Lực lượng Tổng động viên Iraq (PMU) hôm nay xác nhận tướng Qassem Soleimani, tư lệnh lực lượng đặc nhiệm Quds của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), cùng chỉ huy dân quân Iraq Abu Mahdi al-Muhandis đã thiệt mạng trong đòn tấn công bằng rocket rạng sáng 3/1 tại sân bay quốc tế Baghdad. PMU cáo buộc Mỹ và Israel đã gây ra vụ tấn công này.
Đây được coi là đòn giáng mạnh vào Iran cũng như nhóm dân quân Kataib Hezbollah, lực lượng thân Iran từng bị Mỹ không kích hôm 29/12 khiến 25 tay súng thiệt mạng và 51 người bị thương. Lầu Năm Góc tuyên bố tiến hành chiến dịch không kích này nhằm đáp trả vụ phóng hơn 30 quả rocket nhằm vào căn cứ gần thành phố Kirkuk, Iraq khiến một nhà thầu dân sự Mỹ thiệt mạng.
Đòn không kích của Mỹ đã châm ngòi cho làn sóng giận dữ ở Iraq, khi hàng nghìn người biểu tình xông vào đại sứ quán Mỹ tại thủ đô Baghdad hôm 31/12 và đốt phá tan hoang khu vực tiếp tân. Sự cố không gây thương vong cho các nhân viên sứ quán Mỹ, nhưng cho thấy tầm ảnh hưởng của Iran, cũng như sự ủng hộ của người Iraq với những nhóm vũ trang được Tehran hậu thuẫn tại quốc gia này.
Trong cuộc họp báo hôm qua, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân Mỹ Mark Milley cáo buộc những kẻ xông vào đại sứ quán tại Baghdad đều là thành viên nhóm Kataib Hezbollah và khẳng định bất cứ ai tìm cách xâm nhập cơ sở này "đều phải trả giá đắt". Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper sau đó khẳng định Mỹ có thể đánh phủ đầu nếu phát hiện sắp có một cuộc tấn công nhằm vào lợi ích của nước này.
Chỉ vài giờ sau đó, hàng loạt rocket trút xuống đoàn xe chở Muhandis và tướng Soleimani ngay tại sân bay quốc tế Baghdad, khiến hai quan chức quân sự này cùng 6 thành viên trong đoàn thiệt mạng.
Các địa điểm bị Mỹ không kích hôm 29/12. Video: USAF.
Iran đã mở rộng đáng kể tầm ảnh hưởng tại Trung Đông trong 10 năm qua bằng cách đẩy mạnh phát triển các nhóm vũ trang đồng minh tại Lebanon, Syria, Iraq, Yemen và Dải Gaza. Đây là những lực lượng ủy nhiệm có thể được triển khai nếu nổ ra xung đột quân sự giữa Iran và Mỹ, mở rộng quy mô chiến trường nhằm gây thiệt hại tối đa cho Washington.
Kataib Hezbollah là một trong các nhóm vũ trang Hồi giáo dòng Shiite thân Iran quan trọng nhất tại Iraq, bên cạnh Asaib Ahl al-Haq và Badr. Lực lượng này được Abu Mahdi al-Muhandis thành lập trong giai đoạn 2003-2007. Muhandis được coi là người có quan hệ thân cận với tướng Soleimani.
Muhadis rời Iraq vào thập niên 1980, khi chính quyền Saddam Hussein tiến hành các hoạt động đàn áp người Shiite. Ông này về nước sau khi Mỹ lật đổ chính quyền Hussein và trở thành nghị sĩ quốc hội. Cho đến năm 2010, Kataib Hezbollah được mô tả là phong trào vũ trang tương đối nhỏ với khoảng 400 tay súng, nằm dưới quyền chỉ huy của đặc nhiệm Quds.
Bộ Tài chính Mỹ năm 2009 cáo buộc Muhandis và nhóm Kataib Hezbollah đe dọa hòa bình, ổn định tại Iraq và liệt tổ chức này vào danh sách khủng bố quốc tế. Kataib Hezbollah cũng bị cáo buộc nhận tiền từ Iran thông qua nhiều ngân hàng châu Âu và sử dụng chúng để tổ chức các đợt tấn công lực lượng Mỹ tại Iraq.
Sự trỗi dậy của phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng vào năm 2014 khiến các giáo sĩ Shiite kêu gọi tín đồ đứng lên chống lại kẻ thù. Kataib Hezbollah gia nhập Lực lượng Tổng động viên Iraq (PMU) và Muhandis được bổ nhiệm làm phó tư lệnh, cho thấy tầm quan trọng của nhóm dân quân này.
Nhóm được chính phủ Iraq chấp thuận như một thành phần của PMU và từng tham gia nhiều trận đánh dữ dội với phiến quân IS.
Đoàn xe Kataib Hezbollah trong chiến dịch tấn công thành phố Fallujah năm 2016. Ảnh: SouthFront.
Kataib Hezbollah góp quân cho hai đơn vị chủ lực trong PMU là Lữ đoàn số 45 và 46, đồng thời cũng có đóng góp cho Lữ đoàn số 47 với tổng quân số hơn 3.000 người. Lực lượng này bị cáo buộc bắt cóc một nhóm hoàng thân Qatar vào năm 2015 và được nhận khoản tiền chuộc hơn 700 triệu USD.
Muhandis là một trong những chỉ huy chủ chốt trong chiến dịch tấn công dân quân người Kurd ở Iraq (Peshmerga) do chính quyền Baghdad tiến hành cuối năm 2017, cũng là người tháo cờ lực lượng Kurd tại thành phố Kirkuk.
Sau khi IS bị đánh bại ở Iraq, Kataib Hezbollah mở rộng hoạt động sang Syria, tiếp tục cuộc chiến chống phiến quân. Tuy nhiên, sự hiện diện của Kataib Hezbollah tại Syria được coi là một trong những mối đe dọa chính với Israel, khi nhóm này giúp Iran vận chuyển vũ khí cho các lực lượng ủy nhiệm và tổ chức Hezbollah tại Lebanon. Điều này khiến Kataib Hezbollah nhiều lần trở thành mục tiêu không kích của Mỹ và Israel.
Kataib Hezbollah bị nghi đáp trả các vụ tấn công bằng cuộc tập kích sử dụng máy bay không người lái (UAV) nhằm vào Arab Saudi và phóng rocket tới khu vực đại sứ quán Mỹ hồi tháng 5 năm nay. Lãnh đạo Katain Hezbollah cũng nhiều lần tuyên bố sẽ hỗ trợ lực lượng tại Lebanon trong cuộc chiến chống lại Israel.
"Tôi tự hào vì quen biết Nasrallah. Ông ấy là lãnh đạo phong trào kháng chiến và cũng là người rất quan trọng trong khu vực. Chúng tôi luôn noi theo tấm gương của những người anh em Hezbollah", Muhandis nói hồi năm 2017, đề cập tới thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah.
Soleimani (trái) và Muhandis trong một sự kiện tại Iran năm 2017. Ảnh: Fars News.
Kataib Hezbollah có quy mô nhỏ hơn nhiều so với Hezbollah tại Lebanon, nhưng vẫn đóng vai trò rất quan trọng với Iran, cho phép nước này vận chuyển vũ khí chính xác và tên lửa đạn đạo qua Iraq.
"Đòn không kích Kataib Hezbollah được thông qua sau khi tin tình báo cho thấy lực lượng này liên quan tới các vụ phóng rocket từ 6 tháng trước. Nó không phải quyết định dễ dàng, nhất là khi Muhandis có tầm ảnh hưởng rất lớn, cho phép dân quân Iraq đáp trả bất kỳ lúc nào họ muốn. Mạng lưới trải dài từ Beirut đến Baghdad của Kataib Hezbollah sẽ là mối đe dọa nghiêm trọng với lực lượng Mỹ và các đồng minh trong khu vực" , cây bút Seth Frantzman của Jerusalem nhận xét.
Vụ tấn công bằng rocket khiến tướng Soleimani và Muhandis thiệt mạng diễn ra chỉ hai ngày sau khi đại sứ quán Mỹ ở Baghdad bị xâm nhập. Quân đội Mỹ sau đó cảnh báo bất cứ ai có ý định tiến vào cơ sở ngoại giao này sẽ phải "trả giá đắt". Quân đội Mỹ hiện chưa bình luận về vụ tấn công bằng rocket tại sân bay Baghdad.
Vũ Anh (Theo Jerusalem Post)