Paul Reichler, trưởng đoàn luật sư của Philippines trong vụ kiện yêu sách "đường lưỡi bò" của Trung Quốc. Ảnh: International Tribunal for the Law of the Sea
Luật sư Mỹ Paul Reichler tháng 8/1986 đã đánh bại chính quê hương mình trong một vụ kiện mang tính biểu tượng, minh chứng cho việc các nước lớn không thể phớt lờ luật pháp quốc tế. Reichler đã giúp Nicaragua, một nước nghèo ở châu Mỹ Latinh thắng Mỹ trong vụ kiện về việc tài trợ phiến quân chống lại chính quyền cánh tả.
Gần ba thập kỷ sau, ông đại diện một nước nhỏ khác khởi kiện một siêu cường đang lên, hiện là đối tác thương mại lớn thứ ba của nước này. Được ví như "dũng sỹ diệt người khổng lồ", Reichler là trưởng đoàn luật sư của Philippines trong vụ kiện lịch sử với Trung Quốc về "đường lưỡi bò" trước toà trọng tài quốc tế tại The Hague, Hà Lan. Ngày 7/7 - 13/7, tòa đã nghe phiên điều trần đầu tiên của Philippines và sẽ ra quyết định tòa có thẩm quyền thụ lý hay không trong năm nay.
"Toàn bộ đoàn luật sư của Philippines đều tin rằng Philippines có những luận điệu chắc chắn, cả về mặt thẩm quyền thụ lý và khả năng chiến thắng", Reichler nói.
Chiến thắng lịch sử
Năm 1986, Nicaragua cáo buộc Mỹ tài trợ cho phe đối lập nhằm lật đổ chính quyền đảng Sandinista. Nước này còn cho rằng Mỹ đã đặt bom mìn tại các cảng và vùng biển của họ. Tòa án công lý quốc tế (ICJ) đứng về phía Nicaragua trong vụ kiện vì Mỹ đã vi phạm nhiều nguyên tắc, trong đó có "nguyên tắc cấm dùng vũ lực". Toà án yêu cầu Mỹ trả cho Nicaragua 370,2 triệu USD nhưng Washington từ chối tuân theo phán quyết này.
Thẩm phán cấp cao của Toà án Tối cao Philippines, Antonio Carpio, cho biết Nicaragua đã kiến nghị lên Liên Hợp Quốc (UN), yêu cầu Mỹ phải tuân thủ phán quyết của ICJ, đồng thời tranh thủ sự ủng hộ của nhiều quốc gia khác. Sự việc tiến xa đến mức "Mỹ phải trả giá rất đắt về mặt danh tiếng", Carpio nói.
"Mỹ cho mình là quốc gia tiêu biểu, là bên ủng hộ mạnh mẽ pháp trị, nhưng lại vi phạm luật quốc tế quá rõ ràng. Vào thời điểm đó, thế giới đã nói với Mỹ rằng 'các anh vi phạm luật quốc tế'", Carpio nói.
Mỹ cuối cùng trao cho Nicaragua gói viện trợ kinh tế 500 triệu USD. Tổng thống Nicaragua đề nghị quốc hội nước này bãi bỏ điều luật yêu cầu Mỹ bồi thường thiệt hại. "Cuối cùng giữa hai bên cũng có sự đồng thuận, theo cách giữ thể diện cho Mỹ", Carpio nói. Và tác giả của kết quả này chính là Reichler.
Vai trò của ông trong vụ kiện này đã được truyền thông tán dương. Tháng 12/1984, Washington Post viết rằng ông Reichler chính là người làm nên một trong những chiến thắng đầu tiên của Nicaragua, khi ICJ khẳng định có thẩm quyền thụ lý vụ kiện. "Chiến thắng sơ bộ của Nicaragua trước Mỹ ở Toà Quốc tế được dẫn dắt bởi một luật sư không mấy tên tuổi ở Washington, người từng bỏ việc tại hai công ty luật danh giá, khi ông kiên quyết đại diện cho chính quyền Sandinista", tờ này viết.
New York Times tháng 2/1988 viết rằng Reichler là "luật sư cho Nicaragua ngay từ những ngày đầu thành lập chính quyền đảng Sandinista". Tháng 6/1988, tờ này tiếp tục có bài viết rằng: "Trong vòng 9 năm kể từ khi đảng Sandinista lên lãnh đạo ở Nicaragua, rất nhiều người Mỹ đã ủng hộ họ. Nhưng chưa ai có thể giành được sự tin tưởng tuyệt đối từ chính quyền này như Reichler, luật sư 40 tuổi, tốt nghiệp Đại học Luật Harvard".
Giải thích lý do đại diện cho nước khác kiện chính nước mình, ông Reichler nói rằng vấn đề là Mỹ đã tài trợ và chỉ đạo phiến quân chống lại chính quyền Nicaragua. "Với tư cách là nguười Mỹ, cuộc chiến này phải chấm dứt. Nó phi pháp, phi nhân đạo, và đi ngược lại với lợi ích của nước tôi", ông nói.
"Việc chính quyền tổng thống Reagan vi phạm luật pháp quốc tế với điều họ làm ở Nicaragua không chỉ là hành động sai trái mà còn đi ngược lại lợi ích quốc gia. Nó ảnh hưởng đến uy quyền của Mỹ trong vai trò lãnh đạo thế giới. Nó làm suy yếu hệ thống luật pháp quốc tế, từ đó dung túng các quốc gia khác coi thường pháp luật mà không phải chịu trừng phạt", ông Reichler nói thêm.
Dũng sĩ diệt người khổng lồ
Từ đó, Reichler được biết đến là người "đại diện cho nước nhỏ đấu lại cường quốc". "Trước tòa án hoặc trước hội đồng trọng tài, nước nhỏ, dẫu yếu thế hơn về quân sự, tài chính, thương mại vẫn có cơ hội đấu lại các quốc gia lớn mạnh hơn nhiều", Reichler nói về vụ kiện của Manila với Bắc Kinh.
Paul Reichler trở thành trưởng đoàn luật sư cho Philippines sau khi chính quyền Manila tổ chức một cuộc "tìm kiếm toàn cầu". "Chúng tôi muốn người giỏi nhất", một quan chức Philippines cấp cao nói với WSJ. Tạp chí luật American Lawyer gọi Reichler là "Ngài Toà án Thế giới", vì ông góp mặt với tư cách luật sư tại 6 trong 15 vụ kiện chưa xử ở tòa này. Vụ kiện "đường lưỡi bò" của Philippines "khắc sâu thêm hình ảnh dũng sỹ diệt người khổng lồ độc đáo trong nền luật pháp quốc tế", tạp chí này viết.
WSJ năm 2013 hỏi Reichler liệu công ty của ông có "lo lắng vì gây gấn với Trung Quốc" khi đại diện cho Philippines không. Reichler đã nhắc lại những vụ kiện trước đây và nói "tôi và các đồng nghiệp ở FoleyHoag chỉ có một sự lựa chọn: chiến đấu vì công lý hoặc tránh đối đầu với những quốc gia giàu có và hùng mạnh, những nước chúng tôi đáng nhẽ nên làm thân thay vì kiện họ, vì họ sẽ trở thành những khách hàng vô cùng tiềm năng".
"Nhưng chúng tôi trở thành luật sư để chiến đấu cho công lý, chúng tôi chưa bao giờ chần chừ khi ra quyết định này", ông Reichler nói.
Phạm Quang (theo Rappler)