Lầu Năm Góc xác nhận công dân Mỹ vượt biên sang Triều Tiên ngày 18/7 là binh nhì Travis King, người đang chờ bị dẫn giải về nước chịu kỷ luật sau khi có các hành động gây gổ, hành hung, phá hoại xe cảnh sát trong thời gian đồn trú ở Hàn Quốc. Quân đội Mỹ tin rằng King đang bị phía Triều Tiên giam sau khi vượt biên.
Người phát ngôn Nhà Trắng Karine Jean-Pierre cho hay Mỹ đang liên hệ với các đối tác Triều Tiên để "giải quyết sự việc", nhưng các kênh liên lạc đến nay đều chưa được phản hồi. Sau hai ngày King đào tẩu, truyền thông nhà nước Triều Tiên cũng chưa đề cập đến sự việc và giới chức Bình Nhưỡng vẫn giữ im lặng.
"Nhiều khả năng Triều Tiên sẽ sử dụng lính Mỹ vượt biên này cho mục đích tuyên truyền trong ngắn hạn và sau đó là quân bài để mặc cả với Mỹ", Yang Moo-jin, chủ tịch Đại học Nghiên cứu Triều Tiên ở Hàn Quốc, nhận định.
King, người gia nhập quân đội Mỹ vào tháng 1/2021, là binh sĩ Mỹ đầu tiên vượt biên sang Triều Tiên kể từ năm 1982. Lính Mỹ đào tẩu sang Triều Tiên nổi tiếng nhất là Charles Jenkins, trung sĩ quân đội Mỹ vượt biên vào Triều Tiên năm 1965 sau khi đóng quân tại đơn vị gần Khu Phi Quân sự (DMZ).
Trong thời gian ở Triều Tiên, ông xuất hiện trên các bộ phim tuyên truyền, dạy tiếng Anh cho các đặc vụ Triều Tiên và dành 8 tiếng mỗi ngày để nghiên cứu các bài viết của lãnh đạo nước này.
Ông được phép rời Triều Tiên năm 2004. Jenkins sau đó nói rằng ông thấy hối hận về quyết định đào tẩu và cho rằng sai lầm đó là do rượu.
Giới quan sát tin rằng Triều Tiên cũng sẽ sớm công bố thông tin về King và sử dụng binh nhì này cho các hoạt động tương tự Jenkins. Đây được coi là kịch bản đau đầu về ngoại giao với Mỹ, khi Washington cùng đồng minh Hàn Quốc đang tìm cách gây áp lực với Bình Nhưỡng vì các vụ thử tên lửa.
Căng thẳng giữa Bình Nhưỡng và Washington đã gia tăng khi Triều Tiên gần đây tăng cường chương trình hạt nhân và tên lửa, sau thất bại của các cuộc đàm phán giữa tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-un năm 2019.
Triều Tiên đã ba lần thử tên lửa đạn đạo xuyên lục địa trong năm nay. Bình Nhưỡng cáo buộc Washington và Seoul gây căng thẳng với các cuộc tập trận quân sự và triển khai vũ khí, gồm cả tàu ngầm hạt nhân Mỹ thăm cảng Busan của Hàn Quốc tuần này.
Năm ngoái, Triều Tiên đã phóng thử hơn 90 tên lửa hành trình và đạn đạo, trong đó có một tên lửa bay qua Nhật Bản, bất chấp các lệnh trừng phạt quốc tế. Sự gia tăng vụ thử tên lửa làm dấy lên lo ngại rằng Triều Tiên có thể đang chuẩn bị cho vụ thử hạt nhân đầu tiên kể từ sau năm 2017.
Chuyên gia Yang Moo-jin và nhiều nhà phân tích cho rằng tương lai của binh nhì King sau khi đào tẩu có thể gắn liền với một số cam kết ngoại giao giữa Mỹ và Triều Tiên, cũng như mức độ căng thẳng trong quan hệ hai nước.
Tuy nhiên, họ nhận định sự việc này ít có khả năng ảnh hưởng tới cuộc đàm phán phi hạt nhân hóa đang bị đình trệ hoặc tạo sức ép đủ lớn để Mỹ dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Triều Tiên, do đây là một quân nhân có cấp bậc gần như thấp nhất trong quân đội Mỹ và nhiều khả năng không nắm giữ bí mật quân sự nào.
Andrei Lankov, giám đốc Nhóm Nghiên cứu rủi ro Triều Tiên ở Seoul, cho biết Bình Nhưỡng chưa bao giờ thực sự có thể sử dụng những tình huống như vậy làm đòn bẩy địa chính trị với Washington.
"Ở trong nước, Triều Tiên có thể coi hành động đào tẩu của King là thất bại trong nỗ lực khiêu khích của Mỹ và Washington phải cầu xin tha thứ", Lankov nói. "Nhưng tôi không nhớ có trường hợp lính Mỹ đào tẩu nào mà họ có thể sử dụng như đòn bẩy nhằm đạt được nhượng bộ quan trọng từ Washington".
Rachel Minyoung Lee, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Stimson ở Mỹ, cũng cho rằng Triều Tiên giữ im lặng vì muốn tìm hiểu về vai trò, tầm quan trọng cũng như động cơ đào tẩu của King và sẽ không coi binh nhì này là lá bài thương lượng có giá trị cao với Mỹ.
"Triều Tiên biết rằng chính phủ Mỹ khó có thể thay đổi chính sách hoặc cam kết của họ về tăng cường khả năng răn đe vì một binh sĩ, người được cho phải đối mặt với án kỷ luật và cố tình vượt biên vào Triều Tiên", bà nói.
Theo chuyên gia Lankov, Triều Tiên thường giữ công dân phương Tây trong khách sạn 4 sao và áp dụng chính sách đối xử tốt với họ, nhằm tránh gây các phản ứng bất lợi từ dư luận quốc tế.
Đây là lý do cựu nhà ngoại giao Triều Tiên Tae Yong-ho, hiện là thành viên quốc hội Hàn Quốc, cho rằng việc bắt giam binh sĩ Mỹ có thể tạo ra nhiều thách thức với Bình Nhưỡng về lâu dài.
Ông nói Triều Tiên sẽ phải thành lập đội an ninh giám sát riêng binh sĩ bị bắt, đồng thời bố trí phiên dịch viên, phương tiện và tài xế riêng cùng chỗ ở cho họ, trong khi lợi ích thu lại không lớn.
"Bình Nhưỡng có thể tìm cách khai thác một số thông tin tình báo quân sự từ King, song chúng sẽ không mang lại nhiều giá trị", ông Tae nói. King đã bị giam 47 ngày trong nhà tù quân sự Mỹ ở Hàn Quốc và nhiều khả năng không nắm được bí mật nào.
Thanh Tâm (Theo Reuters, CNN)