Quân đội Nga hồi cuối tháng ba thông báo đã hoàn thành giai đoạn một chiến dịch quân sự ở Ukraine và sẽ dồn lực "giải phóng" vùng Donbass, miền đông nước này. Các lực lượng Nga sau đó rút khỏi khu vực ngoại ô thủ đô Kiev và miền bắc Ukraine.
Maxar Technologies, công ty có trụ sở tại bang Colorado của Mỹ, mới đây công bố những bức ảnh vệ tinh chụp hồi đầu tuần cho thấy một lượng lớn khí tài Nga đã tập trung gần miền đông Ukraine.
Một đoàn xe bọc thép của quân ly khai thân Nga ở vùng Donetsk, miền đông Ukraine. Ảnh: Reuters.
Nga cũng đã bổ nhiệm đại tướng Alexander Dvornikov, người từng kinh qua trận mạc ở Syria, làm tổng chỉ huy giai đoạn hai của chiến dịch ở vùng Donbass. Đây được coi là trận chiến lớn, có thể định đoạt cục diện trên chiến trường và bàn đàm phán giữa hai nước.
Tuy nhiên, hai tuần sau khi tuyên bố chuyển trọng tâm chiến dịch quân sự, lực lượng Nga vẫn án binh bất động ở miền đông Ukraine, làm dấy lên câu hỏi điều gì đang cản trở Moskva thực hiện kế hoạch của mình.
Theo hãng thông tấn AP, một phần nguyên nhân khiến Nga chưa triển khai giai đoạn hai của chiến dịch là sau quãng thời gian vấp phải kháng cự quyết liệt ở mặt trận phía bắc Ukraine, các đơn vị quân đội Nga đã chịu những tổn thất nhất định và cần thêm thời gian để bổ sung lực lượng, khí tài.
Bộ Quốc phòng Ukraine ước tính 19.100 quân nhân Nga đã thiệt mạng từ khi chiến sự bắt đầu. Ukraine còn cho rằng Nga đã mất 705 xe tăng, 1.815 xe thiết giáp, 151 máy bay và 136 trực thăng trong hơn một tháng qua.
Nga bác bỏ số liệu này. Bộ Quốc phòng Nga hôm 25/3 cho biết 1.351 quân nhân Nga thiệt mạng và 3.825 người bị thương trong chiến dịch ở Ukraine. Lực lượng Nga tuyên bố đã phá hủy 650 máy bay các loại của quân đội Ukraine, gồm chiến đấu cơ và trực thăng, cùng hơn 2.000 xe tăng và xe thiết giáp.
Sau khi rút lui khỏi Kiev, Chernihiv và Sumy, lực lượng Nga đã rút về lãnh thổ Belarus cũng như các khu vực ở phía tây Nga để tiếp tế và bổ sung lực lượng cho chiến dịch mới.
Theo Richard Barrons, đồng chủ tịch công ty tư vấn Universal Defense & Security Solutions, trụ sở ở London, Anh, Nga đang nỗ lực chuyển các khí tài bổ sung từ nơi khác đến và huy động quân dự bị nhằm xây dựng một lực lượng tấn công đủ mạnh. Điều này có thể khiến chiến dịch phần nào bị trì hoãn.
Cùng lúc, lực lượng Nga đang cố gắng dập tắt những kháng cự cuối cùng tại Mariupol sau hơn một tháng rưỡi bao vây thành phố cảng quan trọng phía đông nam Ukraine.
Xe tăng của lực lượng ly khai thân Nga trên đường phố Mariupol, đông nam Ukraine ngày 5/4. Ảnh: Reuters.
Giới quan sát suy đoán Nga sẽ mở chiến dịch quân sự ở Donbass sau khi kiểm soát hoàn toàn Mariupol và các đơn vị rút về từ miền bắc Ukraine hoàn tất tái bố trí lực lượng.
Các chuyên gia Ukraine và phương Tây cho rằng trong giai đoạn hai của chiến dịch, quân đội Nga sẽ cố gắng huy động đủ lực lượng để tạo thành thế gọng kìm bao vây lính Ukraine ở Donbass.
Một số dự đoán Nga cũng có thể sử dụng lực lượng của mình ở phía bắc Crimea để chiếm các trung tâm công nghiệp Zaporizhzhia và Dnipro trên sông Dnepr, chia cắt Ukraine làm hai.
Barrons cho rằng việc tập trung vào một số mục tiêu trọng điểm như vậy giúp lực lượng Nga không phải "cố gắng làm 3-4 việc lớn cùng lúc, khiến không quân và tuyến hậu cần bị kéo căng".
"Câu hỏi đặt ra là liệu Nga có tập hợp đủ lực lượng để áp đảo một vị trí phòng thủ rất tốt của Ukraine hay không", ông nói.
Ngoài huy động lực lượng, quân đội Nga trong giai đoạn hai chiến dịch nhiều khả năng vẫn sẽ phải đối mặt với những thách thức hậu cần tương tự những gì họ đã gặp phải trong giai đoạn đầu.
Khi tiến công Kiev, những đoàn xe quân sự của Nga đã xếp hàng dài dọc theo các tuyến đường cao tốc dẫn đến thủ đô, trở thành mục tiêu dễ dàng cho pháo binh, máy bay không người lái và lực lượng trinh sát Ukraine.
Việc hỗ trợ hậu cần cho chiến dịch ở miền đông cũng khó khăn không kém, khi các tuyến tiếp tế của Nga nhiều khả năng phải đối mặt với những cuộc phục kích từ phía Ukraine. Thời tiết mùa xuân khiến cây cối phát triển, độ che phủ được mở rộng sẽ là lớp ngụy trang hoàn hảo cho trinh sát và binh sĩ Ukraine áp dụng chiến thuật đánh du kích.
Theo một quan chức cấp cao Lầu Năm Góc, hiện tượng mưa nhiều ở khu vực Donbass gần đây có thể khiến quân đội Nga gặp khó khăn hơn trong nỗ lực tái tổ chức lực lượng.
Mưa lớn nhiều ngày khiến mặt đất vùng Donbass sũng nước, khiến đoàn xe quân sự Nga không thể rời khỏi các tuyến đường cao tốc để tránh nguy cơ bị sa lầy. Thực tế đó có thể giúp lực lượng Ukraine tung ra các đòn tập kích dễ dàng hơn, quan chức này nói. Mưa lớn dự kiến tiếp tục trong vài ngày tới, khiến nỗ lực tập hợp lực lượng của Nga càng thêm khó khăn.
Kiểm soát bầu trời cũng là một vấn đề, khi Ukraine ngày càng hoàn thiện năng lực phòng không, gây ra mối đe dọa không nhỏ đối với các chiến đấu cơ Nga. Thiếu vắng yểm trợ hỏa lực từ trên không, đà tiến công của lực lượng mặt đất chắc chắn sẽ chậm lại. Nga gần đây đã tiến hành các cuộc không kích nhằm vào những hệ thống phòng không tầm xa của Ukraine, dường như để chuẩn bị cho chiến dịch ở miền đông.
Ben Barry, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, đánh giá các lực lượng Ukraine ở miền đông đã có nhiều năm chuẩn bị thế trận phòng thủ có chiều sâu, vì thế quân đội Nga sẽ gặp không ít khó khăn trong các trận chiến.
"Ukraine đã gia cố những thị trấn và làng mạc quan trọng mà họ muốn bảo vệ", ông nói. Xe tăng, thiết giáp cùng những khí tài hạng nặng khác của Ukraine tại Donbass đều được bố trí ở những vị trí được bảo vệ. Nhiều binh sĩ Ukraine ở miền đông có kinh nghiệm dày dặn khi đã đối đầu với quân ly khai từ năm 2014 đến nay. Quân số của họ cũng có thể tăng lên nếu các chỉ huy quân sự Ukraine triển khai lực lượng chi viện từ Kiev sau khi Nga rút khỏi miền bắc.
Michael Kofman, chuyên gia về quân sự Nga tại CNA, một tổ chức tư vấn của Washington, cho rằng quyết định xoay trục sang phía đông dường như là dấu hiệu cho thấy Nga "đang điều chỉnh các mục tiêu chiến dịch" để ưu tiên cho những nơi họ thực sự có thể giành được thành công.
"Điều đó mang lại cho Moskva một lựa chọn để tuyên bố với người dân trong nước rằng Nga đã chiến thắng và kết thúc chiến dịch", Kofman nói.
Nếu kiểm soát được Donbass trước ngày 9/5, Tổng thống Nga Vladimir Putin có thể tuyên bố về thành quả này trong Ngày Chiến thắng của Nga, sự kiện kỷ niệm thất bại ngày Đức Quốc xã năm 1945, theo Paul Kirby, nhà phân tích kỳ cựu của BBC.
Cục diện chiến trường Ukraine sau 8 tuần giao tranh. Đồ họa: Al Jazeera. Bấm vào hình để xem chi tiết.
Với ý nghĩa chiến lược và tầm quan trọng đặc biệt của khu vực này, việc Nga dành nhiều thời gian hơn để lên kế hoạch và chuẩn bị cũng là điều dễ hiểu, giới phân tích nhận định.
Sau cùng, theo Barron, nếu các lực lượng Nga được chuẩn bị kỹ lưỡng, một chiến thắng ở miền đông Ukraine không phải điều bất khả thi. "Nếu người Nga rút ra được bài học và có thể tập trung nhiều lực lượng hơn, cũng như có thể kết nối không quân với lục quân tốt hơn, đồng thời tổ chức các tuyến hậu cần trơn tru hơn, họ sẽ có khả năng áp đảo các vị trí của Ukraine, dù tôi vẫn cho rằng đây sẽ là trận chiến tiêu hao kéo dài", ông nói.
Vũ Hoàng (Theo AP, BBC)