Nga ngày 29/3 tuyên bố thay đổi chiến lược ở Ukraine, khi nói rằng sẽ rút khỏi Kiev và Chernihiv để dồn lực "giải phóng" vùng Donbass, phía đông Ukraine.
Nói tới vùng Donbass, Tổng thống Nga Vladimir Putin đang đề cập tới khu vực từng là trung tâm sản xuất thép và than đá của Ukraine. Giới quan sát nhận định điều ông Putin thực sự muốn nói là toàn bộ hai khu vực lớn ở phía đông gồm Lugansk và Donetsk, kéo dài từ ngoại ô thành phố Mariupol tới biên giới phía bắc, theo Paul Kirby, nhà phân tích kỳ cựu của BBC.
Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg cảnh báo Nga nhiều khả năng sẽ tiến hành một đợt tấn công lớn ở khu vực miền đông Ukraine để "chiếm toàn bộ khu vực Donbass" nhằm tạo ra một hành lang trên bộ nối tới bán đảo Crimea.
"Điều quan trọng là khu vực này được Điện Kremlin xác định là phần nói tiếng Nga của Ukraine", Sam Cranny-Evans, thành viên viện nghiên cứu RUSI của Anh, nói.
Một tháng sau khi bắt đầu chiến dịch, Nga tuyên bố kiểm soát 93% khu vực Lugansk và 54% Donetsk. Tổng thống Nga vẫn còn một chặng đường dài để kiểm soát toàn bộ khu vực, bởi đây là nơi tập trung những lực lượng tinh nhuệ nhất của Ukraine và có địa hình phức tạp.
Một người đàn ông đứng nhìn tòa nhà bị cháy ở Severodonetsk, miền đông Ukraine hôm 6/4. Ảnh: AFP.
Lý do Nga muốn kiểm soát Donbass
Tổng thống Putin nhiều lần cáo buộc Ukraine phạm tội diệt chủng ở miền đông. Khi bắt đầu chiến dịch quân sự, 2/3 khu vực Donbass do Ukraine kiểm soát, trong khi phần còn lại nằm trong tay phe ly khai do Nga hậu thuẫn.
Ngay trước chiến dịch, Tổng thống Putin đã công nhận độc lập cho hai khu vực thuộc miền đông Ukraine này.
"Nếu Nga kiểm soát được cả hai khu vực lớn, nó sẽ mang tới cho ông Putin một số thành quả hữu hình từ chiến dịch. Bước tiếp theo có thể sẽ là sáp nhập Donbass giống như cách Nga đã làm với bán đảo Crimea năm 2014", nhà phân tích Kirby viết.
Lãnh đạo Cộng hòa Nhân dân Lugansk tự xưng Leonid Pasechnik hôm 27/3 cho biết khu vực này có thể sớm tổ chức trưng cầu dân ý về khả năng sáp nhập vào Nga.
Michael Kofman, chuyên gia về quân sự Nga tại CNA, một tổ chức tư vấn của Washington, cho rằng quyết định xoay trục sang phía đông dường như là dấu hiệu cho thấy Nga "đang điều chỉnh các mục tiêu chiến dịch" để ưu tiên cho những nơi họ thực sự có thể giành được thành công.
"Điều đó mang lại cho Moskva một lựa chọn để tuyên bố với người dân trong nước rằng Nga đã chiến thắng và kết thúc chiến dịch", Kofman nói.
Nếu kiểm soát được Donbass trước ngày 9/5, ông Putin có thể tuyên bố về thành quả này trong Ngày Chiến thắng của Nga, sự kiện kỷ niệm thất bại ngày Đức Quốc xã năm 1945, theo Kirby.
Chiến lược của Tổng thống Nga
Lực lượng Nga đang cố bao vây quân đội Ukraine ở phía đông từ ba hướng bắc, đông và nam. "Đây là một vùng lãnh thổ rộng lớn, khó kiểm soát và tôi nghĩ chúng ta không nên đánh giá thấp sự phức tạp về địa lý của nó", Tracey German, giáo sư về xung đột và an ninh tại Đại học King ở London, nói.
Sau nhiều tuần giao tranh, Nga vẫn chưa tiến được vào Kharkov, thành phố lớn thứ hai của Ukraine ở phía nam, nhưng đã kiểm soát được thị trấn Izyum, một khu vực chiến lược nằm trên cao tốc chính dẫn tới vùng ly khai phía đông.
"Nhìn vào những gì lực lượng Nga đang làm xung quanh Izyum, bạn có thể thấy họ đang bám sát các tuyến đường chính và điều đó quan trọng với họ, bởi Nga đang di chuyển hầu hết thiết bị bằng đường bộ và đường sắt", giáo sư German nói.
Các thị trấn nằm trong tầm ngắm của Nga đã trải qua nhiều năm xung đột kể từ khi phe ly khai lần đầu kiểm soát phần lớn Donbass. Giới quan sát nhận định mục tiêu lớn tiếp theo trên đường M03 là Slovyansk, thành phố khoảng 125.000 dân từng bị lực lượng ly khai chiếm vào năm 2014 trước khi quân đội Ukraine giành lại.
Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) ở Mỹ nói nếu Ukraine giữ được Slovyansk, chiến dịch của Nga nhằm kiểm soát miền đông "có thể sẽ thất bại".
Lực lượng Nga đã oanh tạc một loạt thị trấn ở phía đông của Lugansk vẫn do Ukraine kiểm soát, trong đó có Rubizhne, Lysychansk, Popasna và Severodonetsk. Những thị trấn này rất quan trọng, bởi nếu giành được, lực lượng Nga có thể tiến về phía tây và kết hợp với các đơn vị đang tiến về phía đông nam Izyum, theo ISW.
Nga không chỉ tìm cách kiểm soát các tuyến đường tiếp tế trên bộ mà còn cố chặn Ukraine tiếp cận các tuyến đường sắt từ phía tây. Đường sắt là phương tiện vận chuyển quân đội và vũ khí hạng nặng hiệu quả nhất của Ukraine, đồng thời là đường di tản nhanh nhất cho dân thường.
Việc kiểm soát các tuyến đường sắt cũng giúp lực lượng Nga có thể vận chuyển quân đội và nguồn tiếp tế.
Những điểm nóng giao tranh ở miền đông Ukraine. Bấm vào ảnh để xem chi tiết.
Sức kháng cự của quân đội Ukraine
Khi xung đột bắt đầu, 10 lữ đoàn được quân đội Ukraine bố trí ở miền đông là lực lượng được đào tạo và trang bị tốt nhất mà nước này có.
"Chúng tôi không thực sự biết sức mạnh của lực lượng Ukraine hiện tại", Sam Cranny-Evans, thành viên viện RUSI, nói, nhưng tin rằng những đơn vị này đã được bổ sung quân số bằng các tình nguyện viên trong những tuần gần đây.
Mykyta, một người đã phải sơ tán do giao tranh dữ dội ở Mariupol, cho biết ông tin tưởng quân đội Ukraine sẽ kháng cự thành công và không đầu hàng dù sẽ phải hứng chịu sức ép rất lớn khi các đơn vị Nga được bổ sung quân số, khí tài sẽ dồn tới đây trong những ngày tới. "Một ngày nào đó, họ sẽ phải trả lại các thành phố cho chúng tôi", ông này nói.
Tuy nhiên, giới quan sát nhận định còn quá sớm để đánh giá liệu chiến dịch của Nga sẽ thành công hay thất bại. "Thật khó để nói liệu chúng ta đang ở chương đầu, giữa hay cuối của cuộc xung đột", chuyên gia Michael Kofman nói.
Thanh Tâm (Theo BBC, Bloomberg, WP)