Chiều 8/3, trước phiên xét hỏi đầu tiên với 12 bị cáo liên quan sai phạm tại dự án Ethanol Phú Thọ, TAND Hà Nội yêu cầu công an cách ly cựu chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) Đinh La Thăng trong lúc những người còn lại trình bày.
Bị cáo Trần Thị Bình. Ảnh: TTXVN
Trong hơn 30 phút bị xét hỏi, bà Bình khai ngày 27/5/2009 "ký theo chỉ đạo của ông Đinh La Thăng" với công văn yêu cầu PVC tự nguyện nhận thực hiện dự án TK05 - gói thầu EPC trị giá hơn 59 triệu USD.
Khi nghe báo cáo về năng lực của nhà thầu PVC, bà thấy có vấn đề, đã bày tỏ rõ quan điểm nhưng ông Thăng vẫn có bút phê chỉ đạo giao thầu cho PVC. Vì thế, bà "không có quyền làm khác".
Bà Bình cho rằng công văn do mình ký không nằm trong quy trình pháp luật yêu cầu với quy định chỉ định thầu. "Tôi đọc nội dung, thấy phù hợp với nhiệm vụ của mình nên ký. Tôi nghĩ chỉ làm theo chỉ đạo của ông Thăng nên chẳng chết ai", cựu phó tổng giám đốc PVN khai.
Nhà chức trách cáo buộc việc bà ký các văn bản chỉ định thầu là trái Luật Xây dựng, dẫn đến hậu quả dự án phải dừng thi công, gây thiệt hại 543 tỷ đồng.
Bị cáo Đinh La Thăng trong phiên tòa ngày 8/3.
Bị cáo Vũ Thanh Hà, cựu thành viên HĐQT, Tổng giám đốc Công ty CP hóa dầu nhiên liệu sinh học dầu khí (PVB) khai ít nhất hai lần nhận thức được liên danh nhà thầu PVC không đạt tiêu chuẩn năng lực.
Lần thứ nhất, tháng 8/2008, PVB thuê Công ty cổ phần thiết kế Công nghiệp hoá chất (CECO) đánh giá năng lực nhà thầu dự sơ tuyển cả 6 nhà thầu, trong đó có liên danh nhà thầu PVC. Kết quả, tất cả chưa đạt 100% tiêu chí đánh giá năng lực, kinh nghiệm.
Lần thứ hai, sau khi có các chỉ đạo của ông Thăng về việc chỉ định nhà thầu PVC thực hiện dự án TK05, PVB làm việc giới liên danh nhà thầu PVC/Alfa Laval/Denta-T để đánh giá các vị trí chủ chốt thực hiện, năng lực của thầu phụ, biện pháp kỹ thuật... và thấy đều không đạt yêu cầu. PVB do đó có công văn báo cáo PVOil và PVN.
Trong cuộc họp ngày 7/5/2009, ông Thăng chỉ đạo "lấy tiêu chí giá là trên hết", không bàn về việc khắc phục tồn tại về năng lực, kinh nghiệm của nhà thầu.
Trước câu hỏi sao không xem xét các tiêu chí khác mà chỉ bàn đến yếu tố giá thầu, ông Hà trần tình: "Bị cáo có xem xét cũng không có ích gì, vì đã có chỉ đạo của ông Thăng". Bị cáo nói lâm vào thế khó khi một mặt bị HĐQT PVB yêu cầu báo cáo năng lực của nhà thầu, song một mặt lại bị ông Thăng "bắt phải ký phê duyệt kết quả đấu thầu trước ngày ông ấy ấn định".
Bị cáo Trịnh Xuân Thanh.
"Tại sao PVB đang triển khai đấu thầu rộng rãi lại chuyển sang chỉ định thầu?", chủ toạ hỏi. Bị cáo Hà trả lời, khi thầu xong giai đoạn 1 có 5 đơn vị có thể đạt tiêu chí để được tham gia đấu thầu gia đoạn 2 nên PVB vẫn có ý định tiếp tục đấu thầu để tìm kiếm nhà thầu quốc tế đủ năng lực. Song trong giai đoạn này, ông Hà lại nhận được các chỉ đạo của PVN.
"Cụ thể là chỉ đạo của ai và chỉ đạo như thế nào?", chủ toạ hỏi. Ông Hà ngập ngừng, đáp "nhận chỉ thị trực tiếp từ ông Đinh La Thăng nên nghĩ là việc chỉ định thầu đã được tập đoàn quyết định. Cùng lúc đó bị cáo cũng nhận "Nghị quyết của PVN, ưu tiên giao việc đấu thầu cho PVC".
Bị cáo Nguyễn Xuân Thuỷ, Phó trưởng phòng phụ trách đầu tư dự án PVB, cũng khai việc chuyển sang chỉ định thầu là "chủ trương của lãnh đạo tập đoàn", song không nhớ chính xác "lãnh đạo nào chỉ thị".
Trả lời thẩm vấn sau đó, ba thành viên của Tổ chuyên gia giúp việc đấu thầu đều cho rằng chỉ thực hiện phần việc đúng chuyên môn, không có chức năng thẩm định năng lực nhà thầu. Do đó, họ không thể bị truy tố về khoản thất thoát 543 tỷ đồng của dự án như cáo trạng xác định.
Trong số này, bị cáo Lê Thanh Thái, Trưởng phòng kinh doanh PVB, khai thời điểm lựa chọn nhà thầu, ông tin tưởng liên danh nhà thầu PVC/Alfa Laval/Denta-T có đủ năng lực. Công ty Alfa Laval từng thực hiện rất tốt một dự án khác. Mãi đến 2013, khi nhà thầu này đơn phương chấm dứt hợp đồng, ông mới biết không đủ năng lực.
Trước tòa, ông Thái thừa nhận, nhà thầu này chưa từng thực hiện dự án nhiên liệu Ethanol nào có công suất trên 100.000 m3/năm. "Vì có chỉ đạo tôi không thể làm trái cấp trên. Tôi nêu nội dung đó vào văn bản thì sẽ bị cho nghỉ việc luôn", bị cáo nói.
Bị cáo Vũ Thanh Hà khai làm theo các chỉ đạo của ông Đinh La Thăng.
Theo cáo trạng, năm 2007 ông Thăng ký nghị quyết chấp thuận chủ trương đầu tư Nhà máy sản xuất Ethanol khu vực phía Bắc. Cuối năm 2007, Công ty Cổ phần hoá dầu và nhiên liệu sinh học dầu khí (PVB) được thành lập để làm chủ đầu tư dự án, vốn điều lệ ban đầu hơn 405 tỷ đồng.
Tháng 8/2008, PVB và Công ty cổ phần thiết kế Công nghiệp hoá chất (CECO) ký hợp đồng tư vấn lập dự án đầu tư xây dựng công trình và hồ sơ mời thầu. Tháng 2/2009, dự án được phê duyệt xây dựng tại huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ với tổng mức đầu tư hơn 1.300 tỷ đồng, thực hiện trong 18 tháng.
Tháng 9/2008, liên danh PVC/Alfa Laval/Delta-T, do PVC thành lập. Thực hiện chỉ đạo của ông Thăng về việc chỉ định thầu, PVB không tổ chức đấu giá theo kế hoạch mà chuyển sang chỉ định thầu cho liên danh của PVC. Tháng 3/2013, PVC đơn phương dừng thi công dự án, chưa có hạng mục nào hoàn thành.
Cáo trạng xác định, biết PVC chưa từng thực hiện dự án nào về Ethanol và tình hình tài chính đang khó khăn, ông Thăng với vai trò Chủ tịch PVN, Trưởng ban chỉ đạo triển khai dự án, đã chủ trì nhiều cuộc họp, "quyết liệt" định hướng giao thầu cho PVC.
Ông Thanh biết rõ liên danh PVC/Alfa Laval/Delta-T không đủ năng lực thực hiện gói thầu nhưng vẫn nhận chỉ đạo từ lãnh đạo PVN để ký văn bản xin được chỉ định thầu. Hành vi làm trái của ông Thăng, Thanh và các bị can dẫn đến thiệt hại cho PVB 543 tỷ đồng.
Đây là vụ án thứ 4 liên quan ông Đinh La Thăng được đưa ra xét xử. Năm 2018, ông Thăng bị phạt 30 năm tùtrong hai vụ án xảy ra tại Tổng Công ty cổ phần Xây lắp Dầu khí Việt Nam, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam và Ngân hàng TMCP Đại Dương với các tội Cố ý làm trái quy định của nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu nghiêm trọng. Cuối năm 2020, ông tiếp tục bị TAND TP HCM phạt thêm 10 năm tù trong vụ án thứ ba, liên quan sai phạm bán quyền thu phí cao tốc Trung Lương.
Thanh Vân