Vợ chồng cựu điệp viên Mendez hồi năm 2018. Ảnh: CIA.
Năm 1975, Marti Peterson, nhân viên Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) được điều đến đại sứ quán Mỹ ở Moskva dưới vỏ bọc là một nhân viên văn thư vui tính để qua mặt an ninh Liên Xô. Nhiệm vụ của Perterson là bắt liên lạc với một nhân viên Bộ Ngoại giao Liên Xô chuyên theo dõi các bức điện gửi về từ đại sứ quán Liên Xô ở khắp thế giới.
"Chúng tôi nắm được lượng lớn thông tin về kế hoạch, ý định và lập trường đàm phán của Liên Xô trước khi ngồi vào bàn đối thoại với họ", Peterson nói, cho biết đây là một trong những nguồn tin giá trị nhất mà CIA từng móc nối.
Peterson và nguồn tin mang mật danh TRIGON thường liên lạc với nhau bằng hộp thư chết. Bà sẽ đặt một khúc gỗ giả chứa tin nhắn ở công viên Moskva vào nửa đêm. Một giờ sau, TRIGON xuất hiện và vứt một cái lon rỉ sét hoặc chiếc găng tay cũ đầy dầu mỡ gần đó, bên trong là cuộn vi phim chứa những tài liệu tối mật được anh ta chụp bằng máy ảnh siêu nhỏ.
Peterson chưa bao giờ gặp mặt TRIGON hay nhìn thấy nội dung trong vi phim. Chúng được gửi thẳng tới tổng thống Mỹ và đội ngũ cố vấn. "Chúng tôi hiểu rằng công việc đó giống như nhặt vàng trên đường phố", Peterson nói.
Đây chỉ là một trong nhiều câu chuyện được tiết lộ trong cuốn sách mới xuất bản của vợ chồng điệp viên CIA Tony và Jonna Mendez. Các tác giả đã đề cập đến một số quy tắc giúp điệp viên CIA qua mặt sự theo dõi chặt chẽ của Ủy ban An ninh Quốc gia Liên Xô (KGB).
CIA cho rằng việc tuyển mộ công dân Liên Xô ngay trong đất nước họ là quá mạo hiểm. Các nguồn tin chỉ được tiếp cận khi ra nước ngoài và điệp viên Mỹ sẽ không liên lạc trực tiếp sau khi họ về nước. "Bạn không bao giờ thực sự ở một mình ở Moskva. Chúng tôi không bao giờ gặp mặt nguồn tin vì việc này quá nguy hiểm", Jonna Mendez khẳng định.
Tony và Jonna Mendez làm trong Văn Phòng Kỹ thuật Tình báo trực thuộc CIA và được coi là những bậc thầy cải trang của cơ quan này. Để thoát khỏi sự đeo bám của KGB, Tony Mendez phát triển kỹ thuật mang tên "cải trang khi hành tẩu".
Peterson (giữa) sau khi bị KGB bắt tại Moskva. Ảnh: NPR.
"Ban đầu anh ấy xuất hiện như một doanh nhân mặc áo mưa và mang một chiếc cặp. Chiếc áo mưa được lộn trái sẽ trở thành áo khoác ngoài của phụ nữ. Sau khi kéo ống quần để lộ ra đôi tất đen, đeo mặt nạ và đội tóc giả, anh ấy trở thành một bà lão. Chiếc cặp cũng bung thêm nhiều bánh xe", Jonna Mendez nói.
Chỉ trong 45 giây, Tony Mendez đã trở thành bà lão mặc áo choàng màu hồng với mái tóc hoa râm đang đẩy xe tạp hóa.
Tony Mendez đã cộng tác với các nhân viên hóa trang hàng đầu của Hollywood để hoàn thiện phương pháp ngụy trang. Trong khi đó, Jonna Mendez nhận công việc rửa ảnh từ các cuộc vi phim do điệp viên CIA ở Liên Xô cung cấp sau khi lấy chúng từ bút hoặc hộp đựng son môi.
Một buổi tối mùa hè năm 1977, Peterson đến một cây cầu và giấu gói đồ chứa tiền, trang sức và một chiếc máy ảnh mới cho nguồn tin của mình. Sau khi rời đi, bà bị ba người đàn ông bắt. "Họ biết chính xác nơi tôi giấu đồ và có một xe tải chở nhiều người mặc đồng phục", Peterson nhớ lại.
Peterson sau đó được đưa đến trung tâm thủ đô Moskva và hiểu rằng mình đã bị KGB phát hiện. Bà cũng biết được rằng TRIGON, tên thật là Alexandar Ogorodnik, đã lộ thân phận từ trước đó ba tuần.
Khi bị bắt, Ogorodnik xin được viết đơn tự thú bằng chiếc bút của mình. "Nó chứa một chất độc tự nhiên được CIA cung cấp theo yêu cầu của anh ta. Ogorodnik đã tự sát bằng chất độc này", Peterson nhớ lại. Bà bị trục xuất khỏi Liên Xô ngay ngày hôm sau.
Duy Sơn (Theo NPR)