ngày hôm sau, ông đưa ra tuyên bố thứ hai, cam kết đảm bảo tính minh bạch tốt hơn. Tuy nhiên, trong cuộc nói chuyện với Tổng thống Biden vào ngày 6/1, Bộ trưởng Quốc phòng đã không chia sẻ về tình trạng sức khỏe của mình và có vẻ như Tổng thống cũng không hỏi.
John Kirby, phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, cho biết Nhà Trắng đã thúc ép Lầu Năm Góc đưa ra câu trả lời, nhưng các quan chức hàng đầu Bộ Quốc phòng cũng không biết.
"Đây là vấn đề y tế của tôi và tôi chịu trách nhiệm hoàn toàn về các quyết định công bố thông tin", Bộ trưởng Austin cuối tuần trước nhấn mạnh.
Ngày 7/1, thiếu tướng Ryder ra tuyên bố rằng Bộ trưởng Austin đã nói chuyện với Hicks và các chỉ huy quân sự hàng đầu và ông đang hồi phục, nhưng vẫn không cung cấp thông tin chi tiết về lý do Austin phải phẫu thuật hay đây là lần thứ hai ông nhập viện.
Ngày 8/1, Lầu Năm Góc cam kết sẽ đánh giá nội bộ sự việc. Magsamen đưa ra một bản ghi nhớ về cách thức công bố thông tin hoạt động trong tương lai, cùng thời điểm Nhà Trắng nhắc nhở các cơ quan chính phủ về cách báo tin cho mọi bộ phận liên quan.
Nhưng căn bệnh của Bộ trưởng Austin vẫn là bí ẩn suốt một tuần sau khi ông nhập viện. Lầu Năm Góc liên tục nói rằng không có lý do nào bào chữa cho sự mù mờ này, song vẫn viện dẫn một số lý do như quyền riêng tư của Bộ trưởng, căn bệnh cúm mà chánh văn phòng Magsamen gặp phải hay những hiểu lầm nội bộ.
Vài phút trước cuộc họp báo theo lịch trình vào lúc 14h30 ngày 9/1, Lầu Năm Góc ra một thông báo gần 400 chữ, cung cấp thông tin về căn bệnh ung thư tuyến tiền liệt của Bộ trưởng Austin, cuộc phẫu thuật điều trị và biến chứng khiến ông phải quay lại bệnh viện.
Khi Ryder thông báo ngắn gọn tại Lầu Năm Góc, phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Kirby nói với các phóng viên Nhà Trắng rằng Tổng thống Biden chỉ biết về việc ông Austin bị ung thư trước đó cùng ngày, chứ không phải được Bộ trưởng Quốc phòng thông báo trực tiếp.
Đến ngày 10/1, Austin bước sang ngày thứ 10 sau cuộc phẫu thuật lần hai tại bệnh viện. Ông vẫn là người lãnh đạo Lầu Năm Góc.
Vũ Hoàng (Theo WSJ, Reuters, AFP)