Tổng thống Donald Trump ngày 21/2 có cuộc họp với thống đốc các bang để thảo luận về những vấn đề Mỹ phải đối mặt. Khi phát biểu chào đón, Tổng thống Trump đề cập sắc lệnh cấm người chuyển giới tham gia thể thao nữ mà ông ký hồi đầu tháng.
Ông chỉ đích danh Thống đốc Maine Janet Mills, hỏi bà có tuân thủ sắc lệnh hay không. Thống đốc thẳng thừng phản đối.
"Tốt hơn là bà nên tuân thủ, nếu không bà sẽ không nhận được khoản tài trợ liên bang nào nữa", ông Trump tuyên bố. Thống đốc Maine đáp lời: "Chúng tôi chỉ tuân theo luật. Hẹn gặp ngài tại tòa".
Việc ông Trump và bà Mills lời qua tiếng lại được truyền thông Mỹ mô tả là diễn biến bất thường, bởi các nghị sĩ, quan chức, dù thuộc đảng đối lập, đều có truyền thống tương tác lịch sự khi họp tại Nhà Trắng.
Tổng thống Trump đấu khẩu với Thống đốc bang Maine tại cuộc họp ở Nhà Trắng ngày 21/2. Video: C-SPAN
Tổng thống Trump ngày 5/2 ký sắc lệnh "Ngăn đàn ông tham gia các môn thể thao của phụ nữ", trong đó cấm vận động viên chuyển giới tham gia môn thể thao nữ và cho phép chính phủ Mỹ từ chối tài trợ cho những trường học vi phạm.
Sắc lệnh dựa trên Tiêu đề IX (Title IX), luật liên bang cấm phân biệt đối xử dựa trên giới tính trong các chương trình hoặc hoạt động giáo dục có sử dụng tài trợ từ chính phủ liên bang, hoạt động trong lĩnh vực tư nhân nhưng có sự tham gia của chính phủ liên bang.
Chính quyền tổng thống Joe Biden, đảng Dân chủ, cho rằng trường học vi phạm Tiêu đề X nếu họ cấm sinh viên chuyển giới tham gia đội thể thao. Hiệp hội Vận động viên học đường quốc gia Mỹ (NCAA), chịu trách nhiệm về thể thao học đường tại hơn 1.000 trường cao đẳng và đại học, từ năm 2022 chấp nhận để cơ quan quốc gia phụ trách từng môn thể thao ra quyết định về sự tham gia của vận động viên chuyển giới.
Trong khi đó, chính quyền Tổng thống Trump, đảng Cộng hòa, có cách diễn giải Tiêu đề IX ngược lại. "Nếu bạn muốn có các môn thể thao dành cho nữ giới, nếu bạn muốn tạo cơ hội cho nữ giới, thì các môn thể thao đó phải an toàn, công bằng và riêng tư. Điều đó có nghĩa là phải đảm bảo các môn thể thao nữ chỉ dành cho phụ nữ", một quan chức Nhà Trắng giải thích lập trường.
Sau sắc lệnh của ông Trump, NCAA đã thay đổi chính sách, cấm vận động viên có giới tính khai sinh là nam tham gia thi đấu các môn dành cho nữ.
Vận động viên chuyển giới tham gia môn thể thao của nữ từ lâu đã là vấn đề gây tranh cãi, nhưng chủ tịch NCAA Charlie Baker cho biết số lượng này trên thực tế rất ít. "Trong 510.000 vận động viên thi đấu ở cấp học đường, chưa đến 10 người công khai là người chuyển giới", ông Baker nói hồi tháng 1.
Thống đốc Maine Janet Mills trong cuộc họp tại Nhà Trắng ngày 21/2. Ảnh: AFP
Một số bang không ủng hộ sắc lệnh này, trong đó có Maine. Giới chức Maine cho rằng họ có nghĩa vụ trao cơ hội bình đẳng cho mọi sinh viên, gồm cả sinh viên chuyển giới, theo Đạo luật Nhân quyền Maine. Luật này được chỉnh sửa năm 2021, đưa bản dạng giới vào nhóm vấn đề được bảo vệ chống lại sự phân biệt đối xử trong việc làm, nhà ở, giáo dục, tín dụng hoặc tiếp cận cơ sở công cộng.
Hiệp hội Hiệu trưởng Maine (MPA), quản lý các môn thể thao trung học tại bang, năm ngoái ban hành chính sách cho phép vận động viên chuyển giới thi đấu trong các đội thể thao tùy theo giới tính khai sinh hoặc bản dạng giới, không áp dụng hai tiêu chí này cùng lúc.
MPA hai tuần trước thông báo sẽ tiếp tục cho phép vận động viên chuyển giới thi đấu. "Sắc lệnh của Tổng thống và Luật Nhân quyền Maine mâu thuẫn với nhau. MPA sẽ tiếp tục thực hiện luật bang về bản dạng giới", Mike Burnham, giám đốc điều hành hiệp hội, nói với Maine Public Radio hồi đầu tháng.
Theo số liệu từ Viện Williams, trung tâm nghiên cứu về khuynh hướng tình dục, luật bản dạng giới và chính sách công tại Trường Luật Đại học bang California, trong khoảng 1.200 thiếu niên 13-17 tuổi ở Maine, chưa đến 2% tự nhận là người chuyển giới.
Loạt diễn biến đẩy căng thẳng giữa ông Trump và chính quyền Maine gia tăng. "Tôi đã ký các sắc lệnh mang tính lịch sử để loại bỏ những lý thuyết về chủng tộc và tư tưởng liên quan chuyển giới khỏi trường học và quân đội", ông Trump phát biểu tại cuộc gặp các thống đốc bang đảng Cộng hòa tại Washington tối 20/2.
"Tôi nghe nói nam giới vẫn thi đấu trong thể thao nữ ở Maine. Có ai ở đây đến từ Maine không?", ông chủ Nhà Trắng tiếp tục. "Tôi ghét phải nói ra điều này, nhưng chúng tôi sẽ không cấp thêm hỗ trợ liên bang cho họ. Họ vẫn nói 'chúng tôi muốn đàn ông thi đấu trong môn thể thao nữ', thật không thể tin được. Chúng tôi sẽ không cấp thêm ngân sách liên bang, trừ khi họ giải quyết vấn đề".
Một ngày sau, căng thẳng này dẫn đến màn đối đáp nảy lửa giữa ông Trump và bà Mills ở Nhà Trắng.
Bộ Giáo dục Mỹ ngày 21/2 cho biết văn phòng quyền dân sự của cơ quan này đang điều tra Sở Giáo dục Maine với cáo buộc vi phạm Tiêu đề IX. Cơ quan quản lý trường học Quận 51 của Maine cũng bị điều tra vì "cho phép ít nhất một nam sinh viên thi đấu hạng mục dành cho nữ".
Tổng thống Donald Trump phát biểu tại cuộc họp với Hiệp hội Thống đốc Quốc gia, Nhà Trắng ngày 21/2. Ảnh: Reuters
Sự đối đầu giữa ông Trump và bà Mills diễn ra khi phe Dân chủ chưa thể tìm ra hướng đi rõ ràng hay hiệu quả để đối phó với Tổng thống đảng Cộng hòa. Trong tháng đầu nhậm chức, ông Trump đã ký hàng loạt sắc lệnh với tần suất dồn dập để triển khai nghị trình khiến nhiều đối thủ của ông Trump chấn động. Đảng Cộng hòa đang chiếm đa số ghế lưỡng viện, giúp ông Trump gặp ít trở ngại hơn từ nhánh lập pháp.
Sau thời gian đầu choáng váng, phe Dân chủ đã bắt đầu phản kháng, chọn tòa án làm "sàn đấu". Và đây dường như cũng là lựa chọn của bà Mills.
"Nếu Tổng thống đơn phương loại bỏ học sinh, sinh viên Maine khỏi các quỹ phúc lợi liên bang, chính quyền của tôi và tổng chưởng lý bang sẽ có hành động pháp lý phù hợp", bà Mills tuyên bố ngày 21/2, sau cuộc đấu khẩu, thêm rằng bang Maine "sẽ không e sợ trước những lời đe dọa của ông Trump".
Dmitry Bam, giáo sư luật hiến pháp tại Trường Luật Đại học Maine, nói Tổng thống không thể áp đặt điều kiện cho các khoản tài trợ liên bang, vốn đã được quốc hội phân bổ, và không có thẩm quyền pháp lý để dùng tài trợ liên bang nhằm ép buộc một bang thực hiện chính sách nào đó.
Tuy nhiên, ông Bam lưu ý Tòa án Tối cao Mỹ chưa thụ lý vụ kiện nào có các luận điểm tương tự những gì đang diễn ra, khiến mọi thứ trở nên khó đoán.
"Chúng ta có Tòa án Tối cao với phe bảo thủ chiếm đa số, Tổng thống bổ nhiệm ba thẩm phán trong số này", ông Bam cho biết. "Do đó, tôi nghĩ có sự hoài nghi và lo ngại chính đáng nếu trông cậy tòa án để kiểm soát nhánh hành pháp".
Như Tâm (Theo CNN, Reuters, AP)