Bài viết - chỉ trích quyết định cắt giảm các gói tài trợ về biến đổi khí hậu, và các vấn đề khác - khiến tôi lập tức nhận được rất nhiều ý kiến trái chiều từ bạn bè và người thân khắp nơi trên thế giới. Có những ý kiến nhẹ nhàng, nhưng cũng không thiếu những bình luận gay gắt. Điều này khiến tôi lo ngại, vì nếu không cẩn thận, chúng có thể dẫn đến mâu thuẫn, thậm chí xung đột giữa những người bạn thân thiết, hoặc những người chưa từng quen biết nhau. Và nếu tình hình xấu đi, tôi sẽ phải xóa bài viết hoặc gỡ bỏ bình luận.
Trong những tuần gần đây, các tranh luận căng thẳng, cãi vã và xung đột xung quanh Tổng thống Mỹ và cuộc chiến giữa Nga và Ukraine đã làm dấy lên một làn sóng mạnh mẽ trong các nhóm chat, bạn bè và thậm chí là trong các gia đình. Vậy cần phải làm gì khi tham gia vào các cuộc thảo luận trên mạng xã hội?
Nhiều người chọn cách im lặng. Họ không like, không chia sẻ, không nhận xét. Đây có thể là một lựa chọn khôn ngoan để duy trì sự bình tĩnh, tập trung vào công việc, cuộc sống của chính mình, và dành thời gian để suy ngẫm thay vì lao vào những cuộc tranh luận không bao giờ có hồi kết về những chuyện xa xôi có thể chẳng liên quan gì đến cuộc sống của bạn.
Tuy nhiên, cũng có những người chọn bày tỏ ý kiến khi gặp phải thông tin hoặc nhận xét khiến mình bức xúc vì trái ngược với niềm tin hay trải nghiệm của bản thân. Khi thể hiện quan điểm trên mạng xã hội, hãy chuẩn bị tinh thần rằng ý kiến của bạn có thể được ủng hộ, cũng có thể bị phản đối hoặc chỉ trích gay gắt. Trong một môi trường ngày càng phân cực, điều quan trọng là thể hiện quan điểm một cách có trách nhiệm, tôn trọng đối phương và luôn sẵn sàng lắng nghe.
Tôn trọng hay ít nhất là công nhận có sự khác biệt là điều cốt lõi. Mỗi người hình thành quan điểm từ những trải nghiệm riêng, nghề nghiệp, nền tảng giáo dục, niềm tin, nhân thân, thậm chí là môi trường sống và những yếu tố khác. Ví dụ, một người sống ở Đức, nơi ưu tiên năng lượng tái tạo và chính sách môi trường nghiêm ngặt, có thể có quan điểm rất khác so với một người ở Mỹ, đặc biệt là ở các bang như Wyoming hay West Virginia, nơi ngành công nghiệp than và dầu mỏ vẫn đóng vai trò quan trọng trong kinh tế và việc làm. Hoặc cho dù đều sống ở Mỹ, một người ở thành phố Dallas, bang Texas có thể hoài nghi về biến đổi khí hậu và có nhận thức, quan điểm rất khác với một người ở Seattle, bang Washington - nơi luôn ủng hộ mạnh mẽ chính sách bảo vệ môi trường.
Hơn nữa, những quyền lợi vật chất và việc làm của các nhóm có thể bị ảnh hưởng bởi các chính sách khác nhau, điều này làm cho sự khác biệt là điều hiển nhiên. Quan điểm cá nhân cũng có thể hình thành do hiểu biết quá nhiều hoặc quá ít về một vấn đề. Tôn trọng hoặc thông cảm không có nghĩa là đồng ý, mà là sẵn sàng lắng nghe và nhìn thấy quan điểm khác mà không vội vàng phán xét. Lý tưởng nhất, tranh luận nên là cơ hội để mở rộng hiểu biết về những người khác mình chứ không phải để phân định thắng thua.
Để có một cuộc tranh luận, thay vì tranh cãi, có thể cân nhắc một số nguyên tắc sau:
Giữ bình tĩnh: Cảm xúc nóng giận sẽ chỉ làm cuộc tranh luận thêm căng thẳng và ít hiệu quả.
Lắng nghe thực sự: Thay vì chỉ nêu quan điểm của mình, hãy thực sự lắng nghe đối phương. Đặt câu hỏi để hiểu rõ hơn về quan điểm của họ, điều này giúp mở rộng sự hiểu biết và giảm thiểu hiểu lầm.
Kiểm chứng thông tin: Trong thời đại thông tin giả tràn lan, điều quan trọng là chia sẻ quan điểm dựa trên sự thật, không phải cảm tính.
Biết điểm dừng: Không phải ai cũng sẵn sàng thay đổi suy nghĩ, và không phải cuộc tranh luận nào cũng cần có một người thắng.
Điều quan trọng là nhận ra rằng, không phải ai không đồng ý với mình cũng là kẻ thù. Trong các cuộc tranh luận chính trị, vấn đề là niềm tin hay lý tưởng, thay vì cố gắng "thắng", điều quan trọng hơn là giữ được sự kết nối và chia sẻ.
Khi xã hội ngày càng phân cực, chúng ta càng cần học cách trò chuyện mà không làm rạn nứt các mối quan hệ quan trọng trong cuộc sống. Ngay cả trong gia đình tôi cũng có những khác biệt. Cô vợ có quan điểm khá khác tôi về các chính sách xã hội và người bản địa ở đất nước chúng tôi đang sinh sống. Những cuộc tranh luận trong nhà là điều khó tránh khỏi. Tuy nhiên, thời gian gần đây tôi đã học cách lắng nghe và đặt mình vào vị trí người khác, tôn trọng hay ít nhất là chấp nhận sự khác biệt của nhau.
Tôi từng chứng kiến những người bạn, dù đồng quan điểm với nhau về nhiều khía cạnh trong cuộc sống và từng là bạn thân, nhưng vì bất đồng trong quan điểm về chính phủ Mỹ hiện tại - một đất nước xa xôi - mà cuối cùng họ đã chặn nhau, không nhìn mặt nhau nữa.
Cuối cùng, dù có thể có sự khác biệt, ai trong chúng ta cũng đều mong muốn hòa bình, hạnh phúc cho bản thân, cho đất nước mình và cho mọi người trên thế giới. Đây chính là điểm chung để chúng ta kết nối với nhau, ngay cả khi có những tranh luận.
Phạm Hòa Hiệp