"Chúng tôi khuyên bất kỳ ai muốn lợi dụng cuộc đảo chính lần này hãy suy kỹ cẩn thận, xem xét liệu họ đã nắm trong tay những giải pháp thích hợp với các vấn đề của đất nước hay chưa", Jimmy Cherizier, thủ lĩnh liên minh băng đảng Gia đình và Đồng minh G9, ngày 10/7 tuyên bố tại cuộc họp báo tự phát ở Port-au-Prince, thủ đô Haiti.
Tay trùm mang biệt danh "Thịt nướng", cựu cảnh sát và từng dính líu đến nhiều nghi án giết người ở Haiti, cho rằng vụ ám sát Tổng thống Jovenel Moiser là âm mưu của "bọn tư sản" và "hút máu đất nước". Cherizier nói vụ ám sát sẽ khiến cuộc khủng hoảng hiện tại thêm tồi tệ và đẩy Haiti vào bất ổn chính trị.
"Chúng tôi sẽ cầm vũ khí chống lại bọn chúng và bảo vệ nhân dân Haiti. Chúng tôi đã sẵn sàng cho chiến tranh", thủ lĩnh G9 đưa ra lời khiêu chiến.
Trùm xã hội đen Jimmy Cherizier (áo đỏ) cùng đàn em thăm người dân khu ổ chuột Hạ Delmas vào tháng 5/2019. Ảnh: AP.
Gần một nửa thủ đô Port-au-Prince đang chịu chi phối bởi một "thế giới ngầm" với hơn 30 băng tội phạm có tổ chức, trong đó khét tiếng nhất là "G9 an Fami" (Gia đình G9), liên minh băng đảng tội phạm đã gieo rắc hỗn loạn khắp thành phố và các vùng lân cận trong năm qua.
Cherizier là ông trùm đã xây dựng nên G9 vào tháng 6/2020, điều hành toàn bộ quá trình đàm phán giữa ít nhất 9 băng đảng tội phạm trong thủ đô Haiti. Quyền lực trong tay Cherizier và G9 ở mức chưa từng có tiền lệ.
Dư luận và các nhóm nhân quyền cho rằng tay trùm có liên hệ với đảng cánh hữu của cố tổng thống Jovenel Moise. Bệ đỡ này khiến những vụ án mà đàn em G9 nhúng tay đều được chính phủ làm ngơ trong thời gian qua.
Vài ngày trước khi thành lập liên minh băng đảng, Cherizier cùng thủ lĩnh một số nhóm đã phối hợp tấn công hàng loạt khu dân cư tại Port-au-Prince, mở rộng địa bàn hoạt động và bảo kê.
Nổi bật trong danh sách mục tiêu có vùng La Saline, Chancerelles và Fort-Dimanches vốn là nơi thường xuyên diễn ra các cuộc biểu tình chống chính phủ. Hạ nghị sĩ Mỹ Maxine Waters đã lên án đợt leo thang bạo lực khi đó là "có động cơ chính trị".
Báo cáo thuộc Mạng lưới Bảo vệ Nhân quyền Quốc gia Haiti (RNDDH) đánh giá những băng đảng thuộc G9 và Cherizier được chính Tổng thống Moise hỗ trợ nguồn lực và tạo điều kiện hoạt động, với mục tiêu chiến lược là ngăn cựu tổng thống Michel Martelly trở lại chính trường.
Khu ổ chuột La Salina ở Port-au-Prince bị đốt phá vào tháng 11/2018. Ảnh: AP.
Trước khi nổi lên thành ông trùm mới của thế giới ngầm Haiti, Jimmy Cherizier đã là cái tên đầy ám ảnh với dư luận nước này.
Vụ án đầu tiên có dấu ấn Cherizier xảy ra vào tháng 11/2017, khi ông ta còn là một thành viên cảnh sát quốc gia Haiti. Chiến dịch truy bắt tội phạm băng đảng do Cherizier chỉ huy đã biến thành đợt hành quyết không qua xét xử, khiến ít nhất 14 người ở khu dân cư Grand Ravine thiệt mạng.
Trong một năm sau, Haiti lại rúng động với vụ thảm sát La Saline với 71 người thiệt mạng trong vòng 4 ngày. Đây là một trong những đợt bạo lực nghiêm trọng nhất tại Haiti gần một thập kỷ. Cherizier bị tố cáo đóng vai trò tổ chức phạm tội, nhưng không phải đối mặt với hậu quả pháp lý.
Báo cáo điều tra nội bộ của Cục Hình sự Cảnh sát Haiti còn đề nghị bắt Cherizier cùng 68 đồng phạm với một loạt cáo buộc giết người và cưỡng hiếp. Có hai nhân chứng trực tiếp cáo buộc Cherizier tham gia giết người, nhưng mọi lời tố cáo đều vô hiệu.
Đề nghị bắt Cherizier bị "chìm xuồng" trong hệ thống tòa án quốc gia. Một tháng sau vụ thảm sát La Saline, Cherizier bị đuổi khỏi lực lượng cảnh sát với lý do nghỉ không phép. Biệt danh "Thịt nướng" của Cherizier cũng xuất phát từ vụ thảm sát. Một số nhân chứng mô tả có nạn nhân bị thiêu sống và thi thể không còn nguyên vẹn.
Báo cáo của Liên Hợp Quốc vào tháng 11/2019 tiết lộ Cherizier liên quan một số vụ vi phạm nhân quyền khác trong khu Bel-Air của Port-au-Prince. Lệnh truy nã của cơ quan điều tra sau đó trở nên vô nghĩa đối với tay trùm mới nổi. Các tổ chức nhân quyền khẳng định y đã trở thành thủ lĩnh băng đảng Base Delmas 6, kiểm soát khu ổ chuột Hạ Delmas.
Đấu súng giữa các băng đảng trên đường phố Port-au-Prince vào tháng 11/2018, gần chợ Croix-des-Bossales. Ảnh: AP.
Trong khi đó, Cherizier phủ nhận mọi cáo buộc và vẫn đứng ngoài vòng pháp luật. Ông nói câu chuyện trên là do kẻ thù thêu dệt, còn biệt danh "Thịt nướng" xuất phát từ tuổi thơ cùng mẹ bán hàng ăn trong chợ.
Cựu cảnh sát Haiti tuyên bố ông đơn giản là "lãnh đạo cộng đồng", chuyên chi tiền giúp đỡ dân nghèo, giữ đường phố sạch sẽ và bảo vệ cả khu xóm khỏi tội phạm.
Tay trùm đơn phương áp lệnh giới nghiêm lên khắp khu ổ chuột Hạ Delmas. Mỗi đêm, Cherizier cùng những tay súng dưới trướng tuần tra ngăn đối thủ trà trộn. Bất kỳ lúc nào phát hiện mối nguy từ các băng đảng bất đồng, đàn em của Cherizier sẽ đánh trống báo động cho dân địa phương ẩn náu.
"Tôi không bao giờ thảm sát những người cùng giai tầng xã hội. Tôi chào đời ngay cạnh La Saline. Tôi sống trong khu ổ chuột. Tôi hiểu cuộc đời ổ chuột như thế nào", Cherizier trả lời truyền thông vào tháng 6/2019.
Giám đốc RNDDH Pierre Esperance từng trả lời trong phiên điều trần trước Hạ viện Mỹ năm 2019 rằng tội phạm có tổ chức ở Haiti không bao giờ cạn đạn dược vì thường xuyên nhận tiền lẫn súng từ những quan chức có quyền lực. Các băng đảng bị lợi dụng như một công cụ bảo vệ lợi ích chính trị của họ, khắc chế lực lượng đối lập.
Cựu bộ trưởng an ninh Haiti Tacite Toussaint vào tháng 6/2020 từng kỳ vọng dựa vào G9 để thuyết phục các băng đảng cùng rửa tay gác kiếm. Tuy nhiên, đến nay không có bằng chứng nào cho thấy kỳ vọng của Toussaint sớm trở thành hiện thực.
"Cherizier trở nên quyền lực đến mức chính phủ quyết định bắt tay cùng liên minh của ông ta. Với tất cả sức mạnh mà ông ta nắm giữ, ai cũng muốn ông đứng về phe mình", một lãnh đạo địa phương tiết lộ.
Trung Nhân (Theo Insight Crime/AP)