Các thợ lặn bảo trì một đường cáp quang dưới đáy Thái Bình Dương hồi năm 2017. Ảnh: Flickr.
Trong khi Mỹ gây áp lực lên các đồng minh nhằm loại bỏ Huawei khỏi danh sách cung cấp mạng di động 5G, gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc vẫn âm thầm phát triển một trong những thành phần quan trọng nhất của hạ tầng viễn thông: Cáp quang biển.
Gần như mọi quá trình truyền dữ liệu hiện nay đều sử dụng hệ thống cáp ngầm dưới đáy đại dương, tỷ lệ dữ liệu được truyền qua vệ tinh viễn thông chỉ chiếm 1%. Mỹ, Nhật Bản và châu Âu là các bên đang thống trị thị trường cáp quang biển, nhưng vị thế này có thể không vững chắc như họ vẫn tưởng. Huawei năm ngoái khiến các đối thủ phải chú ý khi hoàn thành một tuyến cáp quang biển nối Nam Mỹ với châu Phi.
Dư luận thế giới đang tập trung sự chú ý vào cuộc chiến công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc, khi Washington tìm mọi cách loại bỏ các thiết bị Huawei khỏi mạng 5G, mạng lưới truyền tải thông tin không dây nhanh hơn nhiều so với thế hệ hiện tại. Mỹ đã thuyết phục được Australia và Nhật Bản đứng về phía mình và đang gây sức ép để các đồng minh Anh, Đức và Pháp có động thái tương tự. Washington thậm chí còn đe dọa không cung cấp những thông tin an ninh quan trọng cho đồng minh nếu họ từ chối "cấm cửa" thiết bị của Huawei trong mạng 5G.
Về phần mình, Huawei không có dấu hiệu lùi bước. Nhà sản xuất điện thoại thông minh này đang chuẩn bị cho những đợt bán hàng mới ở châu Âu, Đông Nam Á, Trung Đông và châu Phi. Cuộc đấu "một mất một còn" nhằm kiểm soát dữ liệu và công nghệ viễn thông đang hình thành giữa Mỹ và Trung Quốc.
Trong cuộc đấu đó, vấn đề cáp quang biển chưa thu hút được sự chú ý từ công chúng, song các nhà hoạch định chính sách an ninh ở Mỹ, Nhật Bản và Australia đang ngày càng quan ngại.
Hiện toàn thế giới có gần 400 tuyến cáp quang dân sự nằm dưới đáy biển. Hầu hết mọi email hay file số hóa được chuyển từ lục địa này sang lục địa khác bằng đường truyền tín hiệu qua mạng lưới cáp quang biển. Các quốc gia cũng xây dựng những mạng lưới cáp biển bí mật, phục vụ mục đích quân sự.
Công ty dẫn đầu trên thị trường cáp quang biển toàn cầu là SubCom của Mỹ, còn công ty NEC của Nhật và Alcatel-Lucent của châu Âu lần lượt xếp ở vị trí thứ hai và ba. Kết hợp với nhau, ba công ty trên chiếm hơn 90% tổng chiều dài cáp trên thế giới. Tuy nhiên, Huawei đang dần phá vỡ sự kiểm soát thị trường cáp quang biển của phương Tây.
Khoảng một thập kỷ trước, Huawei bắt đầu bước chân vào ngành công nghiệp cáp ngầm khi liên doanh với công ty Global Marine Systems của Anh. Tập đoàn Trung Quốc mở rộng hiện diện bằng cách tạo những mạng lưới cáp quang biển nhỏ ở các khu vực như Đông Nam Á hay vùng Viễn Đông thuộc Nga.
Đến tháng 9 năm ngoái, Huawei gây bất ngờ cho Nhật Bản, Mỹ và châu Âu bằng việc hoàn thành tuyến cáp xuyên Đại Tây Dương dài 6.000 km, nối Brazil với Cameroon. Điều này cho thấy năng lực phát triển mạnh của Huawei, dù họ vẫn thua xa những công ty đi trước về kinh nghiệm vận hành và số lượng tuyến cáp.
Trong giai đoạn 2015-2020, Huawei dự kiến hoàn thành 20 tuyến cáp mới, chủ yếu là những tuyến ngắn dưới 1.000 km. Nếu đạt được mục tiêu trên, thị phần của công ty vẫn ở mức dưới 10%, nhưng về lâu dài, Huawei hoàn toàn có thể trở thành một mối đe dọa. Tập đoàn Trung Quốc hiện tham gia khoảng 30 dự án cáp biển và 60 dự án cáp mặt đất nhằm tăng khả năng truyền tải dữ liệu.
Ngay cả nếu Mỹ loại bỏ thành công Huawei khỏi danh sách nhà cung cấp thiết bị mạng 5G ở các quốc gia lớn, tập đoàn viễn thông Trung Quốc vẫn có khả năng cản trở những nỗ lực của Mỹ nhằm duy trì vị thế dẫn đầu trong dịch vụ quản lý dữ liệu toàn cầu. Các nhà hoạch định chính sách an ninh ở Mỹ, Nhật và Australia đã bắt đầu phối hợp để tìm cách ngăn chặn mối đe dọa tiềm tàng này.
Những bước đi họ đang cân nhắc bao gồm cấm Huawei đặt cáp kết nối tới ba nước và kêu gọi chính phủ các nước khác ngăn Huawei tham gia vào những dự án xây dựng những tuyến cáp quan trọng. Tuy nhiên, có ít nhất hai lý do khiến giải pháp trên không hiệu quả với Huawei.
Lý do đầu tiên nằm ở khả năng phát triển. Chỉ trong một thập kỷ, Huawei đã có thể vươn lên trở thành một thế lực thách thức các đối thủ phương Tây. Ngoài tuyến cáp Brazil - Cameroon, gã khổng lồ Trung Quốc đang xây dựng những tuyến cáp liên kết Pakistan với Kenya hay Cộng hòa Djibouti với Pháp.
Bên cạnh đó, Huawei cũng có thể hưởng lợi từ chính sách của Bắc Kinh, thúc đẩy các công ty Trung Quốc xây dựng hạ tầng kỹ thuật số trên khắp thế giới, hưởng ứng sáng kiến Vành đai và Con đường. Không rõ Huawei nhận được bao nhiêu hỗ trợ từ chính phủ Trung Quốc, nhưng đó rõ ràng là lợi thế đáng kể về chi phí so với các đối thủ Nhật, Mỹ và châu Âu.
Các chuyên gia cho rằng việc loại bỏ hoàn toàn các công ty Trung Quốc khỏi quá trình phát triển cơ sở hạ tầng quốc tế gần như là điều bất khả thi và cũng là hành động không khôn ngoan. Với lượng dữ liệu truyền tải liên tục tăng vọt, nhu cầu cáp quang biển ở châu Á - Thái Bình Dương đang rất lớn và các cường quốc trong ngành khó lòng tự mình đáp ứng nhu cầu bùng nổ như vậy.
Logo của Huawei tại một cửa hàng tại Bắc Kinh. Ảnh: AFP.
Một số chuyên gia cho rằng Mỹ, Nhật và châu Âu chỉ cần tập trung duy trì quyền kiểm soát đối với những "tuyến cáp cốt lõi" truyền tải thông tin an ninh và dữ liệu công nghệ nhạy cảm. Theo họ, ngoài Nhật Bản, Mỹ và Australia, các tuyến cáp kết nối những thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) cũng nên bị giới hạn quyền tiếp cận của Huawei.
Một thách thức chính sách cấp bách khác là tăng cường an ninh cho các trạm thông tin mặt đất. Giới chuyên gia đánh giá việc chặn luồng thông tin đi qua cáp quang dưới đáy biển là rất khó nhưng việc kiểm soát dữ liệu đến các trạm mặt đất là hoàn toàn khả thi. Nếu một trạm như vậy bị phá huỷ, lượng lớn dữ liệu kinh tế thế giới và nhiều thông tin liên lạc quan trọng khác có thể mất ngay lập tức, với những hậu quả tàn khốc kèm theo.
Cuộc cạnh tranh cáp ngầm đáy biển không phải là mới. Sau Thế chiến I, các cường quốc chiến thắng đã tranh giành nhau quyền kiểm soát các tuyến cáp quang của Đức, bởi tất cả các bên đều nhận thức rõ việc kiểm soát cáp biển mang lại lợi thế địa chính trị mạnh mẽ.
Trong quá trình này, Nhật đã có được tuyến cáp nối đảo Yap ở Nam Thái Bình Dương với Thượng Hải, mối liên kết đặt nền tảng cho sự phát triển mạng lưới viễn thông quốc tế. Giờ đây, trong cuộc đối đầu giữa Mỹ và Trung Quốc nhằm giành giật vị thế bá chủ toàn cầu, đáy đại dương đang trở thành một mặt trận lớn.
Vũ Hoàng (Theo Nikkei Asian Review)