Đăng đàn vào sáng 6/6, Bộ trưởng Giáo dục Đào tạo Phùng Xuân Nhạ là thành viên Chính phủ nhận được nhiều chất vấn trực tiếp nhất trong số 4 trưởng ngành “lên ghế nóng” tại kỳ họp lần này.
Hơn một tiếng sau khi phiên chất vấn bắt đầu, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân thông báo: Hiện nay đã có 9 đại biểu chất vấn, 67 đại biểu chờ chất vấn, 11 đại biểu tranh luận, 8 đại biểu chờ tranh luận.
"Như vậy tổng cộng có 80 đại biểu đã đăng ký chất vấn và tranh luận nên hệ thống âm thanh chịu không nổi, bị treo trong chốc lát", Bà Ngân cho hay.
Bộ trưởng Giáo dục Đào tạo Phùng Xuân Nhạ. Ảnh: Trường Phong
Trả lời đại biểu Nguyễn Văn Thân về thực trạng ngày càng nhiều học sinh, sinh viên Việt Nam chọn nước ngoài du học mặc dù trong nước có nhiều trường tốt, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ thừa nhận, đây là vấn đề được nhiều người quan tâm.
Theo ông, Nhà nước coi giáo dục là quốc sách hàng đầu, dành 20% ngân sách để đầu tư, cùng với đó còn có sự tham gia đóng góp rất lớn của xã hội. Kinh nghiệm phát triển giáo dục của Hàn Quốc, Trung Quốc,... cũng cho thấy có sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế.
Với Việt Nam, hàng năm số học sinh, sinh viên ra nước ngoài học tập, nghiên cứu ở dạng học bổng, không học bổng rất lớn với số chi vào khoảng 3-4 tỷ USD. Bộ đã tham mưu Chính phủ có chính sách khuyến khích xã hội hoá để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong nước, qua đó nhiều tập đoàn lớn đã đầu tư vào lĩnh vực này để có các cơ sở theo chuẩn quốc tế.
Ngân sách Nhà nước tập trung cho giáo dục phổ cập, vùng khó khăn. Còn giáo dục chất lượng cao thì Nhà nước vẫn có trách nhiệm, nhưng rất trông đợi vào đầu tư của tư nhân với chương trình học tiên tiến, kiểm định chất lượng dạy, học ngay từ đầu. Giải pháp này, theo ông Nhạ sẽ tăng đóng góp của khu vực tư nhân trong giáo dục chất lượng cao, giảm áp lực cho Nhà nước.
Học phí thấp, chất lượng đại học khó cao
Nhiều đại biểu nêu chất vấn về việc số người trong độ tuổi lao động (15-60) có trình độ đại học không có việc làm là khoảng 200.000 người. Bộ trưởng Giáo dục cho hay thực trạng này "là có thật" và gốc của vấn đề nằm ở chất lượng giáo dục.
Để giải quyết được một cách căn cơ vấn đề trên, Bộ sẽ tập trung nâng cao chất lượng giáo dục đại học; tăng cường đào tạo theo hướng gắn với thị trường lao động, khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào quá trình đào tạo.
Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ giải trình về chất lượng giáo dục đại học
“Trường đại học không chỉ có trách nhiệm tuyển sinh đầu vào mà còn phải quan tâm đến đầu ra, có trách nhiệm với sinh viên mình đào tạo cũng như với thị trường lao động”, Bộ trưởng Nhạ nhấn mạnh.
Đại biểu Mai Thị Phương Hoa nêu băn khoăn khi Việt Nam có 300 trường đại học, nhưng chỉ 5 trường có tên trong bảng xếp hạng châu Á. Đại biểu nêu câu hỏi "giáo dục đại học Việt Nam đang ở đâu trong bảng xếp hạng châu Á?".
Trả lời câu hỏi, Bộ trưởng Nhạ thông tin: "Hiện nay, so với mặt bằng thế giới, giáo dục đại học Việt Nam còn thấp, trong xếp hạng Ranking chưa có trường đại học nào xếp vào bảng xếp hạng danh tiếng. Gần đây, có 5 trường được vào nhóm 400 của châu Á. Theo thông tin tôi mới biết, đã có 2 đại học lọt vào 1.000 trường tốt nhất thế giới".
Ông Nhạ cho hay đây là tín hiệu đáng mừng. Sắp tới, Bộ sẽ tăng cường kiểm định đồng thời thực hiện xếp hạng các trường với nhau và xếp hạng giữa trường trong nước với trường quốc tế. Bộ sẽ tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng để đầu tư cho những trường xuất sắc.
Bộ trưởng Giáo dục cũng thừa nhận chất lượng đào tạo đại học còn thấp và chưa đáp ứng được nhu cầu của thị trường, nhất là khi Việt Nam đang bước vào cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4.
"Nguyên nhân có nhiều nhưng trước hết là chương trình đào tạo chưa sát với yêu cầu của thị trường, chương trình học chủ yếu được các thầy cô xây dựng dựa trên hiểu biết chứ không xuất phát từ thực tế. Bên cạnh đó là chất lượng giáo viên, cơ sở vật chất, tài chính còn nhiều vấn đề…", ông Nhạ nêu lý do.
Một nguyên nhân nữa được lãnh đạo Bộ Giáo dục dẫn ra để lý giải chất lượng giáo dục đại học còn hạn chế là mức học phí. Ông Nhạ cho rằng mức học phí tại Việt Nam thấp và "đồng tiền đi liền chất lượng".
"Ở nước ta, suất học phí đối với sinh viên bình quân là 630 USD, trong khi con số này ở Mỹ là 19.000 USD, ở Trung Quốc 3.500 USD,... chi phí thấp nên nên chất lượng đại học khó mong đợi cao", Bộ trưởng Giáo dục nói.
Về phương án cải tiến chất lượng trong thời gian tới, ông Nhạ cho hay, Bộ sẽ đầu tư trọng điểm một số trường, những trường chất lượng vừa phải có thể phải xem xét sáp nhập, giải thể.
Bộ Giáo dục cấm học tủ, học lệch
Đại biểu Nguyễn Sỹ Cương - Phó chủ nhiệm Uỷ ban đối ngoại, mang tới một phản ánh khác khi nêu hiện tượng học sinh chỉ học môn sẽ thi tốt nghiệp, bỏ học những môn không thi và phụ huynh “nộp tiền” cho giáo viên để con em được công nhận, đủ tiêu chuẩn thi. “Bộ trưởng có biết việc này không, giải pháp nào chặn tình trạng tiêu cực đó?”, ông Cương hỏi.
Trưởng ngành giáo dục cho biết, Bộ chưa có thống kê rõ ràng nhưng hiện tượng học tủ, học lệch là có, đặc biệt ở trường chuyên.
"Bộ Giáo dục cấm hiện tượng này. Chúng tôi kiên quyết phản đối và sẽ tiếp tục giám sát. Song cũng mong nhà trường thực hiện nghiêm quy định của Bộ để các cháu được học toàn diện, chứ không phải học để thi", ông Nhạ nói.
Bệnh thành tích có yếu tố về "văn hoá, thói quen"
Chất vấn về bệnh thành tích của ngành giáo dục, đại biểu Bùi Thị Thuỷ cho hay, khảo sát tại một số trường trung học phổ thông trong năm học 2017 - 2018 cho thấy khoảng 55-60% học sinh đạt khá, giỏi; tỷ lệ này ở lớp 11, lớp 12 còn cao hơn, lên tới khoảng 70%.
Từ thực trạng trên đại biểu Thuỷ cho rằng đó là biểu hiện rõ nét nhất của bệnh thành tích trong ngành giáo dục.
"Bộ trưởng có biết giấy khen hiện nay ở các nhà trường đang dần mất giá trị bởi vì cho quá dễ, kéo theo số lượng học sinh khá giỏi quá nhiều", đại biểu Thuỷ nêu.
Trả lời trước Quốc hội, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho hay, quả thực vấn đề về "bệnh thành tích" đã tồn tại từ lâu và "mặc dù ngành Giáo dục luôn cố gắng nói không" nhưng nhận thấy trong quá trình thực hiện, đây không chỉ là vấn đề dừng lại ở quy định mà còn liên quan tới văn hóa và thói quen của một bộ phận không nhỏ những người làm trong ngành giáo dục tại Việt Nam.
Theo chia sẻ của Bộ trưởng, Bộ đang tích cực để hạn chế vấn đề này, cũng đã có những văn bản đề nghị bỏ rất nhiều cuộc thi, đồng thời ban hành các văn bản hướng dẫn để tiến tới việc không công nhận điểm các cuộc thi vào thành tích thi đua, nhằm làm sao cho kết quả phải phản ánh được chất lượng giáo dục thực tế.
Bộ trưởng Nhạ thừa nhận rằng chính việc đăng ký thi đua làm cho nhiều thầy cô phải chạy đua điểm "ảo" và Bộ đang rất gắt gao làm việc trong vấn đề này. Theo đó, Bộ trưởng cũng tiết lộ rằng Bộ sẽ hướng tới việc thầy cô nào có sáng tạo sẽ được khuyến khích, biểu dương chứ không đăng ký thành tích nữa.
Bạo hành trẻ mầm non là "không thể chấp nhận được"
Không chỉ chất lượng đào tạo đại học, phổ thông mà ở cấp học thấp nhất là mầm non, các đại biểu cũng mang tới phiên chất vấn “bức tranh tiêu cực”. Đại biểu K'Nhiêu nêu bất cập trong đào tạo mầm non, ông muốn Bộ trưởng Giáo dục nhìn nhận rõ thực trạng và đưa ra giải pháp căn cơ.
Tiếp mạch vấn đề, đại biểu Đặng Thuần Phong không đồng tình với trả lời trước đó của Bộ trưởng Nhạ cho rằng giáo dục mầm non Việt Nam được quốc tế đánh giá cao. "Ai đánh giá cao tôi không rõ, nhưng xin nhắc lại hiện quy mô phát triển lĩnh vực giáo dục này không đồng đều, mạng lưới chưa đồng bộ, chưa kể nguồn lực đầu tư cho mầm non rất thấp. So với các khu vực giáo dục khác thì tỷ lệ gia đình phải đóng góp đào tạo nhiều nhất, trong khi bức xúc của xã hội với giáo dục mầm non là rất lớn", ông Phong nói.
Trả lời đại biểu, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ thừa nhận, đây là một trong vấn đề gây bức xúc xã hội, dư luận thời gian qua.
Hiện toàn ngành có 15.000 cơ sở giáo dục mầm non, 337.000 giáo viên. Ông Nhạ đánh giá, cơ bản các thầy cô tâm huyết, yêu nghề, mến trẻ, song cũng đã xuất hiện tình trạng bạo hành trẻ ở một số cơ sở mầm non.
Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ nói về giáo dục mầm non
"Những vụ bạo hành trẻ mà báo chí đã nêu là không thể chấp nhận được. Cá nhân tôi với trách nhiệm người đứng đầu ngành giáo dục rất phản đối, có ý kiến chỉ đạo kiên quyết, với những giáo viên không đủ năng lực thì phải đưa ra khỏi ngành, không chần chừ. Các cơ sở để xảy ra tình trạng này phải bị đình chỉ, đóng cửa", ông nói.
Về giải pháp khắc phục, ông Nhạ nói căn cơ nhất là đội ngũ giáo viên phải được quy hoạch, đào tạo bồi dưỡng thường xuyên và có chế độ hợp lý. "Hiện chế độ cho giáo viên mầm non thấp quá, ra trường khoảng 2,4 triệu đồng một tháng thì các cô rất khó khăn, đây cũng là lý do gây áp lực. Bộ Giáo dục đã làm việc với Bộ Nội vụ, một mặt tăng cường chất lượng đào tạo, chuẩn bị đội ngũ giáo viên chuyên nghiệp, mặt khác tăng chế độ đãi ngộ cho giáo viên mầm non", Bộ trưởng Nhạ cho hay.
Giáo dục phải có "quá độ"
Đại biểu Hồ Thị Vân chia sẻ bà nhớ Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ từng nói “giáo dục ta đang trong giai đoạn quá độ nên phải chấp nhận để đổi mới?”. Bà Vân đặt câu hỏi: “Chúng ta phải đi hết bao lâu trên con đường quá độ? Đã tới đoạn nào của quá độ?”.
Bộ trưởng Giáo dục khẳng định đổi mới lĩnh vực này không thể nóng vội, đây vấn đề nhạy cảm phải có lộ trình, bước đi cụ thể. Ví dụ vấn đề thi cử. Bộ đã cải cách hai kỳ thi mỗi năm thành một kỳ. Năm 2017 việc thi cử tương đối ổn định, được cử tri và nhân dân cả nước ủng hộ.
“Chúng ta phải đổi mới, về căn bản giáo dục không thể đứng yên”, ông Nhạ nói và cho rằng giáo dục đang ở giai đoạn thực hiện nhiều nhiệm vụ có kết quả, điển hình là phổ cập mầm non với trẻ 5 tuổi; kết quả đổi mới bậc học phổ thông cũng được nhiều tổ chức quốc tế uy tín như Worldbank đánh giá cao.
“Để kết luận làm được gì thì chưa đủ căn cứ, nhưng chúng tôi có cơ sở tin rằng trong nhiệm kỳ sẽ có kết quả rõ nét”, Bộ trưởng Giáo dục tự tin nói.
Ngay sau đó, đại biểu Nguyễn Thanh Hải đề nghị Bộ trưởng Giáo dục cho biết triết lý cô đọng của giáo dục Việt Nam là gì? Chủ tịch Quốc hội nhận xét, câu hỏi này cần có một hội thảo để trả lời và đề nghị Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ trao đổi với đại biểu Hải.
Hoài Thu - Võ Hải - Bảo Hà
Xem diễn biến chính