Tại tọa đàm về cao tốc Bắc Nam sáng 1/11, Thứ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Nhật cho biết, Bộ đang nghiên cứu đoạn đường sắt Hà Nội - Vinh, TP HCM - Nha Trang, bên cạnh triển khai cao tốc Bắc Nam. Mặc dù chưa trình Chính phủ song tuyến đường sắt tốc độ cao đã được vẽ nhiều đoạn, có phân định, ranh giới cụ thể.
Đề cập nguyên nhân chưa làm đường sắt Vinh - Hà Nội mà lại làm đường bộ cao tốc, Thứ trưởng Nhật cho biết, nếu làm đường bộ cao tốc thì tự chủ được tư vấn thiết kế, xây dựng... Trong khi làm đường sắt tốc độ cao, đến 90% khối lượng dự án phải lệ thuộc vào nước ngoài.
"Thời điểm này chúng ta chưa đủ trình độ, năng lực, từ khâu công nghệ, vật tư, nguyên vật liệu đến vận hành. Chưa kể là chi phí làm đường sắt cao tốc rất cao, trị giá khoảng 15 tỷ USD cho đoạn Hà Nội - Vinh so với làm đường cao tốc là 2,5 tỷ USD", ông Nhật nói.
Tàu cao tốc Shinkansen ở Nhật Bản.
Về lộ trình, Thứ trưởng Nhật cho biết, Bộ đặt mục tiêu cố gắng đến năm 2019-2020 sẽ trình Chính phủ dự án đường sắt tốc độ cao đoạn Hà Nội - Vinh, TP HCM - Nha Trang, để hoàn thành xây dựng năm 2030. Bởi sau thời điểm này, đường bộ cao tốc Bắc Nam cũng sẽ đạt tới ngưỡng quá tải.
Ông Phạm Hữu Sơn, Tổng giám đốc Tổng công ty Tư vấn thiết kế giao thông vận tải (TEDI), trong báo cáo tiền khả thi cao tốc Bắc Nam đã chỉ ra 18 điểm đi chung hành lang với đường sắt tốc độ cao, với chiều dài 183 km. Đây là kết quả nghiên cứu kết hợp với các đoàn của JICA, KOICA. TEDI đã nghiên cứu hai tuyến đường này và xem xét, kết nối đảm bảo tính hiệu quả.
Theo ông Sơn, mỗi loại hình vận tải có cạnh tranh với nhau song có lợi thế riêng. Từ Hà Nội đi Vinh, nếu có đường sắt tốc độ cao thì người dân vẫn lựa chọn đi tàu vì không mất thời gian để ra sân bay chờ đợi. Nhưng vì đường sắt tốc độ cao rất tốn kém, nguồn lực chưa đủ, giá vé cao. Nếu bỏ ra 50 tỷ USD cho đường sắt Bắc Nam, riêng Hà Nội - Vinh dài 300 km chi phí hết 15 tỷ USD, làm xong con đường rồi, khai thác lại tốn kém tiếp.
"Trong giai đoạn trước mắt, đường bộ cao tốc là khả thi, đảm bảo nhu cầu của người dân, song tương lai phải xây dựng đường sắt cao tốc", ông Sơn nói.
Tại buổi tọa đàm, ông Trần Đình Thiên, Viện trưởng Kinh tế Việt Nam nhận định, trên phương diện tổng thể, cần tính tới bài toán tương quan lợi ích như thế nào giữa các loại hình vận tải như đường không, đường bộ, đường cao tốc…
"Nếu từ Hà Nội vào Vinh, chúng ta làm đường sắt tốc độ cao 300 km thì hiệu ứng tốt, người dân cũng không cần đi máy bay vào miền Trung mà vẫn có thể sáng ở Hà Nội, vào Vinh ăn trưa, uống cà phê, tối về", ông Trần Đình Thiên nói và cho rằng Bộ Giao thông cần tính toán để đầu tư hiệu quả trong bối cảnh bài toán về vốn đang rất căng thẳng.
Trước đó, Chính phủ đã phê duyệt chiến lược phát triển đường sắt. Theo đó, từ 2020 đến 2030, ngành giao thông sẽ xây dựng hệ thống đường sắt đạt tốc độ chạy tàu 160-200 km/h, đường đôi khổ 1,435 m và nâng cấp hạ tầng để có thể khai thác tàu cao tốc 350 km/h trong tương lai. Đến năm 2050, ngành sẽ hoàn thành đường sắt đôi tốc độ cao khổ 1,435 m trên toàn trục Bắc - Nam; sau 2050 sẽ khai thác tàu cao tốc 350 km/h.