Một nạn nhân thiệt mạng trong vụ tấn công nhà thờ ở thành phố Christchurch, New Zealand, hôm 15/3. Ảnh: AP.
Khoảng 13h30 ngày 15/3, thanh niên 28 tuổi gốc Australia Brenton Harrison Tarrant bắt đầu phát trực tiếp trên Facebook đoạn video cho thấy anh ta ở bên trong một chiếc xe SUV Subaru Outback. Bầu trời u ám cuối mùa hè ở thành phố Christchurch, miền trung New Zealand được lọc qua kính chắn gió chiếu ánh sáng nhợt nhạt lên ba khẩu súng nằm trên ghế phụ phía trước.
Với camera gắn trên mũ, người đàn ông mặc trang phục kiểu quân đội và đeo găng tay màu xanh lá cây này lẩm bẩm: "Được rồi. Hãy bắt đầu bữa tiệc nào".
"Bữa tiệc" mà Tarrant nói đến chính là vụ xả súng giết người hàng loạt khủng khiếp nhất lịch sử New Zealand hiện đại, khiến 49 người chết và hơn 40 người bị thương tại hai nhà thờ Hồi giáo ở Christchurch, theo New York Times.
Trong 5 phút kể từ lúc video trực tiếp trên Facebook bắt đầu, Tarrant cẩn thận lái xe về phía nhà thờ Al Noor. Tại một điểm dừng đèn đỏ, y với tay chạm vào khẩu súng trường đang nằm ở dưới chân. Đi qua vài tòa nhà nữa, y ấn nút bật một bài hát Serbia. Tarrant có hẳn danh sách dài các ca khúc cho cuộc thảm sát.
Kẻ tấn công đánh xe vào lề trên đại lộ Deans, lùi xe vào một bãi đỗ nhỏ, đầu xe hướng về phía đường, dường như sẵn sàng để tẩu thoát. Y đã chuẩn bị sẵn súng và băng đạn, trên đó ghi tên y cùng rất nhiều biểu tượng, ký tự liên quan đến chủ nghĩa phát xít và phân biệt chủng tộc.
Bản hành khúc của lính quân đội Anh vang lên khi Tarrant bước xuống xe. Y mở cốp để lộ ra hai khẩu súng trường cùng vài can xăng đỏ. Chọn thêm một khẩu súng săn, y bước lên vỉa hè, để lại chiếc xe vẫn đang nổ máy với cốp xe mở.
Đường phố lúc bấy giờ rất yên tĩnh. Một cặp đôi lớn tuổi dường như đã chú ý khi Tarrant mang theo vũ khí bước vào sân nhà thờ Hồi giáo Al Noor. Kẻ tấn công phớt lờ cặp đôi già, tiến đến bãi đỗ xe đã chật cứng. Y từ từ bước về lối vào nhà thờ.
Khoảng 13h40, kẻ xả súng bắt đầu hành động. Một người đàn ông đứng trước cửa chính nhà thờ cất lời chào "người anh em" với Tarrant ngay trước khi y bóp cò khẩu súng săn, khiến người này gục xuống ngay lập tức. Bắn liên tiếp cho đến khi hết đạn, y vứt khẩu súng săn, bước vào cửa nhà thờ và nhìn thấy một người đàn ông khác bị thương cố lết trên nền đất, y lạnh lùng giương khẩu súng trường bán tự động lên nã đạn đến khi nạn nhân bất động.
Trong phút chốc, nỗi kinh hoàng và hỗn loạn bao trùm nhà thờ, nơi đang tập trung khoảng 200 người chuẩn bị cho buổi cầu nguyện. Những người vô tội hoảng loạn, la hét, nháo nhác bỏ chạy, trèo cả lên tường, mong thoát khỏi họng súng của kẻ máu lạnh.
Ban đầu, những người cầu nguyện trong nhà thờ tưởng tiếng súng là pháo hoa. "Sau đó, tôi nghe thấy mọi người la hét", nhân chứng Nour Tavis cho hay. "Ai cũng hoảng loạn. Tiếng súng không ngừng vang lên. Mọi người bỏ chạy rồi đột nhiên ngã xuống khi trúng đạn".
Kẻ tấn công xả súng gần như liên tục. Tarrant không ngần ngại hạ sát bất kỳ ai y nhìn thấy bên trong nhà thờ.
Đường đi của tay súng khi tấn công nhà thờ Al Noor. Đồ họa: Guardian.
Những người bị thương cố gắng bò lê lết hoặc nằm im tại chỗ trong khi những người khác hoặc bỏ chạy hoặc cố nấp mình phía sau các xác chết. Nhưng kẻ xả súng vẫn không ngừng nã đạn. Hắn bắn cả phụ nữ và các bé gái, điên cuồng xả đạn vào những "núi người" nằm bất động.
Adeeb Sami, kỹ sư 52 tuổi, đã lấy thân mình che chắn cho hai con trai trước làn đạn của kẻ sát nhân. Ông trúng một viên đạn gần xương sống nhưng cả ba đều thoát nạn.
Song rất nhiều người khác không may mắn như thế. Người cha của một gia đình Syria tới New Zealand để chạy trốn cuộc chiến tranh đang tàn phá quốc gia này đã bỏ mạng. Một người tị nạn 71 tuổi khác đã sống sót qua hàng thập kỷ xung đột ở Afghanistan cũng không qua khỏi thảm kịch này.
Tavis, người gốc Maroc tới New Zealand cách đây 15 năm, cho biết ông trốn thoát được nhờ bò qua một ô cửa sổ vỡ. Nhưng sau đó, ông quay trở lại nhà thờ để cố gắng giúp đỡ mọi người. "Có không ít người bị chảy máu đến chết", Tavis nói. "Thật khủng khiếp!".
Mulki Abdiwahab, sinh viên đại học 18 tuổi, đang ở cùng mẹ trong phòng cầu nguyện cho phụ nữ tại nhà thờ Al Noor lúc kẻ xả súng ập vào. "Tôi chưa từng nghe thấy tiếng súng trước đây", Abdiwahab nói với đài Radio New Zealand. "Ban đầu, tôi tưởng đấy là tiếng ai đó đập vào cửa sổ. Mẹ tôi nắm chặt lấy tay tôi và rồi chúng tôi cắm đầu chạy. Tất cả mọi người đều hoảng loạn, chỉ biết chạy để bảo toàn mạng sống".
Họ bỏ lại giày, ví và máy tính xách tay, không dừng lại cho đến khi một phụ nữ sống cuối phố vẫy tay bảo họ vào nhà trú tạm, Abdiwahab kể.
Khi không còn mục tiêu di động nào để bắn trong nhà thờ, Tarrant nã đạn vào những người đã ngã xuống, bắn họ đến khi nền nhà nhuộm đỏ máu. Tarrant nhiều lần dừng lại để thay đạn. Trong lúc quay trở về xe để lấy thêm khẩu súng mới, y không quên bắn vào những người qua đường đang vội vã bỏ chạy.
Những người sống sót sau vụ xả súng tại nhà thờ Al Noor. Ảnh: Stuff.co.nz.
Trên đường, y bắn liên tiếp vào ai đó đang trốn giữa bãi đỗ xe. Hơi thở của y trở nên nặng nề hơn, miệng lẩm bẩm những tiếng không rõ ràng.
Lần thứ hai bước chân vào nhà thờ, y nổ súng thêm 70 giây nữa, giết chết thêm vài người. Trong lúc trở ra xe, y bắn gục một phụ nữ đang tìm cách chạy trốn. Người phụ nữ đau đớn kêu "xin hãy cứu tôi, xin hãy cứu tôi", nhưng không thể làm kẻ sát nhân mủi lòng. Y nổ súng ở tầm gần vào người phụ nữ.
Đóng cốp, bước lên xe, y lái chiếc Subaru rẽ trái trên đại lộ Deans. Sau một đoạn đường ngắn, y dừng lại, điều chỉnh gì đó trên thiết bị dẫn đường, gác khẩu súng lên kính chắn gió và bắn về phía một người nằm ngoài tầm quay của camera. Trong vài phút tiếp theo, y còn bắn vào một chiếc ôtô ở phía trước, làm vỡ kính một chiếc ôtô khác ở bên đường.
Vừa lái xe, Tarrant lẩm bẩm tự nói chuyện, tỏ ra ngạc nhiên vì số người bên trong nhà thờ và bãi đỗ xe chật cứng. "Quá nhanh. Đáng nhẽ mình nên ở lại lâu hơn", y nói. "Vẫn còn thời gian để đổ xăng thiêu rụi nhà thờ đó thành tro bụi".
Khoảng 9 phút sau vụ xả súng đầu tiên, tiếng còi hú của cảnh sát vang lên làm gián đoạn tiếng nhạc trong xe của Tarrant. Đoạn video phát trực tiếp trên Facebook dừng lại nhưng cuộc thảm sát vẫn tiếp diễn.
Tarrant lái xe tới một nhà thờ Hồi giáo khác nhỏ hơn nằm cách nhà thờ Al Noor khoảng 6 km. Trung tâm Hồi giáo Linwood lúc bấy giờ cũng rất đông và có khá nhiều trẻ em.
Khi cảnh sát đang xử lý các thông tin về vụ xả súng tại nhà thờ Al Noor, tiếng súng tiếp tục vang lên tại nhà thờ Linwood. "Những người già ngồi trên ghế và đang cầu nguyện", nhân chứng Syed Mazharuddin kể. "Hắn ta nã súng vào họ".
7 người bị giết tại nhà thờ Linwood, nâng tổng số nạn nhân thiệt mạng lên 49 người, trong đó có hai bé trai 4 tuổi và 12 tuổi.
"Hắn bắn bừa bãi", Mazharuddin nói. "Một phụ nữ kêu lên 'Cứu! Cứu!' và hắn bắn giữa đầu bà ấy".
Một người đàn ông làm việc tại nhà thờ đã đuổi theo tên sát nhân. "Ông ấy chớp được cơ hội và cướp súng từ tay hắn", Mazharuddin nhớ lại. Kẻ tấn công chạy về xe của y, bỏ lại phía sau "bãi chiến trường" đầy máu và tiếng người la hét, kêu gào trong đau đớn.
Diễn biến vụ xả súng ở Trung tâm Hồi giáo Linwood. Đồ họa: Guardian.
Không lâu sau, cảnh sát thông báo đã bắt được y tại đại lộ Moorhouse nằm giữa hai nhà thờ vừa xảy ra xả súng. Các sĩ quan cảnh sát lôi kẻ tấn công từ ghế lái ra. Y không có bất kỳ vết thương nào. Tarrant là một hướng dẫn viên thể hình và chuyển tới New Zealand từ hai năm trước.
Thủ tướng New Zealand Jacinda Ardern ngày 16/3 cho hay tổng cộng có 5 khẩu súng được dùng trong vụ tấn công, trong đó có hai khẩu súng trường bán tự động. Nhà chức trách còn tìm thấy hai thiết bị nổ tự chế trong xe của nghi phạm.
Khoảng 24 giờ trước vụ tấn công, Tarrant đã đăng một bản tuyên ngôn dài 74 trang lên mạng, cho thấy y ám ảnh với người nhập cư và viễn cảnh "diệt chủng người da trắng", nhắc đến một loạt "hình mẫu lý tưởng" mà y tôn thờ, trong đó có lãnh tụ phe phát xít của Anh Oswald Mosley.
Tư tưởng người da trắng tối thượng và chủ nghĩa dân tộc cực hữu ẩn trong từng trang tuyên ngôn của Tarrant. Trong video Tarrant phát trực tiếp trên mạng, y gọi việc tàn sát dân thường không có vũ trang là "sự cứu rỗi".
Tuy nhiên, những manh mối về tư tưởng cực đoan của Tarrant lại bị che đậy dưới các câu đùa cợt tưởng chừng như vô hại về tôn giáo và hệ tư tưởng, khiến việc phát hiện ra ý niệm thù ghét trở nên vô cùng khó khăn.
Nhân chứng kể về vụ xả súng tại nhà thờ Hồi giáo New Zealand.