Tân Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte. Ảnh: AP
Sau khi Tòa Trọng tài ra phán quyết có lợi có lợi cho Philippines, bác bỏ tính pháp lý của "đường lưỡi bò" Trung Quốc vẽ ra trên Biển Đông, giới phân tích quốc tế rất ngạc nhiên khi Ngoại trưởng Philippines Perfecto Yasay lại không hề tỏ ra háo hức, vui mừng, khiến nhiều người nhầm tưởng rằng Manila đã thua kiện, theo Interpreter.
Giảng viên luật, kiêm thành viên trung tâm quốc gia Tài nguyên và An ninh biển Australia Lowell Bautista nhận định rằng chính phủ Philippines có những phản ứng ban đầu rất kiềm chế đối với chiến thắng này, và trong những tuần tiếp theo, thái độ im lặng cũng không thay đổi.
Phản ứng của ông Yasay và nhà chức trách Manila trái ngược với cách dư luận Philippines chào đón các chiến thắng quan trọng trên trường quốc tế trước đây. Người dân nước này đã hân hoan ăn mừng nhiều ngày việc một người đẹp Philippines được trao vương miện hoa hậu hoàn vũ vào năm ngoái, cùng sự kiện võ sĩ quyền anh nổi tiếng Manny Pacquiao chiến thắng ở Las Vegas hồi tháng 4.
Tuyên bố chính thức ngắn gọn của ông Yasay chỉ kêu gọi kiềm chế và tỉnh táo, thể hiện rõ chính sách "không chê - không khen" của tân Tổng thống Rodrigo Duterte.
Các phản ứng thận trọng, có chủ ý này đã giảm nhẹ sức ép đối với Trung Quốc, đối thủ của Philippines trong vụ kiện. Điều này trái ngược hoàn toàn với thái độ cứng rắn đối với Bắc Kinh của chính quyền của tổng thống tiền nhiệm Benigno Aquino.
Theo ông Bautista, phản ứng khó hiểu và kín tiếng của tân Tổng thống Duterte, một người nổi tiếng với những phát ngôn bạo miệng và thái độ không thể đoán trước, được cho là xuất phát từ tâm lý thận trọng, trong bối cảnh tình hình khu vực đang căng thẳng.
Những phản ứng từ Bắc Kinh cho thấy cách tiếp cận hòa giải, thậm chí được cho là thân thiện của chính quyền Tổng thống Duterte, không phải là không có nguyên do.
Nhiều tuần sau phán quyết của Tòa Trọng tài, ông Duterte thường né tránh thảo luận về chủ đề này. Ông cũng chưa đề ra bất cứ chiến lược cụ thể nào để thực thi phán quyết có lợi cho Manila hay chí ít là nối lại các đàm phán song phương với Bắc Kinh. Động thái duy nhất của chính quyền Manila là việc bổ nhiệm không công khai cựu tổng thống Fidel Ramos làm đặc phái viên tại Trung Quốc trong thời gian tới.
Không tạo ra thay đổi lớn trên thực địa
Bãi cạn Scarborough chụp từ vệ tinh. Ảnh: Inquirer.
Tại những diễn đàn gần đây của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), ông Yasay được cho là đã không thúc đẩy mạnh mẽ để đưa phán quyết của Tòa Trọng tài vào tuyên bố chính thức của khối, chính vì thế ông đã bị một số nhà ngoại giao kỳ cựu của Philippines chỉ trích.
Rõ ràng về mặt pháp lý, chiến thắng của Philippines mang tính ràng buộc và tối hậu, bất chấp sự phản đối ngang ngược của Trung Quốc, và sẽ là cơ sở cho việc giải quyết tranh chấp trong thời gian tới.
Tuy nhiên, Philippines khó có thể tỏ ra quá kiêu ngạo với chiến thắng của họ, bởi trên thực tế, phán quyết của tòa không tạo được nhiều thay đổi đối với hiện trạng trên Biển Đông. Sự chênh lệch trong cán cân quân sự và kinh tế giữa các bên tuyên bố chủ quyền với Trung Quốc sẽ vẫn được duy trì trong nhiều năm tới.
Các tranh chấp trong khu vực cũng đang hết sức phức tạp, với những vấn đề tranh cãi về đền bù và trách nhiệm quốc gia phải được giải quyết.
Bautista đánh giá rằng Manila cũng muốn giải quyết những vấn đề rắc rối hơn như việc bàn bạc phá dỡ các thực thể nhân tạo, phi quân sự hóa và giảm nhiệt căng thẳng. Tất cả cần phải có những bước đi cẩn trọng trọng để tránh những tính toán sai lầm có thể dẫn đến xung đột vũ trang hay tổn thất về nhân mạng.
Philippines có nhiều vấn đề để xem xét và cân nhắc lợi hại, như thực trạng của nền kinh tế, sự an toàn và lợi ích của người Philippines ở Trung Quốc cũng như các mối quan hệ thương mại và kinh doanh của nước này.
Manila cũng cần đánh giá lại tiềm lực quân sự, hải quân và thừa nhận rằng họ không thể dựa vào các cường quốc phương Tây để bảo đảm an ninh trong khu vực, bảo toàn sự toàn vẹn lãnh thổ hay chủ quyền quốc gia.
Các luật sư đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mang lại chiến thắng tinh thần và pháp lý lịch sử cho Philippines. Giai đoạn tiếp theo đòi hỏi các nhà ngoại giao, các nhà chiến lược và những chuyên gia về chính sách đối ngoại và quan hệ quốc tế vào cuộc để biến chiến thắng đó thành thực chất và lâu dài đối với Philippines.
"Điều này sẽ mất khá nhiều thời gian, nỗ lực to lớn. Vào thời điểm này, tốt nhất là nên cẩn trọng và tập trung vào tương lai do cả Philippines và Trung Quốc đều phải chờ cho tình hình lắng dịu để xác định lại hướng đi mới", Bautista nhận định.
Xem thêm: Lựa chọn khó khăn của tổng thống Philippines sau phán quyết Biển Đông.
Nguyễn Hoàng