Theo báo cáo của Chính phủ, bình quân lãi suất cho vay mới là 9,3% nhưng số liệu của Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia cho thấy, lãi suất cho vay bình quân tại 35 ngân hàng thương mại tới cuối tháng 3 khoảng 10,23%, cao hơn 0,56 điểm % so với cuối 2022.
Tại phiên thảo luận về kinh tế xã hội sáng 1/6, ông Nguyễn Anh Trí cho rằng, lãi suất cao, kéo dài đang khiến dòng vốn doanh nghiệp tắc nghẽn. "Các ngân hàng hãy thấu hiểu, chia sẻ, có trách nhiệm với doanh nghiệp, người dân", ông nói.
Thảo luận trước đó, nhiều đại biểu khác cũng cho rằng, lãi suất duy trì ở mức cao từ cuối năm ngoái, giảm chút ít đầu năm nay những vẫn ở ngưỡng cao so với sức chịu đựng của doanh nghiệp.
Giải trình trước Quốc hội, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng nói không chỉ doanh nghiệp, cơ quan này cũng mong muốn giảm lãi suất. Song việc giảm lãi phải đặt trong bối cảnh ổn định vĩ mô, tiền tệ và an toàn hệ thống ngân hàng.
Bà Hồng nêu hai lý do khiến nền kinh tế buộc phải chấp nhận mặt bằng lãi suất cao những tháng cuối năm 2022. Một là áp lực khi lãi suất quốc tế đồng loạt tăng nhanh, mạnh. Ở trong nước, lạm phát bình quân tăng 3,15% và lạm phát cơ bản bình quân khoảng 5%, cao hơn nhiều mức 1,84% và 0,84% năm 2021.
"Lạm phát tăng nhanh từng tháng trong nửa cuối năm ngoái, nên điều hành tiền tệ không thể chủ quan", bà cho biết.
Áp lực thứ hai là tiền đồng mất giá khi các nước thắt chặt tiền tệ, đồng USD tăng giá. Thời điểm ba tháng cuối năm ngoái, VND đứng trước áp lực mất giá tới 9-10%, nên khi đó nếu không có giải pháp linh hoạt, đồng bộ sẽ khó ổn định tỷ giá", bà Hồng nói.
Nếu tiền đồng mất giá trên 10%, theo Thống đốc, sẽ khiến doanh nghiệp khó khăn do sản xuất trong nước phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu nguyên vật liệu, thâm hụt ngoại tệ lớn. Chưa kể, các doanh nghiệp nội địa vay lượng lớn vốn nước ngoài, khi tiền đồng mất giá sẽ khiến nghĩa vụ trả nợ tăng.
Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng giải trình tại phiên thảo luận kinh tế xã hội ngày 1/6. Ảnh: Hoàng Phong
Tương tự, cơ quan quản lý không thể nới room tín dụng vào thời điểm tháng 10/2022 do thị trường khi đó xảy ra vụ việc rút tiền hàng loạt tại Ngân hàng SCB, chưa có tiền lệ và nguy cơ lớn lan sang các nhà băng khác trong hệ thống.
Khi thanh khoản ổn định trở lại, nhà chức trách mới điều chỉnh hạn mức tín dụng. "Những giải pháp, liều lượng chính sách, thời điểm đưa ra đã được cơ quan quản lý cân nhắc, đảm bảo an toàn hệ thống, tạo môi trường kinh doanh cho doanh nghiệp, người dân", bà Hồng nói.
Bốn tháng đầu năm 2023, tỷ giá ổn định trở lại, lạm phát tăng thấp nên Ngân hàng Nhà nước đã 3 lần điều chỉnh lãi suất điều hành. Động thái này giúp mặt bằng lãi các khoản vay mới giảm bình quân 0,9% một năm so với cuối 2021.
Về tín dụng, 5 tháng đầu năm nay tăng thấp, chỉ tăng 3%. Nhưng Thống đốc Nguyễn Thị Hồng nói không phải do chính sách, mà do doanh nghiệp không đáp ứng các điều kiện cho vay. "Hiện dư địa room tín dụng của các tổ chức tín dụng thoải mái, thanh khoản hệ thống dư thừa, không có lý do gì ngân hàng huy động tiền gửi, trả lãi cho người gửi tiền lại không cho vay", bà nói.
Thống đốc phân tích, phân loại các nhóm doanh nghiệp cho thấy, có loại doanh nghiệp không có đầu ra, đơn hàng nên họ không có nhu cầu vay. Cùng đó, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ khó khăn sau đại dịch, không đủ điều kiện, không thể tiếp cận vốn.
Với bất động sản, tăng trưởng tín dụng cao hơn so với mức chung của nền kinh tế, nhưng 70% khó khăn thị trường hiện nay là pháp lý nên tập trung tháo gỡ.
"Chúng tôi đã chỉ đạo các nhà băng giảm thủ tục hành chính, cho vay trên cơ sở phương án khả thi, và không nhất thiết phải có tài sản đảm bảo mới cho vay", bà Hồng nói, và cho rằng cùng miễn, giãn các khoản nợ, giải pháp này sẽ giúp cải thiện tiếp cận tín dụng.
Thảo luận trước đó, các đại biểu chỉ ra nguyên nhân khiến lãi suất cao, là do áp dụng các biện pháp kiểm soát lạm phát nhưng lại chưa đánh giá kỹ tác động và điều chỉnh chỉ tiêu tín dụng quá chậm.
Theo bà Điểu Huỳnh Sang, Phó trưởng đoàn tỉnh Bình Phước, vốn đầu tư công tồn đọng gửi tại Ngân hàng Nhà nước, ngân hàng thương mại và tổng phương tiện thanh toán chỉ tăng thấp, lạm phát thấp, lãi suất cao là những nghịch lý thể hiện sự bất cập trong công tác điều hành chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ.
Ông Nguyễn Quốc Hận, Phó trưởng đoàn đại biểu Cà Mau, cũng nói việc tiếp cận dòng tiền của doanh nghiệp không hề dễ dàng vì các ngân hàng lo ngại rủi ro. Ông đề nghị ngành ngân hàng có giải pháp khơi thống vốn cho các đối tượng sản xuất, kinh doanh.
Ở khía cạnh này, bà Tô Ái Vang, Phó đoàn chuyên trách tỉnh Sóc Trăng kiến nghị, Ngân hàng Nhà nước cần điều hành tín dụng linh hoạt hơn, là giao tổng room tín dụng từ đầu năm cho các nhà băng và điều hành trên cơ sở kế hoạch được lập ra bởi sự thỏa thuận giữa ngân hàng với khách hàng.
"Việc điều hành tiền tệ cần tránh tình trạng nửa đầu năm tăng tốc, cuối năm hết room hoặc là bị siết lại một cách đột ngột, khiến doanh nghiệp vỡ kế hoạch đầu tư, sản xuất, kinh doanh", bà Ái Vang lưu ý.