Đã một thế kỷ trôi qua kể từ lần cuối cùng Hạ viện Mỹ thất bại khi bầu chủ tịch trong lần bỏ phiếu đầu tiên. Khi tình hình hỗn loạn này lặp lại ở Đồi Capitol trong hai ngày qua, tất cả đều xoay quanh Kevin McCarthy, nghị sĩ được coi là niềm hy vọng lớn của đảng Cộng hòa.
Thông thường, bầu chủ tịch Hạ viện Mỹ là một "sự kiện chiếu lệ", Josh Huder, chuyên gia cấp cao tại Viện các Vấn đề Chính phủ thuộc Đại học Georgetown, cho hay. Mọi bất đồng đều được giải quyết đằng sau những cánh cửa đóng kín trước khi Hạ viện họp và ghế lãnh đạo sẽ được định đoạt ngay trong vòng bỏ phiếu đầu tiên.
Nhưng kết thúc phiên họp quốc hội ngày 5/1, sau tổng cộng 11 vòng bỏ phiếu, McCarthy vẫn không thể đạt tối thiểu 218 phiếu cần thiết để trở thành tân chủ tịch Hạ viện vốn do đảng Cộng hòa kiểm soát. Trong hai vòng bầu cử mới nhất, ông thậm chí còn thua phiếu ứng viên phe Dân chủ Hakeem Jeffries.
Con đường đến với chiếc ghế chủ tịch của McCarthy bị chặn lại bởi nhóm 20 thành viên đảng Cộng hòa theo đường lối cứng rắn, vốn lâu nay không hài lòng với ông. Do chưa bầu được chủ tịch, mọi hoạt động của Hạ viện Mỹ buộc phải đình trệ cho tới khi chiếc ghế lãnh đạo có chủ.
Kevin McCarthy tại một cuộc họp báo ở Washington hồi tháng 12/2021. Ảnh: Reuters.
"Mọi thứ diễn ra giống như trong rạp xiếc vậy", Todd Belt, giáo sư, chủ nhiệm khoa quản lý chính trị tại Đại học George Washington, nhận xét. "Hạ viện là cơ quan duy nhất trong chính quyền mà đảng Cộng hòa kiểm soát sau bầu cử giữa kỳ và khi không thể thống nhất cùng nhau, họ đang phát một tín hiệu tới người dân Mỹ rằng họ không thể điều hành công việc trong tương lai".
Đây được coi là một nỗi thất vọng lớn với McCarthy, 57 tuổi, người đã thăng tiến từ chính trường bang California rồi trở thành lãnh đạo phe Cộng hòa tại Hạ viện. Thành công của ông được cho là nhờ vào khả năng phát triển các mối quan hệ hơn là do các đề xuất chính sách, nhưng các mối quan hệ đó giờ đây chưa thể giúp ông lay chuyển 20 nghị sĩ "siêu bảo thủ" của đảng Cộng hòa.
Sinh ra ở Bakersfield, California, McCarthy bắt đầu sự nghiệp chính trị với vị trí nhân viên cho nghị sĩ Bill Thomas, trước khi được chọn làm chủ tịch Đoàn Thanh niên Quốc gia đảng Cộng hòa.
Năm 2002, McCarthy được bầu vào nghị viện bang California và một năm sau trở thành lãnh đạo nhóm nghị sĩ Cộng hòa tại cơ quan này.
McCarthy luôn chú trọng vào các vấn đề kinh tế trong suốt thời gian làm việc tại nghị viện bang, như như cắt giảm ngân sách bang hay cải cách chương trình bồi thường cho người lao động.
Sau khi nghị sĩ Bill Thomas nghỉ hưu, McCarthy được bầu vào Hạ viện Mỹ năm 2007 để lấp vào chỗ trống mà sếp cũ để lại.
Từ năm 2013, McCarthy cùng các đồng nghiệp Eric Cantor và Paul Ryan tự tuyên bố mình là nhóm "ngự lâm pháo thủ" để vạch đường hướng giúp đảng Cộng hòa chuyển hướng khỏi "nền tảng xưa cũ" để bước vào thế kỷ 21.
"Họ tự coi mình là những 'nhà cách mạng mới thời kỳ Reagan', nhưng với mức độ bảo thủ còn vượt cả Ronald Reagan", nhà bình luận chính trị Jackie Calmes nhận xét, đề cập đến tổng thống được coi là biểu tượng bảo thủ của đảng Cộng hòa. "Chủ nghĩa bảo thủ của họ không khoan nhượng, trong khi tổng thống Reagan đã nhiều lần nhượng bộ. Họ đại diện cho gương mặt mới, nghiêng về cánh hữu hơn bao giờ hết của đảng Cộng hòa".
Nhóm "ngự lâm quân" của McCarthy trở thành hình mẫu cho các ứng viên Cộng hòa có chung giá trị. Nhóm đã viết một cuốn sách vào năm 2010 để vạch ra đường lối mới cho đảng Cộng hòa, trong đó ủng hộ cắt giảm ngân sách và giảm quy mô chính phủ trong nỗ lực thay đổi Washington.
Tuy nhiên, sau khi tạo "làn sóng đỏ" năm 2010, các "ngự lâm quân" của đảng Cộng hòa liên tục gây thất vọng, khi không thể hiện được vai trò "lãnh đạo trẻ" cũng như đường lối bảo thủ của mình, theo William Wolfe, chuyên gia tại Trung tâm Đổi mới nước Mỹ ở Washington.
Wolfe cho rằng McCarthy, Cantor và Ryan đã liên tục thỏa hiệp với các thành viên đảng Dân chủ trong những vấn đề như nhập cư, trần nợ công..., trái ngược với quan điểm bảo thủ của đảng Cộng hòa. Qua các cuộc bầu cử giữa kỳ, hai "pháo thủ" Cantor và Ryan đã bị loại, chỉ còn McCarthy hiện diện trong quốc hội Mỹ.
Hành trình của McCarthy không phải lúc nào cũng dễ dàng. Cuối năm 2015, ông từng nhắm tới ghế chủ tịch Hạ viện nhưng phải dừng bước vì không thể thuyết phục những tiếng nói bảo thủ trong đảng đặt niềm tin vào mình. Sau khi thất bại trong cuộc đua, McCarthy tập trung vào việc thu phục ủng hộ từ những người theo chủ nghĩa dân túy và giành niềm tin từ cựu tổng thống Donald Trump.
Ông Trump là một trong những người ủng hộ mạnh mẽ McCarthy cạnh tranh ghế chủ tịch Hạ viện vào năm 2015. Ông cũng dành lời ca ngợi McCarthy khi nghị sĩ California quyết định rút lui vì nhận ra rằng tỷ lệ ủng hộ dành cho ông trong đảng chỉ đạt 75% so với yêu cầu.
Hai năm sau khi ông Trump nhậm chức, McCarthy được bầu làm lãnh đạo phe Cộng hòa tại Hạ viện từ năm 2019.
Sau cuộc bạo loạn đồi Capitol ngày 6/1/2021, mối quan hệ giữa McCarthy và cựu tổng thống Trump có một giai đoạn trở nên xa cách. Tuy nhiên, McCarthy đã đến thăm câu lạc bộ Mar-a-Lago của ông Trump ở Florida chưa đầy một tháng sau đó để bàn về kế hoạch giành lại Hạ viện trong bầu cử giữa kỳ năm 2022.
Bất chấp đà thăng tiến nhanh chóng trong hàng ngũ đảng Cộng hòa và việc McCarthy được cựu tổng thống Trump ủng hộ, ông vẫn không thể thuyết phục được tất cả các đồng nghiệp bảo thủ đứng về phía mình.
Theo giáo sư Belt từ Đại học George Washington, các đảng viên Cộng hòa đang cản bước McCarthy không phải "những người trung thành với ông Trump". Điều này rõ ràng cho thấy việc cựu tổng thống Mỹ ủng hộ McCarthy không giúp ích gì nhiều trên con đường chinh phục ghế chủ tịch Hạ viện của ông.
"Họ nghĩ rằng McCarthy không có nền tảng thực sự để gắn bó với họ, cũng như không có những nguyên tắc giúp thúc đẩy các chính sách mà họ muốn thấy", giáo sư Belt nhận xét.
Huder cho biết thêm thách thức thậm chí còn lớn hơn với McCarthy khi nhóm phản đối ông lại muốn những thứ không giống nhau.
"Một nhóm trong số họ muốn thay đổi quy tắc hoạt động của Hạ viện để những người bảo thủ có nhiều quyền lực hơn trong bộ máy ra quyết định", Huder nói. "Một số thì tìm cách để phe bảo thủ kiểm soát những vị trí quan trọng trong các ủy ban Hạ viện".
Cũng có những nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu phản đối McCarthy bởi họ đơn giản là không thích ông và tin rằng Hạ viện cần một lãnh đạo khác.
"Những gì chúng ta đang thấy là hệ quả của hàng loạt tranh chấp lâu dài giữa phe bảo thủ trong đảng Cộng hòa và ban lãnh đạo của họ, cũng như một số hiềm khích cá nhân giữa McCarthy với các tiếng nói bảo thủ khác, điều ngăn ông nhận được đề cử", chuyên gia Josh Huder thuộc Đại học Georgetown bình luận. "Làm thế nào để thuyết phục toàn bộ nhóm 20 người này vẫn là câu hỏi thực sự hóc búa với McCarthy".
Vũ Hoàng (Theo AP, Global News, WION)