Chính phủ Mỹ tháng trước phê chuẩn thương vụ trị giá 23 tỷ USD bán tiêm kích F-16 cho Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, thương vụ gặp trở ngại lớn khi thượng nghị sĩ Cộng hòa Rand Paul ngày 29/2 trình Thượng viện dự thảo nghị quyết yêu cầu chặn thỏa thuận này.
Ông Paul cho rằng việc bán F-16 cho Thổ Nhĩ Kỳ sẽ khuyến khích Ankara tiếp tục thực hiện các hành vi liên quan đến vi phạm nhân quyền, cũng như có thể gây ra tác động mang tính chiến lược với cục diện quân sự khu vực.
Thượng nghị sĩ Rand Paul trong một phiên họp của Thượng viện Mỹ hồi tháng 5/2022. Ảnh: Reuters
Ông lưu ý tiêm kích Mỹ từng bắn hạ máy bay không người lái của Thổ Nhĩ Kỳ tại đông bắc Syria, nơi lực lượng của Washington đang đồn trú để hậu thuẫn các nhóm dân quân người Kurd mà Ankara coi là khủng bố.
Nghị sĩ này cũng đề cập việc Thổ Nhĩ Kỳ triển khai tiêm kích F-16 đến Azerbaijian hồi năm 2020, khi nước này đang xung đột quân sự với Armenia tại vùng lãnh thổ Nagorno-Karabakh.
Tuy nhiên, chỉ có 13 thượng nghị sĩ đồng ý với dự thảo nghị quyết của ông Paul. 79 thành viên Thượng viện Mỹ bỏ phiếu chống, giúp thương vụ tiếp tục được xúc tiến.
Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ Ben Cardin, người tháng trước "bật đèn xanh" cho thương vụ F-16, nhấn mạnh tầm quan trọng của Thổ Nhĩ Kỳ đối với NATO, thêm rằng nước này cần được hiện đại hóa quân đội trong bối cảnh tình hình an ninh diễn biến phức tạp sau khi Nga mở chiến dịch ở Ukraine.
Theo Đạo luật Kiểm soát Xuất khẩu Vũ khí của Mỹ, các thương vụ bán vũ khí lớn cho nước ngoài có thể bị chặn nếu Thượng viện và Hạ viện thông qua nghị quyết phản đối, song tới nay chưa có nghị quyết nào như vậy được phê chuẩn.
Bộ Ngoại giao Mỹ hôm 26/1 thông báo phê duyệt hợp đồng tiềm năng trị giá 23 tỷ USD để cung cấp tối đa 40 tiêm kích đa năng F-16C/D Block 70, cùng phụ tùng, thiết bị kỹ thuật và hỗ trợ huấn luyện. Trong hợp đồng này, Washington cũng đồng ý hiện đại hóa 79 máy bay F-16 trong biên chế của Ankara lên chuẩn F-16V hiện đại nhất thế giới.
Tiêm kích F-16 Thổ Nhĩ Kỳ trong cuộc tập trận tại thành phố Konya vào tháng 6/2014. Ảnh: BQP Thổ Nhĩ Kỳ
Bộ Ngoại giao Mỹ thông qua thương vụ F-16 với Thổ Nhĩ Kỳ một ngày sau khi nước này hoàn tất quá trình phê duyệt Thụy Điển vào NATO, chấm dứt nhiều tháng trì hoãn khiến một số đồng minh của Ankara thất vọng.
Phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ ngày 29/2 cho biết Washington đã gửi cho Ankara dự thảo về thỏa thuận bán F-16 để nước này xem xét, trước khi giới chức hai bên gặp nhau nhằm hoàn tất các chi tiết liên quan.
Tiêm kích đa năng F-16 do General Dynamics phát triển từ những năm 1970, được Mỹ và các đồng minh sử dụng, với giá khoảng 30-35 triệu USD tùy biến thể.
F-16 có thể đạt tốc độ tối đa 2.121 km/h ở độ cao 12.000 m, trần bay tối đa 18.000 m với tầm hoạt động 546 km. F-16 được trang bị một pháo 6 nòng 20 mm, 11 giá treo có thể mang theo 7,7 tấn vũ khí. Thổ Nhĩ Kỳ là quốc gia sở hữu phi đội F-16 lớn thứ ba thế giới với 270 chiếc.
Phạm Giang (Theo Reuters, Defense News)