Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ở Bắc Kinh cuối năm ngoái. Ảnh: Reuters.
Hồi đầu năm, khi Tổng thống Mỹ Donald Trump bắt đầu tung ra những lời đe dọa áp thuế và ám chỉ về một cuộc chiến tranh thương mại với Trung Quốc, giới lãnh đạo Bắc Kinh và nhiều học giả nước này tự tin Trung Quốc sẽ dễ dàng vượt qua cuộc tranh chấp, vì cho rằng vị thế chính trị của Trump ở Mỹ đang suy yếu, theo Reuters.
Bắc Kinh còn cho rằng họ đã đạt được một thỏa thuận với Washington vào tháng 5 để tránh một cuộc chiến tranh thương mại khốc liệt. Bởi vậy, khi Mỹ liên tiếp tung ra các gói áp thuế đối với hàng hóa trị giá hàng chục tỷ USD nhập khẩu từ Trung Quốc, Bắc Kinh đã bị sốc và cho rằng Washington "bội ước".
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình quyết định áp dụng chiến lược "ăn miếng trả miếng" với các đòn thương mại của Mỹ và tung ra các gói áp thuế tương tự. Ông Tập còn giao cho Vương Hỗ Ninh, người vừa được bầu vào Ban thường vụ Bộ Chính trị tại đại hội 18 đảng Cộng sản Trung Quốc, nhiệm vụ xây dựng "hình ảnh quốc gia" để lôi kéo sự ủng hộ của người dân trước những thách thức từ cuộc chiến thương mại với Mỹ.
Là kiến trúc sư cho "Giấc mơ Trung Hoa" được ông Tập khởi xướng nhằm biến Trung Quốc thành một quốc gia hùng cường, thịnh vượng, Vương Hỗ Ninh được coi là "quốc sư", chiến lược gia và bậc thầy về lý luận của giới lãnh đạo nước này, theo hai nguồn tin thân cận với vấn đề chính trị ở Bắc Kinh.
Tuy nhiên, các nguồn tin nói với Reuters rằng chính chiến dịch tuyên truyền của Vương Hỗ Ninh nhằm xây dựng hình ảnh trỗi dậy ngày càng mạnh mẽ của Trung Quốc đã khiến Mỹ cảm thấy bất an, dẫn tới cuộc chiến thương mại như hiện nay.
"Ông ấy đang gặp rắc rối vì những chỉ đạo sai lầm trong công tác tuyên truyền và đẩy hình ảnh Trung Quốc lên quá cao", một nguồn tin có liên hệ với hệ thống lãnh đạo và tuyên giáo Trung Quốc cho biết. Văn phòng Trung ương đảng Cộng sản Trung Quốc không phản hồi yêu cầu bình luận về thông tin này.
Một cố vấn chính sách giấu tên của chính phủ Trung Quốc cho biết các quan chức trong chính quyền ngày càng có cảm giác rằng triển vọng kinh tế đất nước sẽ trở nên "u ám" sau những trắc trở về thương mại với Mỹ. Nhiều học giả Trung Quốc cũng có chung quan điểm.
"Các chuyên gia kinh tế và giới trí thức không hài lòng với chính sách chiến tranh thương mại hiện nay của Trung Quốc", học giả giấu tên tại một tổ chức tư vấn chính sách Trung Quốc cho biết. "Quan điểm chung là lập trường hiện nay của Trung Quốc quá cứng rắn và giới lãnh đạo rõ ràng đã đánh giá sai tình hình".
Theo cố vấn này, việc xung đột thương mại Mỹ - Trung tiến triển thành chiến tranh thương mại đã khiến mọi người phải suy xét lại mọi thứ. "Điều này được cho là có liên quan đến nỗ lực phô trương sức mạnh Trung Quốc của một số cơ quan, học giả, ảnh hưởng đến cách nhìn nhận của Mỹ và cả dư luận trong nước".
Từ trái qua phải: Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Vương Hỗ Ninh, Thủ tướng Lý Khắc Cường. Ảnh: Reuters.
Một quan chức khác có liên hệ với các hoạt động tuyên giáo của Trung Quốc thì cho rằng thông điệp mà họ phát đi trong thời gian qua đã chệch hướng. "Trong cuộc chiến tranh thương mại, hệ thống tuyên truyền Trung Quốc đều cho rằng Trump điên rồ", quan chức này nói. "Nhưng trên thực tế, điều mà ông ấy lo sợ là Trung Quốc trở nên mạnh hơn".
Theo bình luận viên Ben Blanchard và Kevin Yao của Reuters, làn sóng chỉ trích chính sách kinh tế và chiến lược thương mại dường như đang nhắm vào Vương Hỗ Ninh và cho thấy những bất đồng trong nội bộ Trung Quốc về chiến lược đối phó với Mỹ.
Quá tự tin
Từ khi ông Tập lên nắm quyền, các quan chức ở Bắc Kinh ngày càng tự tin thể hiện quan điểm rằng Trung Quốc xứng đáng đứng ở vị thế cường quốc lãnh đạo thế giới, đoạn tuyệt với chiến lược "giấu mình chờ thời" mà các lãnh đạo trước đây kiên trì theo đuổi.
Sự tự tin đó được thể hiện rõ ràng khi Trung Quốc thúc đẩy sáng kiến Vành đai và Con đường nhằm phát triển các tuyến thương mại chiến lược trên thế giới, đồng thời áp dụng quan điểm ngày càng cứng rắn trong tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông hay vấn đề liên quan đến Đài Loan.
Hồ An Cương (Hu Angang), giáo sư kinh tế tại Đại học Thanh Hoa và chuyên gia về "chủ nghĩa biệt lệ Trung Quốc", là một trong những người ủng hộ tích cực quan điểm rằng Trung Quốc đã trở thành một "cường quốc toàn diện". Những bài viết của Hồ An Cương về sức mạnh Trung Quốc luôn nhận được sự ủng hộ của nhiều quan chức và nhà lý luận cấp cao.
Nhưng trong vài tuần qua, Hồ An Cương đã phải đối mặt với làn sóng công kích, khi nhiều nhà phê bình đổ lỗi cho ông vì đã "khua chiêng gõ mõ" về sức mạnh kinh tế, công nghệ và quân sự của Trung Quốc, khiến Mỹ càng cảm thấy bất an về sự trỗi dậy của đối thủ.
Nhiều quan chức cấp cao ở Bắc Kinh cũng có chung quan điểm này về Hồ An Cương, theo cố vấn chính sách giấu tên. Giáo sư này từ chối bình luận khi được phóng viên Reuters liên hệ.
Làn sóng chỉ trích nổi lên trong bối cảnh thị trường chứng khoán và tiền tệ Trung Quốc suy giảm, ảnh hưởng đến nỗ lực vực dậy nền kinh tế của chính phủ nhằm đối phó với hậu quả của chiến tranh thương mại.
Công nhân Trung Quốc đứng cạnh tàu hàng ở cảng Thanh Đảo tháng 7/2017. Ảnh: AFP.
Dù truyền thông nhà nước Trung Quốc vài ngày qua vẫn đăng dày đặc các bài xã luận chỉ trích Mỹ và cuộc chiến tranh thương mại, có nhiều dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh đang thay đổi thông điệp của mình. Lãnh đạo nước này đã bắt đầu ít đề cập đến chính sách công nghiệp "Made in China 2025", vốn là một trong những điều khiến Mỹ quan ngại nhất về tham vọng công nghệ của Trung Quốc.
Kênh truyền hình tiếng Anh CGTN của Trung Quốc cũng bắt đầu giảm bớt các thông điệp cứng rắn, thay vào đó tập trung phản ánh những hậu quả mà người dân Mỹ có thể hứng chịu khi giá hàng hóa Trung Quốc tăng lên, cũng như thiệt hại mà kinh tế Mỹ phải hứng chịu do hàng rào thuế quan.
Cố vấn chính sách giấu tên cho biết giới lãnh đạo Trung Quốc đã nhận ra hậu quả của việc thu hút quá nhiều sự chú ý của dư luận quốc tế đối với chương trình tuyên truyền của mình. "Thiệt hại dù sao cũng đã xảy ra, Trung Quốc không thể tiếp tục giấu mình chờ thời, nhưng ít nhất chúng tôi có thể kiểm soát mức độ tuyên truyền và đưa ra thông điệp phù hợp hơn", người này nói.