Ngay cả những người thường chỉ trích John Bolton cũng phải thừa nhận ông là một tay lão làng với hàng thập kỷ kinh nghiệm trong chính sách đối ngoại. Nhưng vấn đề lớn của Bolton là ông biết quá nhiều. Quá tự tin vào kinh nghiệm, ông không sẵn sàng làm dịu quan điểm "diều hâu" và luôn cố gắng bảo vệ nó bằng tính cách gai góc, khiến các đồng nghiệp xa lánh và cuối cùng làm phật lòng cả Tổng thống Trump, dẫn đến việc ông bị sa thải khỏi vị trí cố vấn an ninh quốc gia tuần trước.
Robert O'Brien, 53 tuổi, người được Trump chọn để thay thế Bolton, trái ngược với người tiền nhiệm. Ông là cựu luật sư ở Los Angeles với ít kinh nghiệm làm việc cho chính phủ trước khi trở thành phái viên của Bộ Ngoại giao Mỹ chuyên về đàm phán con tin. Tuy nhiên, bạn bè nhận xét rằng tính cách dễ mến đã mang lại cho ông nhiều đồng minh trong chính quyền Trump, đáng chú ý là Ngoại trưởng Mike Pompeo và con rể kiêm cố vấn của Trump, Jared Kushner. Cả hai đều ủng hộ việc ông được bổ nhiệm.
Robert O'Brien (phải) và Trump tại Los Angeles ngày 18/9. Ảnh: Reuters.
O'Brien có nhiều quan điểm chính sách đối ngoại theo hướng bảo thủ truyền thống và đã ủng hộ cách tiếp cận cứng rắn hơn của Mỹ đối với Trung Quốc, Iran và Nga.
Harry J. Kazianis, chuyên gia tại Trung tâm Lợi ích Quốc gia, cho biết O'Brien đã sớm nhìn thấy sự trỗi dậy của Trung Quốc, đặc biệt là trong tham vọng hải quân, là thách thức chính đối với Mỹ ở châu Á. Ông đã đi trước nhiều năm trong việc gọi Bắc Kinh là mối đe dọa lớn đối với lợi ích của Washington nhưng từng bị chỉ trích nặng nề vì điều đó.
"Tuy nhiên, qua các hành động quyết liệt của Trung Quốc trong những năm gần đây, quan điểm của O'Brien đã được chứng minh là đúng đắn", Kazianis viết.
O'Brien từng làm việc với Bolton khi ông là đại sứ tại Liên Hợp Quốc dưới thời Tổng thống George W. Bush. Nhưng lập trường của O'Brien không thể so bì được với Bolton về mức độ gay gắt. Bolton đã thúc đẩy Trump hành động quân sự chống lại Iran. Trump từng nói rằng ông phải "ghìm cương" Bolton vì nếu ông luôn nghe theo lời khuyên của cố vấn này, Mỹ sẽ lao vào chiến tranh với nhiều nước.
Bạn bè và các quan chức chính quyền Trump nói rằng Bolton tự coi mình là "lính thập tự chinh" kiên quyết thúc đẩy các mục tiêu chính sách cụ thể, trong khi đó, O'Brien nhiều khả năng đóng vai trò là "trọng tài" đánh giá các quan điểm đối chọi và giúp Trump ra quyết định dễ dàng hơn. Cách tiếp cận này phù hợp với định nghĩa truyền thống về công việc cố vấn an ninh quốc gia.
Tuy nhiên, câu hỏi nhiều người đang thắc mắc là liệu nền tảng của O'Brien có đủ để giúp ông đương đầu vô số thách thức trong công việc mới hay không. Mỹ đang lâm vào khủng hoảng với Iran, chiến tranh thương mại với Trung Quốc, bế tắc trong đàm phán hạt nhân với Triều Tiên và sự sụp đổ của các kế hoạch đàm phán hòa bình ở Afghanistan.
"Tôi cho rằng thách thức lớn nhất của ông ấy là việc tương đối thiếu kinh nghiệm trong chính phủ Mỹ và quy trình liên ngành", Richard Fontaine, giám đốc điều hành Trung tâm An ninh Mỹ mới, nói.
Fontaine nhận xét O'Brien "trái ngược hoàn toàn với Bolton". "Cố vấn mới của Tổng thống sẽ phải dành thời gian để tìm hiểu hết các 'ngóc ngách' của chính quyền, Khi anh ở trong Phòng Tình huống, anh có thể ngạc nhiên về số lượng người thực sự ở đó".
Thực tế, O’Brien không hoàn toàn lạ lẫm với Phòng Tình huống. Là nhà đàm phán con tin hàng đầu của chính phủ Mỹ, ông đã tương tác với các quan chức quân sự, tình báo và ngoại giao trong nỗ lực giải phóng tù nhân Mỹ trên toàn cầu. Những người được trả tự do gồm Andrew Brunson, mục sư bị Thổ Nhĩ Kỳ giữ trong hai năm và Daniel Lavone Burch, kỹ sư công ty dầu mỏ bị bắt cóc ở Yemen và được giải cứu trong một đột kích lực lượng Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE).
Trump thường ăn mừng những sự kiện này bằng các cuộc họp cho phép ghi hình tại Phòng Bầu dục, nơi O'Brien hết lời ca ngợi Tổng thống. "Các con tin và những người bị giam sẽ không thể được trả tự do nếu không có sự hỗ trợ của Tổng thống", O'Brien nói hồi tháng ba sau khi Burch được thả. "Tổng thống có những thành công không ai sánh kịp trong việc đưa người Mỹ về nhà không phải nhờ nhượng bộ hay trao đổi tù nhân, mà bằng sức mạnh của ý chí và thiện chí ông đã tạo ra trên khắp thế giới".
Trong vài tháng gần đây, Trump cử O'Brien tới Thụy Điển để giúp rapper ASAP Rocky được thả. Anh này bị bắt vì tội hành hung, tòa án Thụy Điển đã kết tội rapper và anh phải bồi thường thiệt hại nhưng không phải ngồi tù.
Năm 2016, O'Brien cho xuất bản một cuốn sách tổng hợp những bài xã luận ông viết về chính sách đối ngoại. Ông từng chỉ trích việc Tổng thống Barack Obama muốn xây dựng hình ảnh nước Mỹ hợp tác, ôn hòa hơn. Điều này có nghĩa là "những kẻ chuyên quyền, bạo ngược và khủng bố được dung túng", ông viết.
"Trước những thách thức đang gia tăng trên khắp thế giới, đã đến lúc quay trở lại chính sách an ninh quốc gia dựa trên hòa bình thông qua sức mạnh. Một nước Mỹ mạnh mẽ là một quốc gia được đồng minh tin tưởng và đối thủ không dám thách thức", O'Brien viết.
Năm 2012, O'Brien là cố vấn cho Mitt Romney khi ông là đối thủ tranh cử tổng thống của Obama. O'Brien không phải là người sớm ủng hộ Trump trong chiến dịch năm 2016. Trong các cuộc bầu cử sơ bộ đảng Cộng hòa, O'Brien ban đầu là cố vấn cho Thống đốc Scott Walker của Wisconsin và sau đó tham gia chiến dịch của Thượng nghị sĩ Ted Cruz.
O'Brien từng tư vấn Cruz chỉ trích Trump mạnh mẽ hơn về chính sách đối ngoại và khuyên ông mỉa mai rằng "Trump sẽ rất thân thiết với Putin nếu ông đắc cử".
Tuy nhiên, những điều đó dường như không làm Trump bận tâm. Khi đứng cạnh O'Brien trò chuyện với các phóng viên ở Los Angeles ngày 18/9, Trump nói rằng họ có khởi đầu rất tốt. "Chúng tôi hợp nhau và sẽ có một mối quan hệ tuyệt vời", Trump nói. "Ông là người rất tài năng".
Phương Vũ (Theo NYTimes)