Trong tài liệu Đánh giá Mối đe dọa Thường niên công bố tháng 2/2024, dưới thời chính quyền tổng thống Joe Biden, cộng đồng tình báo Mỹ mô tả Nga là đối thủ có năng lực trên nhiều lĩnh vực, tìm cách "làm suy yếu Mỹ và phương Tây".
Tuy nhiên, năm nay, đây trở thành vấn đề đầy thách thức khi các lãnh đạo cơ quan tình báo Mỹ tới quốc hội để công bố Đánh giá Mối đe dọa Thường niên. Đây là bản đánh giá đầu tiên của cộng đồng tình báo Mỹ về mối đe dọa toàn cầu trong nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Câu hỏi đặt ra hiện nay là liệu họ có duy trì đánh giá lâu nay của mình, tiếp tục coi Nga là đối thủ của Mỹ, hay sẽ mô tả về Moskva như những gì ông Trump cùng các quan chức cấp cao chính quyền nói gần đây.
Hơn hai tháng sau khi nhậm chức Tổng thống, ông Trump đã đảo lộn cách tiếp cận của Mỹ với Nga, ngày càng coi Moskva như là đối tác thay vì đối thủ.
Trong cuộc điện đàm ngày 18/3, Tổng thống Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin nhất trí rằng việc cải thiện quan hệ hai nước sẽ mang tới "lợi thế rất lớn", gồm các thỏa thuận kinh tế khổng lồ cùng sự ổn định địa chính trị.
Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại hội nghị G20 ở Buenos Aires, Argentina năm 2018. Ảnh: Reuters
Trước đó, ông Trump từng gây bất ngờ khi điện đàm với ông Putin ngày 12/2, nhất trí thúc đẩy đàm phán chấm dứt xung đột Ukraine mà không tham vấn trước với đồng minh châu Âu hay Ukraine. Cuộc điện đàm này đã giúp phá tan thế cô lập mà phương Tây đã tìm cách áp đặt với Nga sau ba năm xung đột Ukraine.
Ông Trump và nhiều quan chức hàng đầu chính quyền gần đây cũng nói về Nga và ông Putin như đối tác kinh doanh đáng tin cậy trong tương lai, người muốn chấm dứt xung đột và kiểm soát những vùng lãnh thổ được cho là thuộc về Nga, cũng như muốn bình thường hóa quan hệ với Mỹ.
"Tôi tin ông ấy", ông Trump nói ngày 7/3 khi được hỏi liệu có tin ông Putin muốn hòa bình hay không. Ông thêm rằng mình "luôn có quan hệ tốt" với lãnh đạo Nga.
Lập trường của chính quyền ông Trump về Nga và mức độ tin tưởng dành cho ông Putin là điều khiến nhiều đồng minh, quan chức tình báo và ngoại giao bối rối, theo giới quan sát. Các lãnh đạo tình báo Mỹ giờ đối mặt thách thức về công bố đánh giá mới, liệu nên theo những phân tích lâu nay, hay nói những gì ông Trump muốn nghe.
Cộng đồng tình báo Mỹ, gồm 18 cơ quan tình báo liên bang, đang chịu ảnh hưởng lớn từ chiến dịch tinh giản sâu rộng do ông Trump khởi động. Nhiều cơ quan tình báo đã phải cắt giảm ngân sách và chịu nhiều xáo trộn về nhân sự theo các chỉ thị tinh giản của Tổng thống.
Lựa chọn với họ càng trở nên khó khăn khi Steve Witkoff, đặc phái viên về Trung Đông và Nga kiêm bạn lâu năm của ông Trump, đưa ra những bình luận gần như lặp lại lập trường của Moskva. Ông Witkoff đã gạt bỏ lo ngại của châu Âu rằng Nga có thể vi phạm bất kỳ thỏa thuận ngừng bắn nào và cần có lực lượng hòa bình để răn đe Moskva.
Trong cuộc phỏng vấn với Tucker Carlson, người ủng hộ phong trào Đưa nước Mỹ Vĩ đại Trở lại (MAGA) của ông Trump, Witkoff nói ý tưởng lực lượng gìn giữ hòa bình bắt nguồn từ quan điểm "vô lý" rằng người Nga sẽ "càn quét khắp châu Âu".
Đặc phái viên Mỹ lập luận ông Putin không thực sự muốn kiểm soát toàn bộ Ukraine. "Tại sao họ lại muốn sáp nhập Ukraine? Mục đích là gì? Họ không cần điều đó. Tất cả những gì Nga muốn chỉ là tình trạng ổn định ở đó", ông nói.
Thượng nghị sĩ Mark Warner, thành viên đảng Dân chủ hàng đầu trong Ủy ban Tình báo Thượng viện, cho hay những bình luận của ông Witkoff cùng các quan chức khác trong chính quyền ông Trump đã khiến giới tình báo Mỹ mất phương hướng.
"Nếu bạn đã làm việc lâu trong cộng đồng tình báo Mỹ, thực hiện nhiều báo cáo về Nga, nhưng lập trường đột nhiên thay đổi hoàn toàn theo hướng nghiêng về phía Moskva, bạn làm thế nào để hiểu được điều đó", ông Warner nói.
Ông dự đoán tài liệu đánh giá mối đe dọa thường niên mà cộng đồng tình báo Mỹ công bố lần này sẽ không đối lập với những báo cáo trước đây về các mối đe dọa, trong đó có đánh giá về Nga.
Đối với các cơ quan tình báo Mỹ, đánh giá của họ thường bắt nguồn từ phân tích chặt chẽ về các nguồn thông tin đã thu thập. Cho đến nay, không có dấu hiệu nào cho thấy quan điểm của cộng đồng tình báo Mỹ về Nga đã thay đổi.
Tuy nhiên, việc mô tả Nga là đối thủ hay đối tác của Mỹ giờ được đặt lên vai tân Giám đốc tình báo quốc gia Tulsi Gabbard và tân Giám đốc CIA John Ratcliffe, những người được ông Trump đề cử.
Giám đốc CIA John Ratcliffe lắng nghe Tổng thống Donald Trump phát biểu tại cuộc họp nội các đầu tiên trong nhiệm kỳ thứ hai của ông hôm 26/2. Ảnh: Washington Post
Ông Warner cảnh báo rằng nếu tình báo Mỹ đột ngột thay đổi lập trường về Nga, họ có thể làm suy giảm quan hệ đối tác tình báo lâu năm với các đồng minh châu Âu. Dù Mỹ thu thập thông tin tình báo nhiều hơn các nước khác, sự đóng góp của các đồng minh chủ chốt là rất quan trọng. Khi các đối tác lo ngại về chính sách và tính chân thực trong phân tích tình báo Mỹ, họ sẽ ít chia sẻ thông tin hơn.
Giới phân tích ở Nga cũng thừa nhận chính quyền ở Washington đã có những thay đổi trong giọng điệu với Moskva theo hướng tích cực hơn. Phía Nga cũng có những bình luận tích cực hơn với Mỹ trong thời gian qua.
Yevgeny Popov, nghị sĩ Duma quốc gia Nga, nói với CBS News rằng ông tin ông Trump là tổng thống tốt hơn ông Biden. "Có một số tương đồng trong quan điểm giữa người Mỹ và người Nga. Chúng tôi giờ đây đều là những quốc gia bảo thủ", ông nói.
Một số tỏ ra lạc quan một cách thận trọng. "Không ai ở đây có bất kỳ ảo tưởng nào rằng chúng tôi sẽ chôn rìu chiến ngay ngày mai và trở thành những người bạn thân thiết của Mỹ", Malek Dudakov, nhà khoa học chính trị ở Moskva và là nhà bình luận thường xuyên trên các chương trình truyền thông nhà nước Nga, nói.
Ngay cả sự lạc quan thận trọng cũng cho thấy thay đổi mạnh mẽ trong giọng điệu với Washington, vì trước đây quan chức chính trị và giới bình luận truyền hình Nga thường chỉ trích chính phủ Mỹ, gọi đất nước này là kẻ thù và thậm chí đe dọa phát động tấn công vào các tài sản của họ.
Tuy nhiên, bất chấp tiềm năng hợp tác, một số người Nga vẫn cảnh giác trước sự khó đoán của ông Trump. "Tôi không nghĩ ông Trump đang cố gắng trở thành Tổng thống Mỹ ủng hộ Nga hoặc cố xây dựng liên minh. Tôi nghĩ ông ấy chỉ đơn giản không muốn xung đột với Nga, vì Ukraine không phải là ưu tiên của ông ấy", Dudakov nói.
Thùy Lâm (Theo CBC, CBS News, Guardian)