Trưng bày từ ngày 21/9 tới 4/10 tại Đại học Mỹ thuật Việt Nam(42 Yết Kiêu, Hà Nội), triển lãm nằm trong khuôn khổ dự án "Nghiên cứu, sưu tầm, quảng bá và phát huy những giá trị đặc sắc của di sản văn hóa đình làng vùng Châu thổ Bắc Bộ Việt Nam".
Là một triển lãm nhóm, Đối thoại với đình làng có sự tham gia của 11 nghệ sĩ hầu hết là cán bộ, giảng viên, sinh viên Đại học Mỹ thuật như Lê Trần Hậu Anh, Nguyễn Thế Sơn, Khổng Đỗ Tuyền, Lưu Chí Hiếu, Phạm Duy… Mỗi nghệ sĩ lại thực hành một loại hình nghệ thuật khác nhau như sắp đặt, video art, sắp đặt âm thanh, nhiếp ảnh… do đó triển lãm thể hiện sự đa dạng, phong phú của các loại hình nghệ thuật đương đại.
Bà Bùi Thị Thanh Mai, giám tuyển của triển lãm, cho biết, xuất phát từ hiện tượng các di sản đình làng vùng châu thổ Bắc Bộ có nguy cơ mất dần vai trò của nó với cộng đồng, nhóm nghệ sĩ đã thực hiện dự án này. Tiêu đề mở của triển lãm đã tạo cơ hội để mỗi nghệ sĩ tiếp cận tùy theo các góc độ, suy ngẫm về giá trị của đình làng và vai trò của di sản trong xã hội đương đại. Bằng các loại hình nghệ thuật khác nhau, triển lãm đặt ra các câu hỏi mang tính phản biện về các vấn đề liên quan đến sự xuống cấp của di sản, sự cần thiết trong việc bảo vệ các giá trị di sản, hay tôn vinh những nét đẹp của di sản văn hóa dân tộc.
Thể hiện rõ nhất sự thay đổi của đình làng ngày nay là bộ ảnh của Nguyễn Thế Sơn. Nhiếp ảnh gia này đã nghiên cứu trong các bản đồ cổ, bản đồ cũ để tìm địa chỉ các ngôi làng, rồi tìm tới các địa chỉ đó, chụp lại kiến trúc thực trạng của ngôi đình ngày nay. Thực tế cho thấy hai phần ba mặt tiền các ngôi đình đã bị biến dạng, thay thế bằng các công trình kiến trúc khác.
Gây ấn tượng mạnh về thị giác là tác phẩm “Chen lấn” của Nguyễn Ngọc Lâm. Tác phẩm này đặt một mô hình chiếc đình được phủ nhũ vàng nổi bật ở trung tâm, xung quanh là dày đặc những hình khối xếp tỏa ra theo vòng tròn. Tác phẩm thể hiện quan điểm đình làng là trọng tâm của những giá trị văn hóa tinh thần của người dân Việt, và xung quanh ngôi đình là sự phát triển lan tỏa dầy đặc của những ngôi nhà ống trong xã hội ngày nay.
Nghệ sĩ Khổng Đỗ Tuyền lại mang tới một tác phẩm lớn, anh dựng một khung hình bằng tre, chia ra nhiều tầng, nhiều ô, và trong khung hình đó lại là sự đan chéo, dọc ngang chằng chịt của nhiều thanh tre khác. Quan sát kỹ mới có thể thấy được một, hai hình khối gợi liên tưởng tới mái đình. Tác phẩm mang tên “Vòng xoáy đô thị” thể hiện sự tác động của đô thị hóa tới kiến trúc, văn hóa đình làng, và rộng hơn là tới các di sản văn hóa.
Một sắp đặt âm thanh của nghệ sĩ Vũ Nhật Tân đến từ Học viện Âm nhạc Quốc gia gây ấn tượng mạng về thính giác cho công chúng. Nghệ sĩ đã đi tới các ngôi đình để ghi lại âm thanh, nhưng người nghe chẳng còn nhận ra được những thanh âm vốn được cho là đặc trưng của không gian đình, nó đã bị lấn át bởi những ồn ào, xô bồ của cuộc sống phát triển.
Bên cạnh đó còn nhiều tác phẩm gợi nhớ tới những hình ảnh, sinh hoạt văn hóa nơi đình làng và văn hóa của vùng Châu thổ Bắc bộ. Đó là sắp đặt Chuyện của Đình của Vũ Đình Tuân mang cánh diều sáo treo trên một vòng tròn được xếp và vẽ bằng những hạt thóc vàng óng. Đó là những bức tranh giấy dó thể hiện hoa văn chạm trổ trên đình, là đôi hạc thờ lớn, là những sắp đặt video với những hình ảnh sinh hoạt văn hóa ở đình làng.
Bằng ngôn ngữ của nghệ thuật đương đại, triển lãm Đối thoại với đình làng không chỉ là cái nhìn trực diện về các vấn đề, sự xuống cấp của đình làng, mà còn thể hiện sự mai một của những di sản trong cuộc sống ngày nay.
Hiền Đỗ