Ngày đầu, trí nhớ mất hẳn. Ngày thứ hai, tôi không còn cảm nhận được ba chiều không gian. Ngày thứ ba, thị giác tôi rối loạn.
Con trai kịp thời đưa tôi đi cấp cứu. Tôi chỉ còn nhớ láng máng, xe chở đi bệnh viện bị bắt quay về, họ yêu cầu phải gọi xe cấp cứu. Một giờ sau, xe cấp cứu mới tới. Tôi có cảm giác tỉnh lại, trả lời được mấy câu hỏi của nhân viên y tế, rồi lại nhắm mắt, thấy mãi mà xe cấp cứu chưa đi.
Hoá ra, theo nhân viên y tế, bệnh nhân "trả lời được" thì không phải cấp cứu. Nằm đó, tôi nghĩ "không phải xe cấp cứu không được đi, xe cấp cứu đến lại nói đang tỉnh táo không phải cấp cứu, chẳng lẽ cuộc đời mình kết thúc ở đây sao?".
Tôi có hai đồng nghiệp khoa học đều đã ra đi vĩnh viễn vì đột quỵ do xuất huyết não trong hai tháng trước đó. Một giáo sư, tiến sĩ khoa học hơn tôi một tuổi và phó giáo sư, tiến sĩ khoa học nhỏ hơn tôi bảy tuổi cùng trong lĩnh vực nghiên cứu hẹp về trọng lực trái đất. Đám tang cũng buồn vì bạn bè đành phải vắng mặt buổi tiễn đưa.
Rồi con cũng tìm được cách "cấp cứu", đưa tôi từ nhà tới Trung tâm Đột quỵ của Bệnh viện Bạch Mai. Quá trình điều trị tại đây, tôi có nhiều thời gian suy ngẫm. Nhất là câu hỏi, mình liệu qua khỏi được không hay cùng chung số phận như hai đồng nghiệp. Sự sống trong đại dịch quá mong manh. Nếu chết thì uổng quá, nhiều cuốn sách còn dang dở, chưa viết xong...
Những người đã chết vì bệnh khác trong dịch Covid khó có thể đổ lỗi cho dịch bệnh. Sự thực, đến nay chưa có ai, chưa quốc gia nào dám nói rằng mình có kinh nghiệm chống lại Covid. Bởi lẽ đại dịch tầm toàn cầu vài thế kỷ mới gặp một lần, dịch giữa các vùng cũng khác nhau. Có giải pháp lúc này là tích cực, nhưng lúc khác lại trở thành tiêu cực. Ta chưa nên đánh giá vội, song có thể nhìn lại để rút ra kinh nghiệm nhất định cho tương lai.
"Dịch" có nghĩa là "động". Các cụ đã dùng từ "dịch" để chỉ các yếu tố, hiện tượng ở trạng thái "động". Ví dụ, "Kinh dịch" là triết học về sự vận động, "dịch bệnh" là loại bệnh tật có khả năng lan truyền mạnh.
Cuộc sống cũng là yếu tố "động". Cái "động" của dịch bệnh cộng cái "động" của cuộc sống càng làm "động" hơn. Chúng ta không thể bắt nhịp sống dừng lại để dịch bệnh dừng lại. Tức là, các giải pháp "tĩnh" cực đoan như phong tỏa cứng trên phạm vi lớn không chế ngự được các đối tượng "động".
Nhiều người sẽ hỏi ngay, vậy giải pháp "động" để phòng chống Covid là gì? Hơn một thế kỷ qua, các nhà khoa học đã khẳng định mọi yếu tố, hiện tượng trên đời đều "động", kể cả thứ tưởng rằng "tĩnh" nhất như lớp vỏ trái đất cũng đang chuyển động rất đáng kể. Người ta chỉ kiểm chứng được tính "động" của các yếu tố tưởng như "tĩnh" này khi nhóm công nghệ đo đạc 4.0 ra đời.
Mặt khác, để phòng Covid, ta đã đưa ra giải pháp 5K. Làm gì để kiểm soát được việc thực hiện triệt để 5K? đó chính là giải pháp công nghệ 4.0 ở mức độ khác nhau. Chúng ta đã nghĩ tới, đã làm, nhưng vẫn cần hoàn thiện hơn bộ giải pháp này theo hướng hệ thống và nhất quán cho giai đoạn tiếp theo.
Điều bao trùm trên hết là pháp luật và việc thực thi pháp luật sao cho vừa vặn với hoàn cảnh dịch bệnh nước ta. Chính phủ có thể nghĩ cách để không lặp lại việc cán bộ địa phương tuỳ tiện hiểu và áp dụng chỉ thị của Chính phủ nhằm giữ thành tích chống dịch của mình. Dịch bệnh là hoàn cảnh đặc biệt, Quốc hội đã cho phép Chính phủ tự quyết định mọi biện pháp chống dịch. Dù đã có quy định, nghị quyết, chỉ thị về chống dịch, nhưng theo sự uỷ quyền trên, Chính phủ hoàn toàn đủ thẩm quyền ban hành một khung nghị định chống dịch để áp dụng lâu dài trong bình thường mới. Nghị định này sẽ đặt việc chống dịch cân bằng với phục hồi kinh tế, tức là tư duy "động" sẽ thay thế hoàn toàn tư duy "tĩnh".
Thực tế đã chứng minh, mọi việc lớn chỉ thành công nếu đó là sự nghiệp của toàn dân. Khi đó, khó khăn mấy, đất nước cũng vượt qua được. Để toàn dân đồng lòng, những người nhiễm bệnh phải được đùm bọc nhiều nhất. Từ đây, tôi hy vọng nhiều địa phương không còn coi virus, người nhiễm và người nghi nhiễm virus là một, dẫn đến tâm lý kỳ thị cùng hành vi đẩy họ xa khỏi cộng đồng.
Thứ nữa, chúng ta đừng coi mọi nhóm người là như nhau. Nhóm yếu thế cần được giúp đỡ càng nhiều càng tốt để có thể tồn tại được. Họ đầu tiên là cư dân nghèo, người lao động lương thấp. Ngay cả tôi và hai đồng nghiệp khoa học cũng thuộc nhóm yếu thế về sức khỏe, chỉ tôi may mắn qua khỏi.
Trong quá trình nằm điều trị, tôi nghe nói Thủ tướng Chính phủ đã thay đổi chiến lược phòng chống dịch, sự thay đổi tuyệt vời từ giải pháp "tĩnh" sang giải pháp "động". Điều còn lại là các cơ quan chức năng hỗ trợ toàn dân chủ động bảo vệ mình bằng 5K và vaccine, không để xã hội rơi vào trạng thái cực đoan của giải pháp "động" một lần nữa.
Đặng Hùng Võ