Nhà thơ Quang Dũng, tên thật là Bùi Đình Diệm, sinh năm 1921, quê ở huyện Đan Phượng, Hà Tây, nay là Hà Nội. Sinh ra trong gia đình vừa làm ruộng, vừa buôn bán, Quang Dũng học hết trung học ở Hà Nội, sau năm 1945 đi bộ đội.
Tây Tiến là đơn vị bộ đội thành lập năm 1947 có nhiệm vụ phối hợp với quân đội Lào bảo vệ biên giới Việt - Lào, Thượng Lào, Tây Bắc Bộ Việt Nam. Địa bàn đóng quân và hoạt động suốt miền núi Tây Bắc từ Châu Mai, Châu Mộc sang Sầm Nứa cho tới miền Tây Thanh Hóa.
Chiến sĩ Tây Tiến phần đông là thanh niên Hà Nội, trong đó có nhiều học sinh, sinh viên như Quang Dũng. Họ chiến đấu trong những hoàn cảnh rất gian khổ, thiếu thốn về vật chất, bệnh sốt rét hoành hành dữ dội.
Tây Tiến là bài thơ tiêu biểu, thể hiện sâu sắc phong cách nghệ thuật của nhà thơ, được in trong tập Mây đầu ô.
Dưới đây là phần đầu bài thơ:
Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi.
Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi,
Mường Lát hoa về trong đêm hơi.
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm,
Heo hút cồn mây, súng ngửi trời.
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống,
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.
Anh bạn dãi dầu không bước nữa,
Gục lên súng mũ bỏ quên đời!
Chiều chiều oai linh thác gầm thét,
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người.
Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói,
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi.
Nhà thơ Quang Dũng. Ảnh: Hà Nội Mới
Theo chú giải của sách giáo khoa Ngữ văn lớp 12, Sài Khao, Mường Lát, Pha Luông, Mường Hịch, Mai Châu là tên các địa phương trong địa bàn hoạt động của đoàn quân Tây Tiến. Với cảm hứng lãng mạn và ngòi bút tài hoa, Quang Dũng đã khắc họa thành công hình tượng người lính Tây Tiến trên nền cảnh thiên nhiên núi rừng miền Tây hùng vĩ, dữ dội và mỹ lệ.
GS Trần Đăng Xuyền, trong cuốn Giảng văn Văn học Việt Nam (NXB Giáo dục, năm 2001) cho rằng, muốn hiểu được bài thơ Tây Tiến, cần hiểu rõ về đoàn quân này. Địa bàn Tây Tiến đóng quân rất hoang vu, hiểm trở, núi cao, sông sâu, rừng dày, nhiều thú dữ. Dù sống trong hoàn cảnh thiếu thốn, gian khổ, tử vong vì sốt rét nhiều hơn vì đánh trận nhưng những người lính rất lạc quan, vẫn giữ được cốt cách hào hoa, thanh lịch.
Đoàn quân Tây Tiến sau khi hoạt động một thời gian ở Lào, trở về thành lập trung đoàn 52. Đại đội trưởng Quang Dũng ở đó cho đến cuối năm 1948 được chuyển sang đơn vị khác. Rời xa đơn vị cũ chưa được bao lâu, ngồi ở Phù Lưu Chanh, một làng thuộc tỉnh Hà Đông cũ, ông viết bài thơ Tây Tiến. Cảm xúc chủ đạo xuyên suốt bài thơ là nỗi nhớ da diết của tác giả, bao trùm lên cả không gian và thời gian.
Câu 4: Bài thơ Sóng với những câu thơ mở đầu sau do ai sáng tác?
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể