Ông là người khởi đầu cho dòng thơ lãng mạn hiện đại Việt Nam, nổi tiếng với những vần thơ mới mẻ, lạ lùng, đôi khi là kỳ dị.
Ông đóng góp cho nền văn học hiện đại Việt Nam nhiều tác phẩm lớn, như: O chuột, Dế Mèn phiêu lưu ký, Truyện Tây Bắc...
Ông kiên trì với quan niệm văn chương là phải đứng về phía những người khốn khó, những thân phận nhỏ bé, dưới đáy xã hội.
Là nhà văn tiêu biểu của trào lưu hiện thực trước năm 1945, ông có nhiều tác phẩm nổi tiếng như Đồng hào có ma, Kép Tư Bền, Bước đường cùng...
Đây là tiểu thuyết nổi tiếng của một nhà văn giai đoạn 1930-1945, được đưa vào chương trình sách giáo khoa.
Ông là một trong những nhà văn tiêu biểu nhất Việt Nam thế kỷ 20 với nhiều tác phẩm nổi tiếng như Chí Phèo, Đôi mắt, Đời thừa...
Ông nổi tiếng với những tác phẩm như Số đỏ, Giông tố, Vỡ đê, Lấy nhau vì tình, Kỹ nghệ lấy Tây, Cơm thầy cơm cô…
Ông vừa làm thơ Đường luật, vừa tiên phong cho phong trào Thơ mới với những bài cá tính và giá trị.
Ông là một trong những đỉnh cao của phong trào Thơ mới, được mệnh danh là "ông hoàng thơ tình" và từng là đại biểu Quốc hội.
