Thông tin trên được Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nói tại Hội nghị đối thoại cùng nông dân với chủ đề "Tháo gỡ vướng mắc, liên kết sáu nhà (nhà nông, Nhà nước, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp, nhà ngân hàng và nhà phân phối), kiến tạo chuỗi giá trị nông sản", diễn ra tại Cần Thơ hôm 10/12.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tại buổi đối thoại với nông dân. Ảnh: Cửu Long.
Mở đầu buổi nói chuyện với 300 nông dân đại diện cho 12 triệu hộ làm nông cả nước, người đứng đầu Chính phủ nêu vấn đề làm gì để sản phẩm tốt, giá thành hạ, đảm bảo tiêu thụ, hướng ra xuất khẩu? Giải pháp nào phát huy lợi thế vùng miền, ứng phó biến đổi khí hậu, nhất là đồng bằng sông cửu Long? Không nên chạy theo số lượng mà sản xuất lúa tràn lan dẫn đến đất đai bạc màu, ô nhiễm môi trường...
Dẫn chứng việc sản xuất được loại gạo ngon nhất thế giới, xuất khẩu giá 800 - 900 USD mỗi tấn, gấp nhiều lần gạo thường, Thủ tướng đặt vấn đề: "Sản xuất đại trà có đảm bảo chất lượng được không? Đây là vấn đề bà con rất quan tâm, đề nghị các địa phương, bộ ngành đặc biệt quan tâm".
Hiện cả nước có 7,8 triệu ha đất canh tác, trong đó đất lúa chiếm 4,1 triệu. Thủ tướng cho biết, thời gian tới sẽ giảm nửa triệu ha đất lúa (chủ yếu ở miền Tây), để chuyển sang các loại cây trồng, vật nuôi khác phù hợp và có giá trị cao hơn
Ông yêu cầu, các bộ ngành cần có thông tin thị trường kịp thời, dự báo các khả năng xảy ra. Đặc biệt phải có cơ chế hỗ trợ đối với những sản phẩm nông nghiệp chủ lực liên quan đến công tác quy hoạch, thị trường, yếu tố đầu vào như vốn, vật tư nông nghiệp, nhất là cây, con giống phù hợp...
Đồng thời, chính quyền địa phương cùng các bộ ngành cần tập trung hỗ trợ nông dân trong việc tiếp cận nguồn vốn, khởi nghiệp, sáng tạo, sản xuất sạch theo chuỗi giá trị, áp dụng công nghệ cao... nhằm giảm giá thành sản xuất, tăng lợi nhuận, nâng cao đời sống.
Nhà nông thiếu thông tin
Theo nông dân Trần Công Danh ở TP Cần Thơ, sau hội nghị Thủ tướng đối thoại với nông dân lần thứ nhất hồi tháng 4/2018, Văn phòng Chính phủ có thông báo kết luận truyền đạt ý kiến của Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn công bố rộng rãi các thông tin về nông sản như giá, sản lượng, dự báo định hướng thị trường... lên website và các phương tiện thông tin đại chúng. Đây là những thông tin chính thống và đáng tin cậy cho nông dân, người sản xuất và doanh nghiệp để chủ động sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.
Thủ tướng cũng giao Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp cùng Bộ Nông nghiệp và phát triển khẩn trương xây dựng, trình Chính phủ Đề án đổi mới phương thức kinh doanh tiêu thụ nông sản.
Tuy nhiên, đến nay tình trạng "được mùa, rớt giá" vẫn là vấn đề thời sự của ngành nông nghiệp. "Nông dân muốn biết các chỉ đạo của người đứng đầu chính phủ được thực hiện như thế nào?", ông Danh nói. Cho rằng người trồng lúa thu nhập rất thấp, chỉ 70.000 đồng mỗi ngày, không thể sống, ông hỏi có giải pháp gì để hạn chế các chi phí trung gian, tăng thu nhập cho nông dân.
Còn nông dân Phan Văn Thụ ở An Giang phản ánh làm đê bao khép kín khắp nơi ở miền Tây để sản xuất ba vụ lúa trong năm. Kéo theo là hàng triệu tấn thuốc trừ sâu, bảo vệ thực vật đổ xuống đồng ruộng, kênh mương, ao hồ gây ô nhiễm môi trường. "Sắp tới để nền nông nghiệp phát triển bền vững thì có giải pháp gì?", ông Thụ hỏi.
Được Thủ tướng chỉ định trả lời, thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Hà Công Tuấn cho biết, Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản cùng Trung tâm tin học của bộ hàng tháng đều có tập hợp đánh giá về thị trường.
"Tuy nhiên, trong yêu cầu thích ứng với thay đổi rất nhanh của thị trường thì như vậy là chưa đủ", ông Tuấn nói và cho biết Bộ đã xây dựng Đề án trình Thủ tướng phê duyệt trong quý I năm 2020 để triển khai việc ứng dụng ứng công nghệ thông tin vào xác định quan hệ cung cầu, sẽ công bố rộng rãi và nhanh hơn.
Ông Tuấn cho biết, Chính phủ đã có Nghị quyết 120 về phát triển bền vững trong nông nghiệp ở miền Tây. Các bộ, ngành đang lắng nghe bà còn để kiến tạo cơ chế chính sách phát triển, đặt người dân làm trung tâm. Theo ông Tuấn, tái cơ cấu nông nghiệp miền Tây theo thuận thiên, không phát triển lúa bằng mọi giá. Có ba đề án cụ thể về thủy lợi điều tiết nước mặn ngọt lợ phù hợp; phát triển giống cây trồng, vật nuôi, đặc biệt là thủy sản; chương trình phòng chống thiên tai, sạt lở.
Bộ trưởng Bô Công thương Trần Tuấn Anh cho rằng nền nông nghiệp Việt Nam có thuận lợi lớn trong sản xuất lúa, tôm, cá, trái cây... nhưng còn nhiều vướng mắc trong câu chuyện thị trường.
Tổng sản lượng lớn, nhưng năng lực canh tranh chưa bền vững, ổn định do quy mô sản xuất nhỏ lẻ, chưa tổ chức sản xuất cũng nhưng điều hành mùa vụ tốt. Trong điều kiện hội nhập thế giới, nếu không tổ chức sản xuất quy mô, điều chỉnh theo thị trường thì sẽ đối mặt tình trạng được mùa mất giá.
Ông Tuấn Anh cho rằng một số chính sách về đất đai cần đẩy mạnh để thuận lợi áp dụng khoa học công nghệ, tạo ra nguồn lực lớn hơn, giúp công nghiệp chế biến nâng cao khả năng cạnh tranh. Bộ Công thương cũng triển khai đề án dự báo thông tin những ngành hàng chủ lực để cung cấp cho chính quyền, ngành chức năng và người dân chủ động hơn.
Thủ tướng tham quan khu trưng bày sản phẩm nông nghiệp tại hội nghị. Ảnh: Cửu Long.
Vốn ưu đãi áp dụng công nghệ cao
Ông Ngô Hùng Thắng ở Đồng Tháp thắc mắc, hiện nay nông dân tập trung sản xuất ra nông sản hàng hóa, nhưng khâu bảo quản sau thu hoạch và chế biến thành các sản phẩm đóng gói, có mã vạch, truy xuất nguồn gốc đang gặp nhiều khó khăn do nông dân không tự làm được. Ông đề nghị Thủ tướng cho biết, giải pháp, chính sách gì để hỗ trợ nông dân giải quyết vấn đề này.
Nông dân Nguyễn Hữu Hoà ở tỉnh Hưng Yên có mô hình trồng chanh tứ quý, cam, tổng thu nhập 13,5 tỷ đồng mỗi năm, lợi nhuận 5 tỷ đồng. Thực tế ông thấy phong trào sản xuất nông nghiệp 4.0 đang rất phát triển và được nông dân rất hưởng ứng nhưng mối lo là nguồn vốn lớn. "Các chính sách tín dụng trong nông nghiệp được ban hành nhiều nhưng nông dân làm nông nghiệp 4.0 vẫn khó tiếp cận được, thủ tục rườm rà. Vậy Chính phủ có giải pháp nào hỗ trợ cho nông dân làm nông nghiệp 4.0?", ông Hà nói.
Ông Đào Minh Tú - Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam khẳng định nguồn vốn rất dồi dào. Doanh nghiệp, hộ gia đình có chương trình phù hợp thì hoàn toàn có thể tiếp cận nguồn vốn ưu đãi.
Theo ông Tú, cuối năm 2016, Thủ tướng giao cho ngành ngân gói 50.000 tỷ đồng để cho vay phát triển công nghệ cao trong nông nghiệp. "Nhận thấy đây là vấn đề lớn nên chúng tôi cam kết dành 100.000 tỷ đồng vốn ưu đãi lãi suất. Đây là gói tín dụng lớn nhất từ trước đến nay, có tám ngân hàng thương mại sẵn sàng tham gia", ông Tú nói và cho biết đến nay gói tín dụng này đạt doanh số 53.000 tỷ đồng, dư nợ 38.000 tỷ đồng. Có 17.000 khách hàng vay vốn liên quan ứng dụng công nghệ cao, trong đó lĩnh vực nông nghiệp chiếm 90%.
Được Thủ tướng yêu cầu giải thích chính sách về đất đai, thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Lê Công Thành cho biết, tình hình sử dụng đất nông nghiệp còn manh mún, quy mô nhỏ lẻ. Thống kê cho thấy trong tổng số số hộ sử dụng đất nông nghiệp dưới 0,2 ha chiếm 36%, từ 5 ha trở lên chỉ có có 2%.
Để tiến lên sản xuất lớn theo công nghệ cao, thì nhu cầu đất đai là vấn đề cấp bách hiện nay. Bộ đang hoàn thiện dự thảo về quy định về tập trung, tích tụ đất đai trong sản xuất nông nghiệp, giải quyết khó khăn vướng mắc cho bà con nông dân, sẽ sớm trình Chính phủ.
Thêm hai tỷ USD đầu tư cho miền Tây
Ông Dương Văn Tạo, chủ trang trại sản xuất lúa ở tỉnh Trà Vinh phản ánh, tình trạng biến đổi khí hậu ở đồng bằng sông Cửu Long diễn biến hết sức phức tạp, biểu hiện rõ nét đặc biệt là xâm nhập mặn ngày càng gia tăng; nguồn nước ngày càng cạn kiệt, lũ về muộn, năng xuất cây trồng giảm. Chính phủ sẽ dành nguồn lực như thế nào để phát triển cho toàn vùng?
Còn ông Lý Văn Bon, người nuôi cá trên bè giữa sông Hậu lo lắng trước tình trạng sạt lở ngày càng nghiêm trọng. "Hiện có 570 điểm sạt lở bờ sông, bờ biển với chiều dài 800 km bị sạt lở nguy hiểm, Chính phủ có giải pháp nào?", ông Bon hỏi.
Ông Nguyễn Chí Dũng, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư cho biết, đang xây dựng đề án quy hoạch lại Đồng bằng sông Cửu Long có tầm nhìn, không gian hợp lý nhằm đảm bảo phát triển nhanh, bền vừng, thích nghi biến đổi khi hậu. Đây sẽ là cơ sở để đầu tư hiệu quả nhất về giao thông, thủy lợi.... và tranh thủ triệt để các thế mạnh, lợi thế của khu vực này. Chiến lược này sẽ được trình chính phủ vào cuối năm 2020. Ngoài ra, Bộ đang đang hoàn thiện cơ chế điều phối liên kết vùng Đồng bằng sông Cửu Long, có Phó thủ tướng và các bộ trưởng tham gia.
"Chính phủ sẽ tăng đầu tư thêm cho khu vực này hai tỷ USD. Trong đó, giai đoạn 2021-2025 là một tỷ USD để đầu tư các công trình hạ tầng giao thông quan trọng, vùng trữ nước ngọt. Đồng thời ưu tiên sử dụng ngân sách dự phòng 2019 xử lý sạt lở cấp bách cho miền Tây", ông Dũng nói.
Cửu Long