Abu Jabir, thủ lĩnh Tahrir al-Sham. Ảnh: BBC.
Phiến quân Tahrir al-Sham ngày 3/2 tuyến bố chính nhóm này đã bắn rơi cường kích Su-25 Nga ở khu vực tỉnh Idlib, tây bắc Syria. Không quân Nga cho biết máy bay bị bắn bởi tên lửa phòng không vác vai (MANPAD). Phi công kịp thoát khỏi máy bay nhưng thiệt mạng khi chiến đấu với phiến quân trên mặt đất.
Theo BBC, Tahrir al-Sham (HTS) có nguồn gốc từ Jabhat Fateh al-Sham (JFS), hay thường được biết đến với cái tên Mặt trận al-Nursa, tổ chức khủng bố thân al-Qaeda khét tiếng ở Syria.
Để phô trương thanh thế, từ đầu năm 2017, JFS bắt đầu liên kết với 4 nhóm Hồi giáo cực đoan khác nhỏ hơn để thành lập một lực lượng mới chống lại các nhóm nổi dậy được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn.
Trong một thông báo đưa ra hồi cuối tháng một năm ngoái, Tahrir al-Sham đã chọn Hashim al-Sheikh hay Abu Jabir, kẻ đứng đầu một trong 4 nhóm Hồi giáo cực đoan trước khi sáp nhập, làm thủ lĩnh mới.
Đầu tháng 2/2017, Abu Jabir phát đi thông điệp khẳng định HTS "là một thực thể độc lập, không phải sự mở rộng của các tổ chức hay phe phái cũ". Động thái trên dường như nhằm mục đích tách biệt hoàn toàn nhóm khỏi tổ chức khủng bố al-Qaeda.
Thủ lĩnh Abu Jabir nhấn mạnh HTS sẽ trở thành "chiếc nồi đun giúp hòa hợp tất cả các phe phái".
HTS còn nhận được sự ủng hộ từ 6 giáo sĩ Hồi giáo nổi danh khắp Syria, trong đó có giáo sĩ nhiều ảnh hưởng xuất thân từ Arab Saudi Abdullah al-Muhaisini. Họ đã cũng ký tên và ra một thông báo tuyên bố sẵn sàng gia nhập HTS.
Theo một số nguồn tin, Abu Jabir sinh năm 1968 tại thành phố Aleppo. Y được cho là đã chiến đấu trong hàng ngũ al-Qaeda ở Iraq dưới thời thủ lĩnh Abu Musab al-Zarqawi, giúp đưa các chiến binh Iraq vào Syria.
Y sau đó bị bắt ở Syria nhưng được trao trả tự do vào năm 2011 cùng với hàng trăm người Hồi giáo khác nhờ một lệnh ân xá của Tổng thống Syria Bashar al-Assad.
Trong lời kêu gọi gửi tới các thành viên hồi năm ngoái, Abu Jabir đã thúc giục những tay súng thuộc liên minh "quên đi quá khứ" để tiếp tục cuộc chiến vì "mục tiêu cao cả" là lật đổ chính quyền Assad. Y đồng thời cảnh báo rằng cuộc chiến sẽ "không thể kết thúc bởi một phiên đàm phán hay các cuộc thảo luận đàn áp cách mạng và trao quyền cho những kẻ đồ tể".
Khoảnh khắc phi công Nga nhảy dù khỏi máy bay
Sau khi thành lập, HTS đã đấu đá quyết liệt với các nhóm phiến quân thân Thổ Nhĩ Kỳ để giành quyền kiểm soát miền bắc Syria. Đến tháng 6/2017, HTS gần như kiểm soát toàn bộ tỉnh Iblib, sau khi phiến quân thân Thổ Nhĩ Kỳ chấp nhận rút lui.
Tuy nhiên, đến cuối năm 2017, HTS đối mặt với một cuộc khủng hoảng, khi nhiều giáo sĩ, chỉ huy, thủ lĩnh cấp cao bị ám sát một cách bí ẩn. Nhiều chuyên gia nhận định chính phiến quân thân Thổ Nhĩ Kỳ đã thực hiện các vụ ám sát này nhằm triệt hạ ảnh hưởng của HTS.
Trong bối cảnh đó, HTS sẵn sàng làm tất cả để giành lại ảnh hưởng, củng cố lực lượng và phô trương thanh thế ở Syria. Giới phân tích tin rằng nhóm này đã liều lĩnh thực hiện vụ tấn công cường kích Nga, dù sau đó phải trả giá đắt khi hứng chịu hàng chục cuộc oanh kích trả đũa của không quân Nga.
Ngay sau khi cường kích Su-25 bị bắn rơi và phi công bị sát hại, Nga đã tiến hành các cuộc không kích chính xác bằng tên lửa, tiêu diệt hơn 30 tay súng phiến quân.
Không quân Nga tối qua triển khai hàng loạt cuộc không kích nhằm vào hai thị trấn Kafr Nubl, Maasran cùng các thành phố Saraqeb, Maarat al Numan và Idlib do phiến quân kiểm soát ở tỉnh Idlib, phía bắc Syria.
Mảnh vỡ Su-25 Nga rơi ở Syria. Ảnh: AFP.
Các cuộc không kích san phẳng nhiều tòa nhà tại khu vực do phiến quân kiểm soát. Phiến quân nói có cả dân thường thiệt mạng sau các đợt không kích, nhưng Bộ Quốc phòng Nga khẳng định họ chỉ nhắm vào các phần tử khủng bố.
Nga bắt đầu chiến dịch quân sự tại Syria từ cuối tháng 9/2015. Với sự yểm trợ từ không quân Nga, quân đội Syria đã giải phóng gần như toàn bộ phần lãnh thổ bị các nhóm phiến quân chiếm đóng trong vòng hai năm qua. Moscow hiện vẫn duy trì hiện diện tại cảng Tartus và sân bay Hmeymim để thực hiện các sứ mệnh quốc tế trong tương lai.
Sức mạnh của Su-25 Nga tham chiến ở Syria. Đồ họa: Sputnik, RIA
Vũ Hoàng