Máy bay 727 với thiết kế ba động cơ gắn ở phía đuôi của Boeing. Ảnh: PlaneSpotters. |
Tập đoàn Boeing đang đối mặt với cuộc khủng hoảng tồi tệ, khi dòng máy bay 737 MAX mới ra mắt của họ rơi liên tiếp hai chiếc trong chưa đầy 6 tháng qua, cướp đi sinh mạng của hơn 300 người. Nhiều người lên tiếng đòi khai tử dòng máy bay này, trong khi nhà chức trách Mỹ bắt đầu điều tra quy trình vận hành và thực hiện dự án chế tạo máy bay của Boeing.
Nhiều chuyên gia phân tích cho rằng nếu Boeing không xử lý tốt cuộc khủng hoảng niềm tin này, tương lai của họ sẽ gặp nhiều bất trắc. Nhưng khi nhìn lại quá khứ, đây không phải là cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất của Boeing. "Gã khổng lồ" này từng hứng chịu làn sóng chỉ trích lớn hơn rất nhiều cách đây hơn 50 năm, cũng bởi những tai nạn liên tiếp ở mức độ khủng khiếp hơn của một mẫu máy bay họ mới phát triển, theo CNN.
Đầu thập niên 1970, Boeing quyết định phát triển dòng máy bay mới nhằm đáp ứng nhu cầu của các hãng hàng không Mỹ về một loại phi cơ chở khách thân hẹp phù hợp để bay các chặng ngắn và chở ít khách hơn so với 707, dòng máy bay chở khách thương mại đầu tiên của tập đoàn này.
Kết quả là sự ra đời của 727, mẫu máy bay có thiết kế độc đáo của Boeing với ba động cơ lắp ở phía đuôi. Đây là máy bay thương mại đầu tiên trên thế giới được trang bị ít hơn 4 động cơ, giúp tiết kiệm nhiên liệu hơn so với dòng 707.
Dòng 727 cũng được trang bị cặp cánh mới có thể giúp máy bay giảm tốc nhanh hơn, cho phép nó hoạt động trên các đường băng ngắn hơn. Tính năng này giúp Boeing 727 hạ cánh được ở những sân bay nhỏ, từng là "lãnh địa" của các loại máy bay cánh quạt, đồng thời là điểm cuốn hút khách hàng nhất của sản phẩm mới từ Boeing.
Tuy nhiên, phi công các hãng rõ ràng là chưa quen với cách chiếc máy bay này giảm tốc nhanh đến vậy. Chỉ trong vòng 4 tháng từ cuối năm 1965 tới đầu năm 1966, bốn chiếc Boeing 727 mới tinh rơi xuống đất, trong đó có hai thảm kịch chỉ xảy ra trong vòng ba ngày vào tháng 11/1965. Ba trong số bốn vụ tai nạn diễn ra khi các máy bay tìm cách hạ cánh xuống sân bay Mỹ, chiếc còn lại đâm xuống vịnh Tokyo ở Nhật khiến 133 người thiệt mạng.
Xác máy bay 727 của hãng All Nippon Airways được trục vớt ở vịnh Tokyo năm 1966. Ảnh: CNN. |
Tin tức liên tiếp về những vụ tai nạn kinh hoàng liên quan đến dòng máy bay mới của Boeing khiến dư luận Mỹ hoảng sợ. "Hàng loạt tờ báo lúc đó gọi mẫu phi cơ này là '727 Tử thần' và rất nhiều người yêu cầu nhà chức trách cấm bay nó", Bill Waldock, giáo sư Đại học Hàng không Vũ trụ Embry-Riddle kể lại. "Khách hàng đồng loạt từ chối bay trên 727. Điều đó có thể giết chết mẫu phi cơ vừa ra mắt này".
Điều này rất giống với những gì Boeing đang phải trải qua với dòng 737 MAX hiện nay, nhưng ở mức độ khủng khiếp hơn rất nhiều. Thị trường hàng không lúc đó rất nhiều tiềm năng vì chưa nhiều người đi máy bay, nhưng những tin tức về tai nạn như vậy có thể khiến nhiều hành khách khước từ loại hình vận tải ưu việt này. Sự quay lưng của dư luận đẩy Boeing vào tình thế rất khó khăn lúc đó.
Tuy nhiên, Boeing lại có một đồng minh rất quan trọng là Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA), cơ quan quản lý các hoạt động hàng không ở nước này. Một ngày sau vụ tai nạn máy bay thứ ba liên tiếp khiến một chiếc 727 chuẩn bị hạ cánh xuống sân bay O’Hare ở Chicago lao xuống hồ Michigan cách đó vài km, FAA ra tuyên bố khẳng định họ không tìm thấy điểm chung nào trong các thảm kịch và từ chối cấm bay dòng 727.
Ủy ban An toàn Giao thông Quốc gia (NTSB), cơ quan được thành lập sau loạt vụ tai nạn hàng không, sau đó tiến hành cuộc điều tra và khẳng định dòng máy bay 727 vẫn an toàn, đồng thời cho rằng lỗi của phi công đã gây ra thảm kịch.
"Ủy ban xác định nguyên nhân tai nạn nhiều khả năng là do cơ trưởng đã không có hành động kịp thời để giảm tốc độ hạ thấp độ cao quá nhanh trong quá trình hạ cánh", các điều tra viên của NTSB viết trong báo cáo điều tra về vụ rơi máy bay ở hồ Michigan. Họ cũng cho rằng các phi công đã không được chuẩn bị tốt để bắt kịp với những thay đổi trong cách thức điều khiển mẫu máy bay mới này so với các dòng phi cơ mà họ quen thuộc trước đó.
"Tốc độ lao xuống khi hạ cánh của dòng 727 lớn hơn rất nhiều so với những gì họ từng biết", Shem Malmquist, cựu phi công máy bay Boeing 777 và hiện là giáo sư Viện Công nghệ Florida, cho hay. "Các điều tra viên đã đúng khi kết luận rằng dòng 727 vẫn an toàn, chỉ có điều các phi công đã không được huấn luyện đầy đủ để làm quen với nó".
Boeing cũng lập tức nhận ra vấn đề này và tăng cường việc huấn luyện cho các phi công bắt kịp với các tính năng mới trên dòng 727. "Vấn đề chỉ là kinh nghiệm và quy trình huấn luyện phi công. Chương trình đào tạo đã được mở rộng sau loạt vụ tai nạn", Waldock nói.
Những phi công thử nghiệm máy bay 727 đầu tiên của Boeing. Ảnh: Boeing. |
Sau khi các phi công được huấn luyện đầy đủ, những tai nạn liên quan đến dòng 727 không còn diễn ra và Boeing thoát khỏi cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất trong lịch sử của mình. Dòng máy bay này trở thành sản phẩm bán chạy nhất của tập đoàn thời kỳ đó, với tổng cộng 1.831 chiếc được chuyển giao cho khách hàng, gần gấp đôi mẫu DC-9 của đối thủ Douglas Aircraft.
Nỗi lo lắng trong dư luận cũng nhanh chóng lắng xuống và ngày càng nhiều người thích đi trên máy bay 727 hơn. Chỉ vài năm sau, Douglas Aircraft phải sáp nhập với McDonnell Aircraft để trở thành công ty McDonnell Douglas và cuối cùng bị Boeing "thôn tính" vào năm 1997.
Nhà sử học Brian Baum cho rằng những đợt sóng dư luận về tai nạn hàng không dù dữ dội tới mức nào cũng sẽ tan nhanh chóng và đó là điều kiện để các hãng sản xuất máy bay như Boeing vượt qua khủng hoảng. Ông lấy dẫn chứng từ vụ cấm bay dòng 787 Dreamliner cũng của Boeing trong ba tháng năm 2013 vì các vấn đề liên quan đến pin phát nổ.
"Mọi người lúc đó rất lo ngại về dòng 787 bởi các vấn đề về pin", Baum nói. "Nhưng tôi không thấy có bất cứ ai thắc mắc điều gì về máy bay 787 hiện nay".
Các chuyên gia lý giải rằng khi mọi ồn ào lắng xuống, điều hành khách đi máy bay sẽ xem xét tới chính là chi phí. "Không ai bận tâm đến những mối lo ngại đó quá lâu, bởi điều khiến họ cân nhắc ngay sau đó chính là giá vé máy bay", Malmquist nhận định.
Trong bài viết trên Forbes, bình luận viên Richard Aboulafia cũng cho rằng cuộc khủng hoảng hiện nay cũng khó có thể khiến Boeing lao đao trong dài hạn, đặc biệt là khi hãng này đang nỗ lực cập nhật phần mềm để khắc phục sự cố đối với Hệ thống Tăng cường Tính năng Điều khiển bay (MCAS), vốn bị nghi ngờ là nguyên nhân gây ra hai vụ rơi máy bay 737 MAX gần đây.
Theo Aboulafia, Boeing đã chuyển giao 376 chiếc MAX và đang có 4.636 đơn hàng với các hãng hàng không trên khắp thế giới. Các hãng này khó có thể từ bỏ hợp đồng với Boeing để chuyển sang mua dòng A320neo của đối thủ Airbus, bởi Airbus đang phải hoạt động hết công suất để chế tạo 5.814 máy bay đã được ký hợp đồng.
Nếu muốn ký hợp đồng mới với Airbus, các hãng có thể sẽ phải chờ đến giữa thập niên 2020 và trong thời gian đó phải tiếp tục sử dụng các dòng máy bay cũ hơn, tiêu tốn nhiên liệu nhiều hơn, khiến họ không thể chịu nổi chi phí cạnh tranh và cuối cùng vẫn phải thực hiện đơn hàng với Boeing. "Nói ngắn gọn, cuộc đua về tiết kiệm nhiên liệu giữa các hãng hàng không vẫn sẽ giúp Boeing giữ được thị phần 737 MAX của mình", Aboulafia viết.