Mang thai là giai đoạn đặc biệt trong cuộc đời người phụ nữ. Tuy nhiên, mang thai dẫn đến hàng loạt thay đổi cả về thể chất lẫn tinh thần và đôi khi gây ra những bệnh không mong muốn như trầm cảm sau sinh và loạn thần sau sinh.
Chia sẻ với VnExpress.net, thạc sĩ tâm lý Ngô Thị Thu Huyền, Trung tâm Toán Tư duy và Kỹ năng xã hội IXL cho biết ở Canada cứ 10 phụ nữ thì 1-2 người bị trầm cảm sau sinh, còn tỷ lệ loạn thần sau sinh là một trên 1.000. Ở Việt Nam, tỷ lệ này có thể nhiều hơn do điều kiện kinh tế cũng như nhận thức còn hạn chế.
Trầm cảm sau sinh xảy ra vài ngày hoặc vài tháng sau khi sinh con, ảnh hưởng đến cả phụ nữ lần đầu làm mẹ lẫn người đã nhiều lần "vượt cạn" hoặc nhận con nuôi. Triệu chứng bao gồm buồn bã, tuyệt vọng, lo lắng, khó chịu; gần giống tình trạng “buồn bã sau sinh” nhưng mạnh mẽ và kéo dài hơn.
Các yếu tố làm tăng nguy cơ trầm cảm sau sinh bao gồm:
- Tiền sử mắc bệnh trầm cảm.
- Tiền sử rối loạn tâm thần tiền kinh.
- Tuổi tác khi mang thai: Tuổi càng trẻ càng dễ bị trầm cảm sau sinh.
- Cảm xúc, suy nghĩ mâu thuẫn về việc mang thai.
- Số lượng con đã có: Càng sinh nhiều con càng dễ trầm cảm ở lần mang thai tiếp theo.
- Thiếu sự giúp đỡ xã hội.
- Sống một mình.
- Xung đột hôn nhân.
Bị trầm cảm sau sinh, người mẹ không kiểm soát được cảm xúc nên thường khóc không rõ nguyên nhân và lên cơn hoảng sợ. Họ gặp khó khăn trước trách nhiệm chăm sóc đứa trẻ, khó chịu bực bội vì sự có mặt của con, sợ làm con đau hoặc oán giận cả gia đình rồi lại thấy tội lỗi vì chính những cảm xúc tiêu cực ấy. Rối loạn tiêu hóa, rối loạn giấc ngủ có thể đi kèm.
Bệnh nhân trầm cảm sau sinh cần được hỗ trợ từ phía gia đình, người thân và bác sĩ. Nếu không được can thiệp kịp thời, các triệu chứng dễ chuyển nặng, thậm chí xuất hiện ám ảnh về cái chết hay nảy ra ý tưởng tấn công em bé mới chào đời. Tuy nhiên, thạc sĩ Huyền nhận định các suy nghĩ này hầu như không dẫn đến hành vi cụ thể. Trên thực tế, nguy cơ phụ nữ trầm cảm sau sinh hãm hại con rất nhỏ. Nếu thực sự làm tổn thương đứa trẻ, bà mẹ nhiều khả năng đã rơi vào tình trạng loạn thần sau sinh.
Ảnh minh họa: agoramedia.com.
Là căn bệnh tâm thần cực kỳ nghiêm trọng, loạn thần sau sinh chủ yếu tác động đến phụ nữ lần đầu làm mẹ. Nó thường diễn ra trong vòng 3 tháng đầu sau sinh, khiến bệnh nhân mất liên hệ với thực tế, không kiểm soát hành vi, xuất hiện ảo thanh (nghe thấy tiếng nói trong đầu) và ảo giác. Các triệu chứng đi kèm bao gồm mất ngủ, tức giận, rối loạn nhịp tim, bồn chồn, hành vi cảm xúc bất thường.
Đôi khi, phụ nữ loạn thần sau sinh làm hại con mình vì cho rằng đó là cách bảo vệ đứa trẻ hoặc do tiếng nói, ảo ảnh nào đó ép buộc. Vì vậy, bệnh nhân cần được điều trị ngay lập tức bằng thuốc. Một số ca phải nhập viện nếu có nguy cơ gây thương tích cho bản thân hoặc người khác.
Để bảo vệ bản thân người mẹ cũng như gia đình, thạc sĩ Huyền cho rằng điều quan trọng nhất là phụ nữ phải biết chia sẻ, nói ra nỗi đau của mình và tìm kiếm sự giúp đỡ. "Im lặng, chịu đựng, tắt đi tiếng nói của cá nhân, không chỉ giết chết tâm hồn của cá nhân ấy mà còn gây hậu quả tới người xung quanh", bà nói. "Điều này không chỉ đúng với phụ nữ trầm cảm sau sinh mà còn đúng với nhiều tình huống khác trong xã hội".