Trần Quang Khải sinh tháng 10/1241, quê làng Tức Mạc, phủ Thiên Trường (nay là xã Lộc Vương, TP Nam Định, tỉnh Nam Định), là con của vua Trần Thái Tông và công chúa Thuận Thiên. Theo sách Những danh tướng chống ngoại xâm thời Trần, tuy sức vóc yếu, mới sinh ra đã đau ốm, có lần suýt chết, nhưng hoàng tử Quang Khải rất khôi ngô, cặp mắt tinh anh.
Sau khi vua Trần Thánh Tông lên ngôi năm 1258, vua đã phong tước cho Trần Quang Khải làm Chiêu Minh Đại vương. Đến năm 1261, Trần Quang Khải trở thành chàng trai 20 tuổi tuấn tú, đầy bản lĩnh, được phong làm thái úy và cử đi cai quản vùng đất Hoan Diễn (Nghệ An, Hà Tĩnh ngày nay) - cứ địa quan trọng của Đại Việt.
Sau chiến thắng A Lỗ do Hưng Đạo Vương chỉ huy, tháng 6/1285, Trần Quang Khải đã cùng với các tướng lĩnh khác như Trần Quốc Toản, Nguyễn Khả Lạp, Nguyễn Truyền... mở cuộc tấn công đánh bại địch ở bến Chương Dương (thuộc huyện Thường Tín, Hà Nội bây giờ) - căn cứ quan trọng của quân Mông - Nguyên.
Trần Quang Khải giành được chiến công lừng lẫy này năm 44 tuổi. Đây là trận đánh lớn vào bậc nhất, sau đó quân nhà Trần thừa thế tấn công giải phóng kinh đô Thăng Long và giành nhiều thắng lợi liên tiếp, chém đầu Toa Đô, bắn chết Lý Hằng, quét sạch quân xâm lược Nguyên - Mông ra khỏi đất nước.
Sau khi giặc Mông - Nguyên thất bại thảm hại lần thứ hai, tên thống tướng giặc là Thoát Hoan chui vào ống đồng trốn chạy và thoát chết. Thái sư Trần Quang Khải cùng vua và các tướng lĩnh trở về Thăng Long. Cảm kích trước chiến thắng hào hùng của cả dân tộc, Trần Quang Khải đã sáng tác bài thơ bất hủ "Tụng giá hoàn kinh sư", đến nay nhiều người vẫn thuộc lòng. Bài thơ được tạm dịch "Chương Dương cướp giáo giặc/ Hàm Tử bắt quân thù/ Thái bình nên gắng sức/ Non nước ấy ngàn thu".
Tranh vẽ Trần Quang Khải.
Câu 4: "Đem đại nghĩa để thắng hung tàn/ Lấy chí nhân để thay cường bạo" là những câu thơ rất nổi tiếng được viết bởi ai?