Tốt nghiệp cử nhân công nghệ sinh học năm 2015, Ngân được nhận vào làm tại công ty phân bón rồi nhân viên hành chính ở siêu thị tại TP Long Xuyên. Hai năm trước cô gái 9X quyết định nghỉ việc về quê. Quây quần với người thân bên mâm cơm, nghe kể về truyền thống làm mắm của gia đình, cô chợt nảy ý định mang món mắm cá mè vinh vươn xa.
Cá mè vinh sống nhiều trên sông Tiền, họ cá chép, vảy trắng, thịt ngọt, ăn rất béo nhưng nhiều xương hom, được liệt vào hàng đặc sản của sông nước.
Ngân chia sẻ ý định với gia đình. Ban đầu ai cũng lo lắng nhưng nhìn thấy vẻ tự tin của con gái, ba mẹ cô tán đồng. Lúc này khó khăn Ngân gặp phải là thiếu vốn đầu tư. Trong tay cô chỉ có khoảng 10 triệu đồng dành dụm. Quyết tâm làm ăn, tháng 5/2020 cô vay thêm 20 triệu để đầu tư mẻ mắm 50 kg đầu tiên.
Sau 2 năm khởi nghiệp Ngân hiện thực hoá được sở thích kinh doanh mà mang đặc sản địa phương vươn xa. Ảnh: Ngọc Tài
Kể từ đó cư dân ở thị tứ vùng biên thấy cô cử nhân ngày ngày chạy xe máy dọc các chợ mua gom cá mè vinh sông rồi cùng cả nhà mần cá, ủ mắm hết hũ này đến hũ khác. Hàng xóm không thể hiểu trong khi dân quê cố học để thoát khỏi nghề nông, con ông Ba Lộc (ba của Ngân) công việc ổn định lại bỏ về quê bán mắm.
Ngân nhận thấy thị xã Tân Châu bên dòng sông Tiền nổi tiếng với món mắm chao cá mè vinh nhưng chỉ bán nhỏ lẻ tại chợ. Chưa ai đứng ra xây dựng thương hiệu cho món mắm quê đưa vào các cửa hàng đặc sản. "Tiềm năng và cơ hội là có, việc còn lại phải đeo đuổi đến cùng", Ngân tâm niệm.
Mẻ mắm đầu tiên, Ngân được cha truyền lại bí quyết thính mắm gia truyền. Cá chọn loại tươi, cỡ 3 ngón tay, không quá mập, làm thật sạch đưa vào ủ. Công thức 6-1, tức 6 kg cá ủ cùng một ký muối, song tuỳ trọng lượng, độ mập, ốm của cá để gia giảm. Cá ngâm muối khoảng một tháng được trộn (chao) với các nguyên liệu như đường, cơm rượu, thính rang vàng thơm,...
Trong khi chờ sản phẩm ra lò, Ngân thực hiện song song các bước đăng ký vệ sinh an toàn thực phẩm, thiết kế mẫu mã, bao bì. Tròn 3 tháng, mở nắp hũ mắm cô ngửi được vị thơm quen thuộc, cá lượng mỡ vừa phải, thịt mềm, màu vàng sánh như mật ong. Đặc biệt, cơm rượu với hệ vi sinh vật tự nhiên giúp phân giải protein làm mắm cá có mùi rất riêng, đồng thời làm xương mềm, dễ ăn.
Làm ra sản phẩm nhưng để thuyết phục khách hàng dùng thử và quay lại ủng hộ không phải dễ dàng với Ngân. Ban đầu cô biếu tặng người quen xa gần xin góp ý. Mấy lô mắm đầu, cô cử nhân 9X làm đến đâu đem tặng đến đó. Hết sạch kinh phí nhưng cô không nản, tiếp tục vay vốn chế biến các mẻ tiếp theo.
Ngân cũng tìm cách thuyết phục chủ các cửa hàng trong vùng đưa keo mắm quê nhà lên kệ. Ban đầu một số người tỏ ý nghi ngại nhưng rồi đồng ý nhận hàng sau nhiều lần được cô chủ thuyết phục. Cô hiểu rằng khởi nghiệp không thể dừng ở việc tạo ra sản phẩm ngon, độc đáo mà phải chủ động tìm đầu ra, không ngồi chờ cơ hội đến.
Mắm chao cá mè vinh - đặc sản vùng Tân Châu, được ủ bằng phương pháp truyền thống. Ảnh: Ngọc Tài
Nhờ chắt chiu từng khách hàng cùng sự kiên trì, chưa đến một năm Ngân đã bán được 1,5 tấn mắm, doanh thu hơn 400 triệu đồng, lãi thu về 120 triệu đồng. Ngoài miền Tây, cô còn có hàng chục đại lý ở TP. HCM, miền Đông và Tây Nguyên. Trên các sàn thương mại điện tử cô cũng có gian hàng riêng.
Để chủ động nguồn nguyên liệu cá, cô đặt các chủ ao nuôi theo hướng tự nhiên, thu mua với giá cao hơn 10%. Việc kinh doanh đang trôi chảy, Coivd-19 ập đến phá hỏng mọi nỗ lực của cô bấy lâu. Doanh số bán hàng sụt giảm hơn 50%, dự định mở chuỗi cửa hàng trưng bày hay tiếp cận đại lý đều không thể thực hiện.
Tuy nhiên, khó khăn không làm Ngân nản chí. Những ngày giãn cách, cô tiếp tục mày mò các dòng sản phẩm khác. Cô thử cách chao mắm bằng cơm mẻ và một số vi sinh vật có lợi khác. Tận dụng nguồn phụ phẩm từ cá và kiến thức công nghệ sinh học Ngân sản xuất thêm phân đạm cá bán cho nông dân.
Ngoài ra, cô cũng giao lưu, học hỏi từ các cuộc thi khởi nghiệp. Năm 2020 Ngân giành giải 3 cuộc thi khởi nghiệp tỉnh An Giang và mới đây "ẵm" luôn giải nhì cuộc thi tương tự tại Đồng Tháp.
Căn nhà nhỏ trong hẻm của gia đình Ngân giờ đây có thêm khu sản xuất mắm với máy móc hiện đại như nồi thanh trùng, nồi áp suất... Cô chủ 9X lúc nào cũng tất bật, hết làm mắm rồi trả lời khách, hướng dẫn họ chế biến món mắm ngon nhất.
Ông Nguyễn Ngọc Vệ, Chủ tịch UBND thị xã Tân Châu, cho biết sản phẩm mắm chao cá mè vinh của Ngân đạt chứng nhận OCOP 3 sao (một xã một sản phẩm). Việc đưa đặc sản địa phương vươn xa góp phần tạo đầu ra cho sản phẩm cá mè vinh, thêm công ăn việc làm cho người địa phương.
Ngọc Tài