McDonald’s, Chipotle và Amazon đều đang tăng lương để cố gắng tìm đủ nhân công nhanh nhất có thể. Vé máy bay và phòng khách sạn đang trở nên đắt hơn khi nhu cầu tăng trở lại nhờ các đợt tiêm chủng mới. Tình trạng thiếu hụt nguồn cung đang khiến việc mua một ngôi nhà hoặc một chiếc ôtô trở nên khó khăn hơn.
Tình trạng trên khiến đảng Cộng hòa quan ngại. Họ cảnh báo rằng lạm phát đang bùng phát và tình trạng thiếu lao động đe dọa khả năng tồn tại lâu dài với các doanh nghiệp nhỏ.
Cùng với những gì đang diễn ra, Tổng thống Biden và các cố vấn của ông lại đưa ra một kết luận hoàn toàn khác. Họ nói rằng giá cả leo thang chỉ là tạm thời. Trong lúc tốc độ và sức mạnh phục hồi kinh tế mang lại nhiều bất ngờ cho người lao động, các quan chức kinh tế của Nhà Trắng cảm thấy thích thú trong xu hướng này.
Sự khác biệt trong hai quan điểm này có thể thay đổi sau một thời gian nữa, khi mọi người thấy rõ hiệu quả hoạt động của nền kinh tế. Nhưng những bất đồng hiện tại đang định hình cuộc tranh luận chính trị về đề xuất bơm thêm 4.000 tỷ USD vào cơ sở hạ tầng của Biden, được bù đắp bằng việc tăng thuế đối với các tập đoàn và những người có thu nhập cao.
Các chuyên gia của Joe Biden cho biết, hiện trạng của nền kinh tế cho thấy cách tổng thống đang giúp người lao động ra sao. "Chính sách tốt cho tất cả mọi người là tăng lương. Bạn thấy một số nhà tuyển dụng lớn đã bắt đầu làm điều đó. Nó phù hợp với những gì Tổng thống Biden tin tưởng, rằng những người Mỹ đi làm, những người thuộc tầng lớp trung lưu - vốn không được hưởng lợi từ nền kinh tế đi xuống trong 40 năm qua - xứng đáng được tăng lương", Anita Dunn, Cố vấn cấp cao của Biden tuyên bố.
Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cũng coi các chính sách của họ - bao gồm lãi suất chạm đáy và mua nợ hàng tháng do chính phủ hậu thuẫn - đang thúc đẩy hoạt động cho vay và chi tiêu. Fed cho rằng điều này giúp chữa lành thị trường lao động và nền kinh tế nói chung. Các quan chức hàng đầu của Fed cũng tin rằng thời kỳ lạm phát cao chỉ là tạm thời.
Thậm chí, khi các nhà hoạch định chính sách bị bất ngờ bởi một số dữ liệu kinh tế gần đây, thì Fed cho rằng vốn chưa ai từng mở cửa lại nền kinh tế từ một đại dịch trong lịch sử. Do đó, sẽ có những yếu tố gây ngạc nhiên.
Đường phố nhộn nhịp tại Queens, New York vào nửa đầu tháng 5/2021. Ảnh: NYT.
Nhưng không phải ai cũng lạc quan như vậy. Các nhà phê bình, bao gồm một số nhà kinh tế tự do, nhận thấy rủi ro với sự tự tin đến từ Nhà Trắng và Fed. Họ cho rằng các nhà hoạch định chính sách sẽ quá chậm để điều tiết hợp lý trong bối cảnh nền kinh tế thay đổi nhanh chóng.
Họ cảnh báo nếu các công ty vẫn phải tiếp tục vật lộn để tuyển người và giá cả tăng cao hơn, nền kinh tế có thể phát triển quá nóng, gây tổn hại cho các doanh nghiệp, người tiêu dùng. Và thậm chí có thể dẫn đến một cuộc suy thoái khác.
Đảng Cộng hòa còn gay gắt hơn khi cho rằng, trải qua 4 tháng trong nhiệm kỳ, chương trình nghị sự kinh tế của Biden đã thất bại. Thượng nghị sĩ Mitch McConnell của Kentucky, Nhà lãnh đạo đảng Cộng hòa, cho rằng nước Mỹ vốn đang đi đến một mùa hè "đúng hướng" với tiêm chủng mở rộng, việc làm gia tăng.
Theo ông, chính quyền mới của Biden thừa hưởng đà thuận lợi được chuẩn bị từ trước. "Nhưng theo một số cách quan trọng, quyết định của các đảng viên Dân chủ được bầu đã góp phần làm chậm quá trình trở lại bình thường", ông nói.
Các nhà phê bình cũng đặt câu hỏi về sự khôn ngoan của Fed trong việc giữ lãi suất thấp và mua trái phiếu ngay cả khi giá bắt đầu tăng. Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Patrick J. Toomey của Pennsylvania, nói rằng trong khi Fed cho rằng lạm phát là nhẹ và tạm thời thì có thể đã đến lúc họ cần xem xét giải pháp thay thế cho chuyện lãi suất thấp.
Các trợ lý của Biden vẫn kiên định rằng, những rủi ro đó vẫn ở mức thấp và không lý do gì để thay đổi hướng đi trong chương trình nghị sự của tổng thống, bao gồm các chương trình cơ sở hạ tầng và xã hội được đề xuất. Nhưng ý định của Biden có khả năng vấp phải phản đổi nhiều hơn, ngay cả từ các nghị sĩ Dân chủ trong quốc hội, nếu tăng trưởng việc làm tiếp tục gây thất vọng và lạm phát tăng cao hơn dự kiến.
Chỉ số giá tiêu dùng đã khiến các nhà kinh tế ngạc nhiên khi tăng 4,2% trong tháng tư so với cùng kỳ năm ngoái, do sự kết hợp của tắc nghẽn nguồn cung và nhu cầu hồi phục. Con số này vượt xa ước đoán 3,6% của các nhà phân tích. Giá vé máy bay và giá khách sạn tăng do nhu cầu di chuyển cao trở lại. Giá ôtô đã qua sử dụng tăng mạnh do tình trạng thiếu chip và phụ tùng khác làm hạn chế sản xuất xe mới.
Các doanh nghiệp đã có thêm 266.000 việc làm trong tháng 4, thấp hơn rất nhiều so với con số một triệu mà các nhà kinh tế dự đoán. Tuyển dụng chậm lại trên nhiều lĩnh vực. Số lượng việc làm trong một số lĩnh vực như chuyển phát, lao động thời vụ, nhân viên cửa hàng tạp hóa thực sự giảm.
Các quan chức quản lý kêu gọi sự thận trọng và kiên nhẫn khi đánh giá những con số đó. Họ nói rằng nền kinh tế đang trong một giai đoạn tăng trưởng không chắc chắn và có khả năng không đồng đều; đồng thời viện dẫn rằng, lượng hồ sơ xin trợ cấp thất nghiệp liên tục giảm chứng tỏ kinh tế đang tốt lên.
Nhiều người tiêu dùng đột nhiên rủng rỉnh tiền mặt hơn, nhờ vào khoản tiết kiệm được tích lũy trong đại dịch và được phát thêm 1.400 USD hồi tháng 3. Tuy nhiên, lao động trẻ lại là những người cuối cùng được tiêm vaccine sau tất cả đối tượng ưu tiên. Thế nên, nhiều người thận trọng chưa muốn đi làm lại lúc này.
Cecilia Rouse, người đứng đầu Hội đồng Cố vấn Kinh tế của Nhà Trắng, không cảm thấy lo lắng và kêu gọi chờ đợi. "Chúng ta đặt nền kinh tế vào trạng thái hôn mê do y tế gây ra. Vì thế , không thể thoát khỏi tình trạng hôn mê và chạy marathon ngay ngày hôm sau", ông nói. "Điều đó thậm chí còn hơn thế đối với những người lao động, khi mà trong suốt một năm qua, chúng ta đã nói đừng mạo hiểm ra ngoài, có một loại virus có thể giết chết bạn", ông nói thêm.
Một cửa hàng ở Millsboro Town, Delaware dừng hoạt động vì lý do không tuyển được người. Ảnh: NYT.
Lý do khó tuyển người vẫn còn là một vấn đề tranh cãi. Các công ty được Fed khảo sát đã viện dẫn nhiều lý do bao gồm lo ngại về sức khỏe, nghỉ hưu sớm, trách nhiệm chăm sóc con cái và trợ cấp thất nghiệp gia tăng.
Đảng Cộng hòa đổ lỗi Nhà Trắng vì đã không chấm dứt khoản trợ cấp thất nghiệp bổ sung đầy hào phóng khiến người lao động không mặn mà tìm việc làm. "Khoản trợ cấp này càng khuyến khích mọi người không muốn đi làm", Thượng nghị sĩ Rob Portman, đảng viên Đảng Cộng hòa của Ohio nói.
Tài liệu mới từ Fed San Francisco cũng cho biết, khoản trợ cấp thất nghiệp bổ sung 300 USD có thể khiến một số lao động không chấp nhận công việc mà họ có thể làm. Các quan chức Nhà Trắng thừa nhận chúng có thể giúp người lao động đòi nhiều tiền hơn từ người sử dụng lao động, điều này có nghĩa là họ không sẵn sàng nhận công việc mà lẽ ra họ phải chấp nhận. Vì vậy, Biden lưu ý rằng, những người Mỹ thất nghiệp sẽ mất quyền lợi nếu họ từ chối lời mời làm việc từ một nơi làm việc an toàn.
Nhiều công ty lớn đã công bố kế hoạch tăng lương để cố gắng thu hút người lao động. Một số còn tung ra lợi ích khác hoặc tiền thưởng để thu hút người nộp đơn. "Chúng tôi muốn có tăng trưởng kinh tế, trong đó, lợi ích của tăng trưởng được chia sẻ rộng rãi hơn", Brian Deese, lãnh đạo Hội đồng Kinh tế Quốc gia của Biden, tuyên bố.
Ngoài những tranh cãi, các cử tri đánh giá cao Biden trong vai trò quản lý kinh tế cho đến nay. Đa số người dân Mỹ - bao gồm nhiều đảng viên Đảng Cộng hòa - tán thành kế hoạch tăng thuế của ông với những người có thu nhập cao và các tập đoàn để tài trợ chi tiêu mới cho đường ống nước, xe điện, giáo dục, hỗ trợ chăm sóc trẻ em, nghỉ phép có lương và các chương trình khác, theo cuộc thăm dò của New York Times thực hiện từ ngày 3-9/5.
Nhưng tờ báo này cũng nhận định, những dữ liệu kinh tế mang tính bất lợi gần đây đã tạo ra một thời điểm không thoải mái cho Nhà Trắng và Fed. Điều này sẽ làm tăng thêm rủi ro chính trị và kinh tế nếu các cố vấn của Biden bị chứng minh là sai.
Phiên An (theo NYT)