Chính phủ truy nguyên nhân hàng nghìn container phế liệu nằm ở cảng

Ngày 29/1, Đoàn công tác của Chính phủ do Bộ trưởng,Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng làm trưởng đoàn về Hải Phòng kiểm tra quy trình thông quan, tìm cách gỡ vướng mắc về việc hàng phế liệu nhập khẩu tồn đọng ở các cảng biển Việt Nam. 

"Nhà máy không có nguyên liệu, công nhân nghỉ việc, giảm công suất, hủy các hợp đồng, trong khi nguyên liệu tồn đọng tại cảng, phí lưu kho lưu bãi, tiền phạt chậm trả ngày càng phình to", ông Dũng nêu thực trạng. Theo ông, hàng nghìn lô phế liệu đảm bảo tiêu chuẩn, quy chuẩn về môi trường nhưng lại không thể thông quan, ảnh hưởng nghiêm trọng tới hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp.

Kiểm tra hiện trường cảng Green Port và Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng khu vực 3 (Cục Hải quan Hải Phòng), Bộ trưởng Mai Tiến Dũng liên tục đặt câu hỏi về nguyên nhân chậm thông quan các lô hàng.

Đại diện Hải quan Hải Phòng giải thích, trước đây doanh nghiệp nhập khẩu phế liệu về cảng nhưng không được cấp giấy xác nhận đủ điều kiện bảo vệ môi trường (theo Thông tư 08 của Bộ Tài nguyên) nên đã từ chối nhận hàng. Gần đây, chính sách đã thông nhưng lại "mắc" phí lưu kho bãi quá lớn nên nhiều doanh nghiệp tìm cách né tránh. Một số khác bị chậm thông quan do rơi vào những đợt cao điểm, "đường truyền dữ liệu bị nghẽn".

Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho rằng, nguyên nhân chậm đều bắt nguồn từ cách làm việc không hết trách nhiệm, vô cảm của một bộ phận cán bộ. "Việc này sẽ bóp chết doanh nghiệp vì gánh nặng chi phí", ông nói.

Ông cũng nêu việc nhiều doanh nghiệp phàn nàn về quy định của Bộ Tài nguyên và Môi trường. "Đã có đơn vị giám định độc lập rồi nhưng vẫn phải có sự tham gia của cán bộ Sở Tài nguyên và Môi trường. Việc này có cần thiết không? Mở container ra, kiểm tra bằng mắt thường, mà doanh nghiệp phải bố trí ăn ngủ, đưa đón, đi từ Nam ra Bắc, kinh phí ở đâu ra?", Bộ trưởng đặt câu hỏi.

Nhiều bất cập về thủ tục hành chính, quy định siết chặt nhập khẩu phế liệu cũng được dẫn ra khiến đại diện Bộ Tài nguyên và Môi trường và Hải quan tranh cãi về trách nhiệm.

Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Nguyễn Văn Cẩn khẳng định Hải quan không gây khó dễ cho doanh nghiệp, đặc biệt là hàng phế liệu. Thời gian thông quan bị kéo dài là do nhiều quy định, qua nhiều lần cấp phép và các Sở Tài nguyên và Môi trường khó có đủ người kiểm tra các container, dẫn đến tình trạng một lô hàng chờ kiểm định đến 10 ngày, thậm chí 30 ngày.

Ông Cẩn nói thêm, vừa qua Trung Quốc cấm nhập phế liệu về tái chế, dẫn đến một lượng lớn hàng hóa đổ vào Việt Nam. Trong khi đó, các cơ quan chức năng chưa phối hợp chặt chẽ để xử lý khiến lượng lớn hàng bị tồn đọng. Nhiều doanh nghiệp nhập khẩu phế liệu cũng lợi dụng chính sách, nhập cả rác thải nguy hại với môi trường và sức khỏe người dân Việt Nam. 

Không đồng tình ý kiến trên, Thứ trưởng Tài nguyên Môi trường Võ Tuấn Nhân nói: "Tổng cục trưởng Hải quan phát biểu như vậy là đùn đẩy, đổ hết lỗi cho Bộ Tài nguyên". Dù vậy, ông Nhân cũng thừa nhận tình trạng tồn đọng hàng tại cảng có phần lỗi của ngành khi các đoàn kiểm tra "quá cồng kềnh", phương pháp kiểm tra "cũng có vấn đề". 

Kết luận buổi làm việc, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng đánh giá các cơ quan đã thể hiện thái độ nghiêm túc. Ông nhấn mạnh mong muốn của Thủ tướng là "tháo gỡ triệt để, cải cách triệt để, không tạo ra rào cản, thủ tục không cần thiết, gây khó khăn cho doanh nghiệp". 

Ông Dũng nhất trí với quan điểm của Bộ Tài chính về việc chỉ đạo Tổng cục Hải quan làm thủ tục với các lô hàng phế liệu theo hướng: doanh nghiệp mở tờ khai ở thời điểm nào thì áp dụng chính sách hiện hành ở thời điểm đó. Các lô hàng về cảng bất kỳ thời điểm nào, kể cả trước khi Thông tư 08, 09 có hiệu lực, nếu đáp ứng quy chuẩn sẽ được thông quan, cùng với đó, thống nhất không cần giấy xác nhận của Sở Tài nguyên và Môi trường như hiện nay. 

Thời gian tới, Văn phòng Chính phủ và Tổ công tác sẽ báo cáo Thủ tướng sửa đổi 4 nghị định liên quan để Bộ Tài nguyên và Môi trường sửa quy định thuộc thẩm quyền. Trong thời gian chưa kịp sửa các văn bản, Tổ công tác kiến nghị đưa nội dung này vào Nghị quyết phiên họp Chính phủ gần nhất để gỡ ngay vướng mắc cho doanh nghiệp. Tinh thần là không để doanh nghiệp đón Tết trong lo âu và ra Tết có ngay nguyên liệu sản xuất.

Về chi phí kho bãi, ông Dũng đề nghị Tổng cục Hải quan làm việc với các doanh nghiệp kinh doanh cảng, Bộ Giao thông Vận tải làm việc với các hãng tàu để xem xét miễn giảm.

Cũng tại buổi làm việc, Chủ tịch UBND thành phố Hải Phòng Nguyễn Văn Tùng cho hay, địa phương sẵn sàng bố trí kinh phí để xử lý hàng phế liệu vô chủ, không bảo đảm yêu cầu môi trường. Cảng sẵn sàng miễn phí lưu kho với các lô phế liệu được thông quan, nhằm chia sẻ khó khăn với doanh nghiệp.

• Nhiều doanh nghiệp từ chối nhận container phế liệu

Giang Chinh