Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa ban hành đề án trồng trọt giai đoạn 2025-2035, nhằm đưa ngành này vào quỹ đạo phát thải thấp, bảo đảm an ninh lương thực và nâng sức cạnh tranh của nông sản Việt.
Theo đề án, đến năm 2035, tất cả tỉnh, thành phải xây dựng ít nhất 1-2 mô hình sản xuất giảm phát thải có khả năng nhân rộng. Cả nước sẽ hình thành tối thiểu 15 mô hình thí điểm để phát triển tín chỉ carbon, đủ điều kiện tham gia thị trường quốc tế. Một nhãn hiệu quốc gia "Phát thải thấp" cũng sẽ được ban hành, áp dụng cho các sản phẩm trồng trọt đáp ứng tiêu chí về môi trường.
Một phần diện tích lúa kém hiệu quả sẽ chuyển sang cây trồng cạn giá trị cao hoặc kết hợp nuôi thủy sản. Các mô hình "một vụ lúa - một vụ màu" được khuyến khích để cải tạo đất và giảm phát thải. Với cây lâu năm, Bộ ưu tiên giống vừa cho hiệu quả kinh tế, vừa hấp thu carbon tốt.
Vận chuyển lúa sau thu hoạch từ đồng về kho để phơi, sấy. Ảnh: An Bình
Kỹ thuật canh tác giảm phát thải cũng được chuẩn hóa. Trồng lúa sẽ áp dụng tưới ngập khô xen kẽ, hệ thống thâm canh cải tiến (SRI); phân hữu cơ, vi sinh và phân chậm tan sẽ thay dần phân vô cơ; thuốc bảo vệ thực vật hóa học được hạn chế, thay bằng giải pháp sinh học. Công nghệ số, từ cảm biến đến phần mềm giám sát độ ẩm đất, sẽ hỗ trợ nông dân điều tiết nước, phân bón và thuốc, vừa tiết kiệm chi phí vừa giảm khí thải.
Các mô hình trình diễn sẽ triển khai tại vùng sản xuất tập trung, gắn kết nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp. Những mô hình này vừa ứng dụng kỹ thuật phát thải thấp, vừa áp dụng cơ chế đo lường - báo cáo - thẩm định (MRV) theo chuẩn quốc tế.
Bộ cũng sẽ xây dựng cơ sở dữ liệu phát thải trồng trọt trên phạm vi toàn quốc, tích hợp theo vùng sinh thái, cây trồng và kỹ thuật. Đây là nền tảng để liên thông với hệ thống kiểm kê khí nhà kính quốc gia, đảm bảo minh bạch số liệu và hỗ trợ Việt Nam tham gia thị trường carbon.
Đề án đặt mục tiêu đào tạo ít nhất 3.000 cán bộ kỹ thuật, khuyến nông và nông dân nòng cốt về canh tác giảm phát thải, MRV và tín chỉ carbon. Năm bộ tài liệu truyền thông chuẩn hóa sẽ được phổ biến rộng rãi để thay đổi hành vi sản xuất theo hướng bền vững.
Bảy nhóm giải pháp cũng được đưa ra, từ hoàn thiện thể chế, ban hành tiêu chí canh tác phát thải thấp, đến cơ chế ưu đãi tài chính cho nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp. Công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, nông nghiệp chính xác, sản xuất than sinh học từ phụ phẩm được khuyến khích nghiên cứu, triển khai.
Nguồn lực tài chính dự kiến kết hợp ngân sách nhà nước với vốn xã hội hóa và tài trợ quốc tế. Hợp tác với các tổ chức như FAO, WB, GIZ, JICA, UNDP, IFAD sẽ được tăng cường để tiếp nhận hỗ trợ kỹ thuật, tài chính và kinh nghiệm quản lý.
Xa hơn, đến năm 2050, có 100% diện tích cây trồng chủ lực áp dụng quy trình canh tác bền vững; toàn bộ dữ liệu phát thải được số hóa, liên thông quốc gia; nhãn hiệu "Phát thải thấp" phổ cập trong các ngành hàng chính. Mục tiêu này nhằm đưa Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực về nông sản gắn trách nhiệm khí hậu.
Thi Hà