Đến từ Calgary, Alberta, Michael Spavor, 40 tuổi, bắt đầu quan tâm đến Triều Tiên khi ở Seoul vào cuối những năm 1990. Ông cũng sống ở Bình Nhưỡng vào năm 2005 khi làm việc cho một tổ chức phi chính phủ Canada.
Michael Spavor là một trong số ít người phương Tây đã gặp Kim Jong-un sau khi ông nhậm chức vào năm 2011. Ông đóng vai trò lớn trong sắp xếp các chuyến thăm của cựu ngôi sao bóng rổ Dennis Rodman đến Bình Nhưỡng, nơi cầu thủ này thiết lập tình bạn với Kim Jong-un. Rodman đã hát chúc mừng sinh nhật Kim Jong-un tại sân vận động trong một sự kiện năm 2014 và còn gọi ông Kim là "bạn trọn đời".
Michael Spavor (trái) đứng cạnh lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un tại Bình Nhưỡng năm 2014. Ảnh: KCNA.
Spavor thông thạo tiếng Triều Tiên. Doanh nhân này từng ngồi cạnh Kim Jong-un cùng hút thuốc lá và uống cocktail trên du thuyền riêng của lãnh đạo Triều Tiên. Có những hình ảnh cho thấy hai người tươi cười hoặc bắt tay nhau.
Trong nhiều năm, Spavor đã sống tại thành phố Đan Đông gần biên giới Trung - Triều. Ông điều hành Paektu Cultural Exchange, tự mô tả là "tổ chức phi chính phủ quốc tế tạo điều kiện cho các hoạt động giao lưu thể thao, văn hóa, du lịch và kinh doanh" liên quan đến Triều Tiên. Họ đã không đăng bài lên mạng xã hội kể từ 2018, năm Spavor bị bắt ở Trung Quốc và trang web của tổ chức hiện không thể truy cập.
Spavor tập trung vào việc giới thiệu các doanh nghiệp nước ngoài với Triều Tiên, quốc gia chịu nhiều lệnh trừng phạt vì chương trình vũ khí hạt nhân và tên lửa đạn đạo.
Ông nói với AFP trước khi bị giam rằng ông nhận được yêu cầu từ các nhà đầu tư quan tâm đến nghiên cứu thị trường và "muốn được kết nối với các bộ và các đối tác tương lai tiềm năng từ Triều Tiên" khi lệnh trừng phạt được dỡ bỏ.
Spavor cho biết hầu hết dự án thành công với Triều Tiên đều được "tạo điều kiện thông qua những người đối thoại đáng tin cậy hoặc các doanh nghiệp có mối quan hệ lâu dài và bền chặt với các đối tác Triều Tiên, vốn cần nhiều năm để phát triển".
Michael Spavor (phải) uống cocktail cùng Kim Jong-un trên du thuyền tại Wonsan, Triều Tiên năm 2013. Ảnh: Reuters.
Năm 2018, Spavor bị bắt cùng người đồng hương Michael Kovrig, cựu quan chức ngoại giao. Canada cho rằng vụ bắt hai công dân nước là hành động trả đũa và mang động cơ chính trị của Trung Quốc, sau khi Ottawa bắt giám đốc tài chính Huawei Mạnh Vãn Chu theo yêu cầu của Mỹ.
Trung Quốc khẳng định việc giam hai công dân Canada là hợp pháp, trong khi gọi trường hợp của Mạnh Vãn Chu hoàn toàn "mang tính chính trị". Quan hệ giữa hai nước đã chạm đáy với việc Trung Quốc cáo buộc Canada chính trị hóa các vụ kiện pháp lý.
Các thành viên gia đình và những người đã liên lạc với hai người đàn ông Canada mô tả họ bị giam trong điều kiện tồi tệ và bị từ chối tiếp xúc với bên ngoài. Gần như tất cả chuyến thăm lãnh sự trực tiếp với các tù nhân nước ngoài ở Trung Quốc đã bị dừng kể từ năm ngoái do Covid-19, các nhà ngoại giao chỉ có thể nói chuyện với những người bị giam qua điện thoại. Gia đình Spavor khẳng định ông này vô tội và là doanh nhân đã đóng góp rất nhiều vì "mối quan hệ mang tính xây dựng" giữa Canada, Trung Quốc và Triều Tiên.
Tòa án Nhân dân Trung cấp thành phố Đan Đông, tỉnh Liêu Ninh hôm 11/8 kết án 11 năm tù với Spavor "vì tội gián điệp và cung cấp trái phép bí mật nhà nước". Tòa cũng nói rằng Spavor sẽ bị trục xuất, nhưng không nói rõ là trước hay sau khi ông này chấp hành án tù.
Thủ tướng Canada chỉ trích động thái của Bắc Kinh là "không thể chấp nhận được" và "không công bằng". Đại sứ Canada tại Trung Quốc Dominic Barton cho biết ông đã nói chuyện với Spavor sau khi phán quyết được đưa ra và Spavor đã nhờ ông chuyển ba thông điệp.
"Một, cảm ơn vì tất cả sự ủng hộ của các bạn, điều đó có ý nghĩa rất lớn đối với tôi. Hai, tôi đang có tinh thần tốt, và ba, tôi muốn về nhà", Barton chuyển lời của Spavor. Đại sứ nói rằng quy trình pháp lý của Trung Quốc "thiếu công bằng, minh bạch" và liên kết việc tuyên án Spavor với phiên tòa đang diễn ra đối với Mạnh Vãn Chu ở Canada.
Nói về bản án của Spavor, Barton cho biết họ diễn giải nó là Spavor phải ngồi tù 11 năm và sau đó sẽ bị trục xuất khỏi Trung Quốc. Ông nói thêm rằng chi tiết trục xuất có thể "rất quan trọng."
"Liệu cơ hội đưa anh ấy về nhà sớm hơn không? Chúng tôi đang xem xét trên phương diện kháng cáo, nhưng cụm từ trục xuất cũng được chú ý", ông nói.
Trudeau đã nhiều lần từ chối xem xét phương án đổi sự tự do của Spavor và Kovrig với Mạnh Vãn Chu. Phó Giáo sư Lynette Ong của Đại học Toronto nói rằng việc thêm cụm từ trục xuất vào bản án của Spavor đã mang lại cho chính quyền Trung Quốc "quyền lực thương lượng".
"Từ góc nhìn của Canada, nó cho phép Canada mong đợi một kết quả dễ chịu hơn là Spavor phải ngồi tù 11 năm", bà nói.
Phương Vũ (Theo AFP/CNN)