Chiều 26/6, Thanh tra Chính phủ đã công bố kết luận thanh tra công tác quản lý nhà nước và thực hiện pháp luật trong quy hoạch, quản lý xây dựng, đất đai đối với khu đô thị mới Thủ Thiêm (KĐTM Thủ Thiêm) tại TP HCM.
Theo đó, khu đô thị mới này đã giải phóng mặt bằng trên 99%; công tác đền bù, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, tái định cư cơ bản được thực hiện theo quy định. Thành phố đã ký hợp đồng với một số nhà đầu tư dự án, chủ yếu theo hình thức BT, như: 4 tuyến đường chính; cầu Thủ Thiêm 2; hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phía Bắc, hoàn thiện đường trục Bắc – Nam đoạn từ chân Cầu Thủ Thiêm 1 đến đường Mai Chí Thọ...
Khu đô thị Thủ Thiêm sau 22 năm quy hoạch. Ảnh: Quỳnh Trần.
Thanh tra nêu rõ, trong quá trình thực hiện đầu tư, xây dựng KĐTM Thủ Thiêm, UBND thành phố và các sở, ngành liên quan đã có nhiều khuyết điểm, vi phạm.
Đầu tiên là việc chấp hành pháp luật trong quy hoạch, quản lý sử dụng đất đai. Ngoài các vi phạm về quy hoạch và bồi thường, thu hồi đất, hỗ trợ, bố trí tái định cư đã được thông báo tháng 9/2018, UBND thành phố còn ban hành điều lệ quản lý xây dựng KĐTM Thủ Thiêm chưa đầy đủ, kịp thời; không thực hiện việc lập các dự án theo thứ tự ưu tiên và trình duyệt theo quy định cũng như ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng... Vi phạm này dẫn đến việc đầu tư xây dựng các dự án thiếu đồng bộ, khó quản lý; có nơi buông lỏng quản lý, chậm triển khai đầu tư xây dựng.
Các cơ quan chức năng liên quan của thành phố đã đề xuất và được thường trực Thành ủy, UBND thành phố phê duyệt chi phí đầu tư bình quân cho một m2 đất thương mại – dịch vụ - nhà ở là 26 triệu đồng.
Chi phí đầu tư bình quân này chênh lệch giảm khoảng 50% so với đơn giá đã được các sở, ngành đề xuất ban đầu, với lý do loại bớt một số chi phí cho các hạng mục công trình đã được phê duyệt quy hoạch có tổng giá trị là 17.042 tỷ đồng (gồm quảng trường trung tâm, công viên bờ sông Sài Gòn, Khu lâm viên sinh thái phía Nam, 6 trường công lập và 5 cây cầu nối từ trung tâm Thành phố qua KĐTM Thủ Thiêm) là "không đầy đủ và không đúng quy định".
Ngoài ra, khi đề xuất phương án giá trên, các sở, ngành và UBND thành phố đã không tính lãi đối với khoản tiền được tạm ứng từ ngân sách nhà nước, dẫn đến, tổng mức đầu tư đã xác định và phê duyệt không đúng quy định.
Toàn bộ quỹ đất trong KĐTM Thủ Thiêm hơn 221 ha được tạo ra bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước. Nhưng UBND Thành phố đã sử dụng quỹ đất chủ yếu để thanh toán đối ứng cho các dự án BT được chỉ định nhà đầu tư, nhất là các dự án đầu tư hạ tầng kỹ thuật phục vụ cho chính khu đô thị này, không thông qua hình thức đấu thầu dự án hoặc giao đất có thu tiền sử dụng đất không qua đấu giá quyền sử dụng đất, là vi phạm các quy định về đấu thầu và quản lý sử dụng đất đai.
Kết luận thanh tra nêu rõ "các nhà đầu tư được hưởng lợi do chênh lệch giá đất lớn (chênh lệch địa tô) từ việc được đầu tư hạ tầng kỹ thuật chính theo hình thức hợp đồng BT".
Nguyên nhân và trách nhiệm chính đã để xảy ra các khuyết điểm, vi phạm trên do lãnh đạo UBND thành phố không thực hiện đầy đủ chỉ đạo của Thủ tướng; trách nhiệm liên quan thuộc các sở, ngành như: Kế hoạch Đầu tư, Tài chính, Tài nguyên Môi trường, Xây dựng, Ban quản lý KĐTM Thủ Thiêm...
Cũng theo kết luận thanh tra, việc đầu tư KĐTM Thủ Thiêm còn mất cân đối vốn khoảng 8.734 tỷ đồng. Cụ thể, báo cáo của UBND thành phố về đánh giá tổng quan cân đối vốn khi đầu tư KĐTM Thủ Thiêm và kết quả thanh tra cho hay, tổng chi phí phải trả là hơn 83.335 tỷ đồng (gồm chi phí đầu tư và lãi tiền tạm ứng từ ngân sách). Tổng thu dự kiến đến nay là trên 74.601 tỷ đồng (bao gồm giá trị 55 lô đất còn lại tạm tính theo giá thẩm định tại thời điểm năm 2016).
Căn cứ kết quả thanh tra, Tổng thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo UBND thành phố thu hồi, hoàn trả ngay khoản tiền đã tạm ứng từ ngân sách Nhà nước không đúng quy định đã đầu tư cho KĐTM Thủ Thiêm, đến 30/9/2018 là hơn 26.315 tỷ đồng; sớm có giải pháp huy động các nguồn vốn hợp pháp để trả nợ các khoản vay ngân hàng đã đầu tư cho khu đô thị mới này trên 4.286 tỷ đồng.
UBND thành phố cũng có trách nhiệm nghiên cứu các phương án khai thác quỹ đất còn lại trong KĐTM Thủ Thiêm, tính lại tiền sử dụng đất của các dự án đã giao cho nhà đầu tư; đảm bảo không thất thoát tài sản nhà nước và khắc phục tình trạng mất cân đối khi đầu tư xây dựng khu đô thị mới này...
Tổng thanh tra cũng kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Tài chính chủ trì phối hợp với các bộ (Xây dựng, Tài nguyên Môi trường, Kế hoạch Đầu tư), UBND thành phố và Thanh tra Chính phủ xác định đúng chi phí đầu tư bình quân đối với diện tích đất sạch mà nhà nước đã dùng tiền ngân sách để đền bù, giải phóng mặt bằng, đầu tư hạ tầng KĐTM Thủ Thiêm.
Trên cơ sở "xác định đúng" này, làm mức giá khởi điểm để đấu giá quyền sử dụng đất và lựa chọn nhà đầu tư dự án theo quy định.Trong đó, kiểm tra, làm rõ và báo cáo Thủ tướng đối với khoản lãi trên số tiền tạm ứng từ ngân sách nhà nước khoảng 10.503 tỷ đồng; xem xét, kiến nghị xử lý đối với khoản chênh lệch do xác định, trình và phê duyệt chi phí đầu tư bình quân 17.042 tỷ đồng.
Các công việc nêu trên được đề nghị hoàn thành trước ngày 30/9 để báo cáo Thủ tướng.
Kiểm toán Nhà nước được kiến nghị vào cuộc, xác định lại tổng mức đầu tư và giá trị tiền sử dụng đất theo giá thị trường và quy định của pháp luật, nhằm tránh thất thoát tiền của Nhà nước, khắc phục tình trạng mất cân đối vốn như hiện nay đối với các dự án BT đang thực hiện trong KĐTM Thủ Thiêm.
UBND thành phố chủ trì thành lập tổ công tác phối hợp với các bộ, ngành liên quan rà soát việc thay đổi quy hoạch chi tiết tại các dự án đã và đang đầu tư xây dựng, cụ thể như khu dân cư phía Nam đường Mai Chí Thọ...; rà soát các dự án đã có quyết định giao đất để xem xét, xử lý, tính toán lại giá trị quyền sử dụng đất theo đúng quy định của pháp luật, tránh thất thoát tiền của Nhà nước.
Tổ công tác cũng có trách nhiệm chỉ đạo, tạo điều kiện thuận lợi để các nhà đầu tư tiếp tục thực hiện dự án, nhằm sớm hoàn thành việc đầu tư xây dựng KĐTM Thủ Thiêm.
Thanh tra Chính phủ chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với các tổ chức, cá nhân thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý có liên quan đến khuyết điểm, vi phạm được nêu trong kết luận.
"Trong quá trình xử lý về trách nhiệm và kinh tế sau thanh tra, nếu không khắc phục được hoặc khắc phục không triệt để các vi phạm về kinh tế gây thiệt hại tài sản nhà nước trước ngày 31/12 thì chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để xem xét, xử lý theo quy định của pháp luật", kết luận thanh tra nêu.
KĐTM Thủ Thiêm được Thủ tướng phê duyệt quy hoạch năm 1996 với quy mô 930 ha (trong đó: Khu đô thị mới 770 ha, Khu tái định cư 160 ha), dân số khoảng 200.000 người, khu tái định cư khoảng 45.000 người, tọa lạc bên bờ Đông sông Sài Gòn đối diện với Quận 1.
Khu trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm được chia làm 5 khu vực chính gồm: Khu vực "lõi trung tâm" chính, khu dân cư phía Bắc, khu dân cư dọc đại lộ Mai Chí Thọ, khu dân cư phía Đông và khu châu thổ phía Nam.
Tại thời điểm thanh tra, UBND thành phố đã chỉ định một số nhà đầu tư để đầu tư xây dựng các dự án theo hình thức BT trong KĐTM Thủ Thiêm như: Công ty cổ phần đầu tư địa ốc Đại Quang Minh làm chủ đầu tư các dự án (gồm: 4 tuyến đường chính, cầu Thủ Thiêm 2); Công ty cổ phần phát triển hạ tầng kỹ thuật TP HCM (sau đây viết tắt là CII) làm chủ đầu tư dự án xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phía Bắc, hoàn thiện đường trục Bắc – Nam đoạn từ chân Cầu Thủ Thiêm 1 đến đường Mai Chí Thọ...