Việt Nam đặt mục tiêu có 1 triệu căn nhà ở xã hội vào 2030. Song đến nay, chỉ 103 dự án được hoàn thành với quy mô hơn 66.755 căn, chưa bằng 7% mục tiêu đề ra. Còn lại 137 dự án đã khởi công (114.618 căn) và khoảng 415 dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư (412.200 căn).
Kết luận hội nghị trực tuyến chiều 6/3, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định phát triển nhà ở xã hội là một động lực phát triển kinh tế - xã hội, góp phần tăng đầu tư, tiêu dùng, bảo đảm an sinh. Do đó, ông yêu cầu sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Các địa phương phải thành lập Ban chỉ đạo về phát triển nhà ở xã hội.
Để huy động nguồn lực, Thủ tướng yêu cầu thành lập Quỹ nhà ở quốc gia. Theo đó, Phó thủ tướng Hồ Đức Phớc được giao chỉ đạo Bộ Tài chính nghiên cứu, hoàn thành trong tháng 3.
Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu tại hội nghị, chiều 6/3. Ảnh: VGP
Phát biểu trước đó, nhiều doanh nghiệp, chuyên gia cũng cho rằng cần sớm có Quỹ nhà ở xã hội quốc gia, để có nguồn lực phát triển nhà ở xã hội. Cơ chế ưu đãi tín dụng là vướng mắc với chủ đầu tư phát triển các dự án nhà ở như Tổng công ty Đầu tư phát triển hạ tầng đô thị (UDIC). Họ kiến nghị thí điểm quỹ hoặc mô hình định chế tài chính phù hợp để phát triển nhà ở xã hội dài hạn, bền vững.
GS.TS Hoàng Văn Cường, nguyên Phó hiệu trưởng Đại học Kinh tế Quốc dân đề xuất Quỹ nhà ở quốc gia sử dụng nguồn tiền từ khoản đóng góp 2% tiền sử dụng đất của các dự án nhà ở xã hội do doanh nghiệp nộp. Nguồn quỹ này sẽ được dùng để đầu tư phát triển nhà ở xã hội trong tương lai. Đồng thời, ông cho rằng Quỹ cần áp dụng cơ chế người dân có thể đóng góp trước khi đăng ký mua nhà. Theo đó, tiêu chí ưu tiên có thể dựa trên mức đóng góp và thời gian tham gia.
"Ai đóng nhiều tiền và tham gia lâu hơn sẽ được ưu tiên lựa chọn", ông nói, cho biết cách làm này giúp huy động vốn hiệu quả, phân loại rõ ràng giữa đối tượng có khả năng mua, thuê mua hoặc thuê nhà, thay vì phải đánh giá thủ công từng trường hợp.
Trong khi đó, đại diện Tổng công ty Đầu tư và Phát triển công nghiệp (Becamex) cho rằng Quỹ nhà ở quốc gia cần gắn với cơ sở dữ liệu về dân số, thu nhập, từ đó nhà điều hành có kế hoạch xây dựng, phát triển, tránh sự bị động.
Đại diện các doanh nghiệp bất động sản dự hội nghị, ngày 6/3. Ảnh: VGP
Liên quan vốn tín dụng phát triển dự án nhà xã hội, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết đây là nguồn vốn dài hạn, trong khi ngân hàng huy động từ nguời dân thường ngắn hạn. Do đó việc cân đối giữa cho vay và huy động rất quan trọng.
Bà nói, vốn từ hệ thống ngân hàng chỉ là "giải pháp hỗ trợ thêm", không phải chính sách mang tính quyết định. Bà gợi ý sử dụng vốn ngân sách ủy thác qua ngân hàng cho vay hoặc thành lập quỹ ủy thác qua tổ chức tín dụng, giúp cho vay dài hạn, lãi suất ưu đãi hơn.
Trước đó, Tổng Bí thư Tô Lâm nhắc tới Việt Nam cần lập "Quỹ nhà ở quốc gia" để phát triển nhà giá rẻ tại đô thị lớn. Đây cũng là giải pháp để thúc đẩy đô thị trở thành động lực tăng trưởng quốc gia.
Hiện chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội đã được đưa vào hệ thống chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, theo Chỉ thị 34 của Ban Bí thư. Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, đến nay có 10 địa phương thực hiện việc này. Khoảng 30 địa phương đã ban hành kế hoạch triển khai Đề án 1 triệu căn nhà ở xã hội, với gần 9.740 ha đất cho phát triển phân khúc nhà này.
Song thủ tục, thời gian để phát triển một dự án nhà ở xã hội thường kéo dài, khiến tiến độ còn chậm. Đại diện Tổng công ty Đầu tư phát triển nhà và đô thị (HUD) kiến nghị Chính phủ có cơ chế ưu tiên phát triển các dự án nhà ở xã hội qua việc rút ngắn trình tự, thời gian lựa chọn nhà đầu tư.
Theo ông, nhà điều hành nên áp dụng chỉ định thầu với các dự án đã có nhà đầu tư đáp ứng đủ điều kiện. Các nhà đầu tư có thể xếp hạng theo thang điểm đánh giá hồ sơ năng lực, kinh nghiệm hoặc quy mô dự án.
Đại diện Tổng công ty Đầu tư phát triển nhà và đô thị (HUD) phát biểu tại hội nghị, ngày 6/3. Ảnh: VGP
Cùng quan điểm, đại diện Tập đoàn Vingroup kiến nghị Thủ tướng cho phép các địa phương được chỉ định thầu, chỉ định nhà đầu tư. Đồng thời, địa phương được phép rút ngắn thủ tục hoặc cho làm song song. "Ví dụ, cùng lúc có thể làm quy hoạch và thủ tục đầu tư xây dựng sẽ rút ngắn nhiều thời gian", ông nói.
Đại diện Tổng công ty Viglacera cũng đề nghị giao thẳng cho đơn vị đủ năng lực thực hiện vì "thủ tục chọn nhà đầu tư tốn rất nhiều thời gian". Cụ thể hơn, đại diện Tập đoàn Hoàng Quân nói nên chỉ định thầu cho các dự án nhà ở xã hội dưới 2.000 tỷ đồng, dự án lớn hơn sẽ đấu thầu.
Ngoài thủ tục đấu thầu, đại diện Tập đoàn Nam Long đề xuất Nhà nước hỗ trợ giải phóng mặt bằng cho doanh nghiệp bằng tiền của họ. Trường hợp doanh nghiệp có đất sẵn, Nhà nước thẩm định giá sát với thị trường. Điều này sẽ rút ngắn thời gian để đưa giá thành sát thực tế.
Hiện phí bán hàng của các doanh nghiệp được quy định 2% nhưng mức phí này trên thị trường lên tới 5-8%, thậm chí cao hơn. Đại diện Nam Long cho rằng điều chỉnh mức phí này sát với thị trường sẽ thu hút được các nhà đầu tư.
Lợi nhuận định mức của chủ đầu tư trong giá bán nhà ở xã hội hiện được quy định tối đa 10%. Mức này khá thấp so với mặt bằng thực trên thị trường. Đại diện UDIC cho hay trong điều kiện hiện nay, vật tư, nguyên vật liệu và nhân công thường xuyên biến động, thủ tục kéo dài, dẫn đến chi phí tăng, lợi nhuận của doanh nghiệp không được đảm bảo.
Vì thế, họ đề nghị nhà điều hành xem xét, tăng lợi nhuận định mức cho doanh nghiệp lên 15-20%.
Đại diện Tập đoàn Nam Long phát biểu tại hội nghị, ngày 6/3. Ảnh: VGP
Ở góc độ địa phương, Phó chủ tịch UBND TP HCM Bùi Xuân Cường cho biết thành phố sẽ trình các nghị quyết để tháo gỡ, hỗ trợ chủ đầu tư các chi phí trong xây dựng hạ tầng kỹ thuật, hỗ trợ phí, lệ phí, quá trình cấp phép xây dựng, chứng nhận quyền sử dụng đất.
Việc phát triển nhà xã hội, theo Thủ tướng, đã được bàn nhiều nhưng triển khai chưa hiệu quả. Ông nêu vấn đề, các doanh nghiệp chưa làm, liệu có phải "do chính quyền chưa dám giao việc".
Thủ tướng cho rằng có thể giao dự án trực tiếp cho doanh nghiệp, không cần qua đấu thầu, miễn đảm bảo công khai, minh bạch, không "quân xanh, quân đỏ". "Có thể chỉ định thầu đồng bộ giữa dự án nhà ở xã hội và hạ tầng, quan trọng phải phòng chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí", Thủ tướng nói.
Người đứng đầu Chính phủ cũng lưu ý, nhà ở xã hội không có nghĩa là làm ở những chỗ đất "đầu thừa đuôi thẹo, khỉ ho cò gáy, không làm được nhà ở thương mại thì làm nhà ở xã hội". Ông yêu cầu phải ưu tiên nhà ở xã hội trước rồi mới đến nhà ở thương mại.
Ngoài ra, Chính phủ đặt mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% thủ tục hành chính trong năm 2025 để rút ngắn thời gian thực hiện. Bởi theo Thủ tướng, người có nhu cầu "phải chờ 5, 10 năm mới có nhà ở xã hội thì không có tác dụng nhiều".
Ông giao Bộ Xây dựng rà soát thể chế, quy trình, thủ tục để có chính sách ưu đãi cho phát triển nhà ở xã hội. Việc này phải trình Thủ tướng trong tháng 3, chậm nhất tháng 4. Bộ này cũng cần rà soát lại tiêu chuẩn, quy chuẩn, định mức liên quan nhà ở xã hội như chiều cao, vật liệu xây dựng...
Các địa phương được giao điều chỉnh quy hoạch trong quý II. Họ cũng cần có kế hoạch, chủ động giao đất cho các chủ đầu tư; nghiên cứu thu hồi các dự án lãng phí, khu đất bỏ hoang nhiều năm để làm nhà ở xã hội.
Phương Dung