Mô hình tàu sân bay Smelost lúc cụp cánh. Đồ hoa: Scrapzion
Trong giai đoạn đỉnh điểm của cuộc Chiến tranh Lạnh, để thể hiện khả năng cơ động của quân đội, các kỹ sự Liên Xô từng có tham vọng xây dựng một phương tiện vận tải mang tính cách mạng, lớn hơn tất cả các loại máy bay và nhanh hơn so với bất kỳ tàu biển nào, có tên gọi Ekranoplan, theo National Interest.
Ekranoplan hay GEV là phương tiện di chuyển tốc độ cao kết hợp giữa tàu thủy và máy bay. Ekranoplan sử dụng động cơ máy bay, và ứng dụng hiệu ứng "đệm khí động" khi di chuyển trên mặt nước ở độ cao vài mét.
Sau một thời gian dài nghiên cứu và phát triển, năm 1972, hải quân Liên Xô từng gây ấn tượng mạnh với hai mẫu Ekranoplan khổng lồ được gọi bằng cái tên "Quái vật biển Caspian" là KM và Lun.
Tuy nhiên các kỹ sư Liên Xô vẫn chưa hài lòng với khả năng vận tải của hai mẫu thủy phi cơ này, họ thậm chí đã thiết kế hoàn chỉnh một mẫu Ekranoplan thứ ba mang dáng dấp một tàu sân bay lai máy bay cỡ lớn, chạy bằng năng lượng hạt nhân có tên gọi Smelost.
Mô hình tàu sân bay Smelost lúc xòe cánh. Đồ hoa: scrapzion
Smelost được thiết k để có thể mang theo các loại máy bay có thể cất cánh thẳng đứng hoặc không đòi hỏi đường băng dài trong biên chế của quân đội Liên Xô thời điểm đó. Nếu được đưa vào hoạt động, các chuyên gia cho rằng nhiều khả năng nó đóng vai trò như một trạm tiếp tế và hỗ trợ hậu cần cho các chiến dịch tác chiến tầm xa của hải quân.
Không giống các loại tàu khí đệm hay thủy phi cơ khác, nhờ 4 động cơ phản lực công suất lớn ở đuôi và 4 động cơ phụ trợ nằm ở mũi, cộng với năng lượng được cung cấp bởi lò phản ứng hạt nhân, Smelost có tốc độ lướt trên mặt nước cực lớn. Nhờ đó các kỹ sư Liên Xô tin rằng nó có thể di chuyển tới bất cứ nơi nào trên các đại dương trong thời gian ngắn nhất.
Điểm đặc biệt của Smelost là nó được thiết kế với kiểu dáng cánh cụp cánh xòe, tương tự với một số mẫu tiêm kích nổi tiếng của không quân Liên Xô như Mig-23 và Su-24. Kiểu dáng này có thể dễ dàng giúp nó dễ dàng cất cánh từ mặt nước, và di chuyển với tốc độ tối đa khi lướt trên các bề mặt địa hình.
Dựa trên trang bị của các mẫu thiết kế tiền nhiệm là KM và Lun, các chuyên gia nhận định Smelost nếu được chế tạo sẽ được trang bị hệ thống vũ khí chính gồm tổ hợp các 6 tên lửa chống hạm P-270 Moskit.
Tuy nhiên các chuyên gia quân sự Pháp của trang Aviationsmilitaires nhận định khi được biên chế đầy đủ các máy bay và vũ khí, tải trọng của con tàu có thể lên đến 100.000 tấn, và việc đưa con tàu có trọng tải lớn như thế cất cánh khỏi mặt nước với độ cao 5 m là rất khó khả thi, khi các động cơ hạt nhân của Liên Xô thời đó chưa đủ mạnh.
Giai đoạn cuối của cuộc Chiến tranh Lạnh, vai trò của các loại phương tiện bay hiệu ứng "đệm khí động" Ekranoplan cũng dần mờ nhạt bởi khoản kinh phí bỏ ra là quá lớn. Sau khi Liên Xô tan rã, kế hoạch phát triển loại vũ khí này bị hủy bỏ.
Xem thêm: Chiếc thủy phi cơ săn ngầm yểu mệnh của Liên Xô
Nguyễn Hoàng