"Không chiến binh Wagner nào sẵn sàng đi vào con đường hổ thẹn một lần nữa. Đó là lý do họ sẽ không ký hợp đồng với Bộ Quốc phòng Nga", Yevgeny Prigozhin, lãnh đạo tập đoàn quân sự tư nhân Wagner, ngày 14/6 tuyên bố.
Đây là phát biểu quyết liệt nhất của ông trùm Wagner, một ngày sau khi Tổng thống Vladimir Putin kêu gọi các đơn vị tình nguyện đang chiến đấu ở Ukraine ký hợp đồng với Bộ Quốc phòng Nga nhằm đảm bảo các khoản hỗ trợ xã hội cho những tay súng bị thương hoặc thiệt mạng.
Giới quan sát nhận định đây cũng là dấu hiệu cho thấy căng thẳng giữa Wagner và các quan chức quân sự Nga ngày càng trở nên phức tạp, sau khi Prigozhin nhiều lần đưa ra những lời chỉ trích dữ dội nhắm vào các lãnh đạo cao nhất của Bộ Quốc phòng.
"Điều đó đẩy các chỉ huy quân đội vào tình cảnh đối mặt hai trận chiến cùng lúc, một chống lại người Ukraine, và một là tìm cách ghìm cương Wagner cùng ông trùm Prigozhin", theo Ryan Pickrell, bình luận viên mảng quân sự, quốc phòng của Business Insider.
Ông Prigozhin từng bày tỏ nghi ngờ về thông tin chiến trường được Bộ Quốc phòng Nga công bố, trong khi một số đơn vị Wagner từng công khai đụng độ với quân chính quy. Trùm Wagner dường như đưa ra một số quyết định tác chiến độc lập với Bộ Quốc phòng Nga, trong khi quân đội Nga đôi khi gây khó dễ trong cung cấp đạn dược cho các đơn vị Wagner trên tiền tuyến.
"Điều này rõ ràng khiến công tác chỉ huy và kiểm soát trở nên khó khăn hơn, cản trở và làm chậm các hoạt động tác chiến", Mark Cancian, chuyên gia thuộc Chương trình An ninh Quốc tế của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), trụ sở tại Washington, Mỹ, nhận định.
Thành viên Wagner cầm cờ của tập đoàn quân sự tư nhân đứng trên nóc nhà ở Bakhmut ngày 21/5. Ảnh: RIA Novosti
Ông Cancian cho rằng mối bất hòa giữa Wagner và quân đội Nga ngày càng trầm trọng, khi những lời chỉ trích công khai giữa hai bên trở nên gay gắt hơn. "Việc họ không hỗ trợ tốt cho nhau có thể gây hậu quả tiêu cực, nhưng khi họ xung đột với nhau, tình hình sẽ trở nên nguy hiểm", chuyên gia này đánh giá.
Sau khi kiểm soát Bakhmut với thiệt hại nặng về nhân sự và vũ khí, các đơn vị Wagner rút khỏi thành phố thuộc tỉnh Donetsk và bàn giao vị trí cho quân chính quy Nga. Tuy nhiên, các cuộc đấu khẩu giữa Wagner và Bộ Quốc phòng Nga vẫn tiếp tục.
Ông Prigozhin công bố chi tiết về những "thất bại của quân đội Nga" trong quá trình chiến đấu ở Bakhmut. Wagner cũng công bố video họ bắt một trung tá lữ đoàn trưởng của Nga, buộc sĩ quan này phải thừa nhận đã nổ súng vào xe của họ trong lúc say rượu. Prigozhin còn cho rằng các tuyên bố chiến thắng của quân đội Nga là "giả tưởng".
Giới chuyên gia phương Tây đánh giá các sự cố này cho thấy vấn đề lớn hơn với quân đội Nga.
"Quân đội Nga đã huy động các lực lượng phi chính quy vào chiến dịch ở Ukraine, và giờ họ đang phải đối mặt với vấn đề từ đó. Quân đội của họ đang trở nên ngày càng vô tổ chức do thiếu liên lạc, hiệp đồng với các đơn vị phi chính quy", chuyên gia Kateryna Stepanenko thuộc Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ đánh giá.
Bà Stepanenko cho rằng các chỉ huy quân sự Nga hiện không thể kiểm soát các đơn vị phi chính quy, khiến tính gắn kết giữa họ kém hơn hẳn so với quân đội Ukraine.
ISW đã ghi nhận nhiều báo cáo về các vụ bắn nhầm đồng đội, lực lượng Nga không thể tổ chức những đợt tiến công cơ giới hiệp đồng, hay pháo binh rót nhầm vào bộ binh.
"Các lực lượng không đồng nhất của Nga trên chiến trường thiếu sự kết nối cần thiết để đảm bảo tuyến phòng thủ tốt", bà Stepanenko nhận định.
Lãnh đạo tập đoàn Wagner Yevgeny Prigozhin tại sự kiện ở Vladivostok, Nga ngày 31/5. Ảnh: RIA Novosti
Các chuyên gia phương Tây cũng đánh giá tình trạng "đấu đá nội bộ" có thể làm suy giảm tinh thần chiến đấu của quân đội Nga, khi họ phải dồn sức đối phó với chiến dịch phản công của Ukraine.
Sau khi đại tướng Valery Gerasimov nắm quyền tổng chỉ huy chiến dịch vào tháng 1, Nga đã tìm cách kiểm soát các lực lượng không chính quy như Wagner hay đơn vị đặc nhiệm của lãnh đạo Cộng hòa Chechnya, bằng cách xây dựng bộ tiêu chuẩn về trật tự và kỷ luật trong quân ngũ.
Ông Prigozhin phản đối nỗ lực này, cho rằng "thay vì cố gắng uốn nắn mọi người theo các quy tắc, quy định ngớ ngẩn, các vị nên phát triển theo nguyên lý chiến tranh hiện đại, học cách tiêu diệt kẻ thù và kiểm soát lãnh thổ hiệu quả".
Bộ Quốc phòng Nga ngày 9/6 ra sắc lệnh yêu cầu các đơn vị tình nguyện tham chiến ký hợp đồng với cơ quan này, qua đó giúp họ có công cụ kiểm soát các đơn vị không chính quy. Một số đơn vị tình nguyện, trong đó có Lữ đoàn Đặc nhiệm Cơ giới số 141 Akhmat của lãnh đạo Cộng hòa Chechnya, đã ký hợp đồng với Bộ Quốc phòng Nga. Tuy nhiên, Wagner tiếp tục từ chối.
ISW cho rằng "nỗ lực chính thức hóa các lực lượng tham chiến của Bộ Quốc phòng Nga có thể nhằm tập trung kiểm soát nhân sự và nguồn cung cho các đơn vị phi chính quy để đối phó đợt phản công của Ukraine, cũng như hạn chế khả năng hoạt động độc lập của ông Prigozhin".
Ông Priogozhin gặp các thành viên Wagner trước khi rút khỏi Bakhmut ngày 25/5. Video: Telegram/Concordgroup
Ông Prigozhin tuyên bố "Wagner sẽ không ký bất cứ hợp đồng nào" với Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergey Shoigu, khẳng định yêu cầu này không áp dụng với tập đoàn quân sự tư nhân mà ông cho rằng khác với những đơn vị tình nguyện còn lại.
Ông tuyên bố Wagner chỉ nhận lệnh của đại tướng Sergey Surovikin, người từng là tổng chỉ huy chiến dịch Nga tại Ukraine. Tướng Surovikin gần đây trở thành trung gian liên lạc giữa tập đoàn quân sự tư nhân và Bộ Quốc phòng Nga. Ông Prigozhin từng ca ngợi tướng Surovikin là "người duy nhất biết cách đánh trận" trong Bộ Quốc phòng Nga.
Quân đội Nga đặt ra hạn chót cho các đơn vị tình nguyện ký hợp đồng với Bộ Quốc phòng là ngày 1/7. Hiện chưa rõ họ sẽ xử lý thế nào nếu Wagner kiên quyết từ chối thực hiện điều này.
Theo các chuyên gia của ISW, sắc lệnh của Bộ Quốc phòng có thể là tiền đề để hợp thức hóa việc cắt nguồn cung vũ khí, đạn dược cho Wagner, từ đó tước bỏ ảnh hưởng và quyền lực của tập đoàn quân sự tư nhân này cũng như ông Prigozhin.
Dù vậy, những tranh cãi nội bộ đó khó gây tác động lớn đến cục diện chiến trường Ukraine. Wagner và các lữ đoàn chính quy Nga từng tranh cãi kịch liệt ở Bakhmut, nhưng họ cuối cùng vẫn kiểm soát được thành phố này.
"Việc có một bộ tiêu chuẩn thống nhất giúp hoạt động chỉ huy và kiểm soát trở nên dễ dàng hơn. Tuy nhiên, lực lượng Nga vẫn có thể giành chiến thắng mà không cần những điều này", chuyên gia Cancian nhận định.
Nguyễn Tiến (Theo Business Insider)