Tổng thống Nga Putin (phải) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Moskva ngày 5/6. Ảnh: AFP.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm qua quyết định nâng cấp quan hệ song phương lên "đối tác chiến lược toàn diện của hợp tác trong kỷ nguyên mới" sau hội nghị thượng đỉnh ở Moskva. Đây được coi là nỗ lực của ông Tập nhằm thắt chặt quan hệ vốn đã gần gũi với Nga, trong bối cảnh cả Bắc Kinh và Moskva đều đang tìm cách hóa giải những áp lực từ Mỹ.
Ông Tập đang có chuyến thăm Nga ba ngày nhân kỷ niệm 70 năm hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao và dự Diễn đàn Kinh tế Quốc tế St. Petersburg. Sau cuộc thảo luận với Chủ tịch Tập Cận Bình tại Điện Kremlin, Tổng thống Putin cho biết "quan điểm của Nga và Trung Quốc về các vấn đề toàn cầu quan trọng đều tương tự nhau hoặc trùng khớp".
Trước cuộc gặp thượng đỉnh, Chủ tịch Tập đã nói với Tổng thống Putin rằng quan hệ giữa Nga và Trung Quốc "đã đứng vững trước thử thách của thời gian khi mà tình hình trên thế giới đang thay đổi. Từng bước, chúng ta sẽ đưa mối quan hệ song phương lên một tầm cao mới, cao nhất trong lịch sử".
Hai nước dự kiến ra một tuyên bố chung đặt mối quan hệ Nga - Trung ngang tầm với một liên minh và nhấn mạnh rằng Bắc Kinh và Moskva luôn tôn trọng "lợi ích cốt lõi" của nhau, theo các nguồn tin am hiểu về chuyến thăm.
Trong một cuộc phỏng vấn với truyền thông Nga, Chủ tịch Tập gọi Tổng thống Putin là "người bạn thân nhất", đồng thời nêu đích danh Mỹ vì những biện pháp trừng phạt mà Washington áp đặt lên Iran.
"Với hành động của Mỹ, gây áp lực tối đa và áp đặt các biện pháp trừng phạt đơn phương nhằm vào Iran, căng thẳng xung quanh vấn đề hạt nhân ở Iran và thậm chí là cả khu vực Trung Đông ngày càng trở nên đáng lo ngại", ông nói. "Trung Quốc và Nga thống nhất cao về vấn đề Iran, chúng tôi hy vọng tất cả các bên liên quan có thể hành động lý trí và kiềm chế, đồng thời tăng cường đối thoại và tham vấn để giảm căng thẳng".
Shi Yinhong, chuyên gia về Mỹ tại Đại học Nhân dân ở Bắc Kinh, nhận định chuyến thăm Nga của Chủ tịch Tập được tiến hành rõ ràng nhằm mang đến cho Trung Quốc nhiều đòn bẩy hơn trong cuộc cạnh tranh về kinh tế và địa chính trị với Mỹ.
"Thông báo của Trung Quốc rằng mối quan hệ với Nga đã bước sang một kỷ nguyên mới cùng với việc họ nhấn mạnh vào mối quan hệ cá nhân giữa Chủ tịch Tập và Tổng thống Putin hay việc gọi tên Mỹ trong vấn đề Iran đều được đưa ra trước bối cảnh là căng thẳng chưa từng có Mỹ - Trung và cuộc đối đầu kéo dài Nga - Mỹ", Shi nói. "Việc Nga và Trung Quốc tăng cường mối quan hệ là một nhu cầu chiến lược quan trọng... và Trung Quốc sẽ tiếp tục hợp sức với Nga đối chọi với Mỹ trong các vấn đề toàn cầu".
Theo bình luận viên Neil MacFarquhar từ báo New York Times, tình bạn với Nga mang đến cho Trung Quốc một "sân sau ổn định", trong khi mối quan hệ quân sự song phương cũng không ngừng được mở rộng. Hai nước đã có nhiều cuộc tập trận quân sự chung cả ở trên biển và trên đất liền. Trung Quốc có thể trở thành thị trường quan trọng cho vũ khí Nga, đặc biệt là hệ thống tên lửa phòng không S-400 và chiến đấu cơ Su-35.
Alexander Gabuev, chủ nhiệm chương trình châu Á tại Trung tâm Moskva Carnegie, cho rằng việc ông Tập tìm kiếm đồng minh ở Putin là "lẽ tự nhiên" bởi Nga đang có xu hướng ngả về Trung Quốc hơn bao giờ hết trong bối cảnh Moskva đang hứng chịu một loạt biện pháp cấm vận từ phương Tây do Washington dẫn đầu. Các đòn trừng phạt này gây khó khăn đáng kể cho nền kinh tế Nga, làm gia tăng tình trạng đối đầu giữa Moskva với phương Tây.
"Bất chấp những khó khăn, Trung Quốc đã trở thành chủ nợ lớn và nhà đầu tư quan trọng đối với Nga vào thời điểm mà rất nhiều nhà đầu tư khác chỉ muốn đóng gói và ra đi'", ông nói. Hợp tác với Trung Quốc được Moskva nhìn nhận như giải pháp giúp kích thích sự phát triển của nền kinh tế, Gabuev cho hay.
Li Lifan, giáo sư quan hệ quốc tế tại Viện Khoa học Xã hội Thượng Hải, đánh giá Trung Quốc và Nga đang đối mặt với những khó khăn khá giống nhau khi Moskva phải vật lộn với các lệnh trừng phạt từ phương Tây còn Bắc Kinh đang bị kéo vào cuộc chiến tranh thương mại với Mỹ.
"Những bình luận về mối quan hệ cá nhân giữa Chủ tịch Tập và Tổng thống Putin là một dấu hiệu gửi tới Tổng thống Mỹ Donald Trump. Trump thường xuyên nói ông là bạn tốt của Chủ tịch Tập. Nhưng phía Trung Quốc chỉ đề cập đến duy nhất một mối quan hệ, đó là tình bạn giữa Chủ tịch Tập và Tổng thống Putin", Li nhận xét.
Vũ Hoàng (Theo SCMP, NYTimes)