Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi đến Đài Loan tối 2/8, bất chấp những cảnh báo gay gắt từ Trung Quốc suốt nhiều ngày trước đó. Đây là chuyến thăm của quan chức cấp cao nhất Mỹ tới hòn đảo trong 25 năm, khiến căng thẳng trong quan hệ Mỹ - Trung leo thang.
Trong bài bình luận đăng trên Washington Post ngay sau khi đặt chân tới Đài Loan, bà Pelosi viết rằng Mỹ cần phải ghi nhớ cam kết "ủng hộ quyền phòng thủ của Đài Loan" trong bối cảnh nền dân chủ tại hòn đảo vẫn "bị đe dọa" bởi Trung Quốc.
Cam kết này nằm trong Đạo luật Quan hệ Đài Loan năm 1979, được quốc hội Mỹ thông qua và tổng thống khi đó là Jimmy Carter ký duyệt, trở thành một trong những trụ cột quan trọng nhất trong chính sách đối ngoại của Mỹ ở châu Á - Thái Bình Dương.
Theo cam kết, Washington sẽ "coi mọi nỗ lực quyết định tương lai Đài Loan không bằng biện pháp hòa bình là mối đe dọa đến an ninh và hòa bình ở khu vực Tây Thái Bình Dương, là mối lo ngại nghiêm trọng với Mỹ".
"Ngày nay, Mỹ cần nhớ cam kết đó. Chúng ta phải sát cánh với Đài Loan", bà Pelosi viết.
Chủ tịch Hạ viện Mỹ cho rằng Trung Quốc gần đây gia tăng căng thẳng đáng kể với Đài Loan. Bắc Kinh tăng cường điều oanh tạc cơ, chiến đấu cơ và máy bay trinh sát áp sát, thậm chí tiến vào vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) Đài Loan, khiến Lầu Năm Góc đi đến kết luận Trung Quốc "có vẻ đang chuẩn bị để thống nhất Đài Loan bằng vũ lực".
"Trước hành động ngày càng quyết liệt từ Trung Quốc, chuyến thăm của phái đoàn nghị sĩ Mỹ nên được coi là một tuyên bố dứt khoát rằng Mỹ đứng về phía Đài Loan khi hòn đảo tự bảo vệ chính họ và quyền tự do của họ", bà Pelosi viết.
Chủ tịch Hạ viện Mỹ khẳng định chuyến thăm không đi ngược với chính sách "Một Trung Quốc" được xác định trong Đạo luật Quan hệ Đài Loan 1979, cũng như các tuyên bố chung Mỹ - Trung và 6 Đảm bảo. Mỹ tiếp tục phản đối mọi nỗ lực đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng.
"Bằng chuyến thăm Đài Loan, chúng tôi tôn trọng cam kết của mình với nền dân chủ: tái khẳng định rằng tự do của Đài Loan, cùng các nền dân chủ khác, phải được tôn trọng", bà Pelosi cho biết.
Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi (áo hồng) đến sân bay Tùng Sơn Đài Bắc, Đài Loan, tối 2/8. Ảnh: AFP.
Đài Loan là vấn đề nóng trong quan hệ song phương Mỹ - Trung những năm gần đây. Trung Quốc luôn coi Đài Loan là một tỉnh chờ thống nhất và tuyên bố sẵn sàng sử dụng vũ lực nếu cần. Mỹ cam kết tôn trọng nguyên tắc "Một Trung Quốc", nhưng tiếp tục duy trì quan hệ với Đài Loan và cung cấp cho hòn đảo các loại khí tài hiện đại.
Chuyến thăm của bà Pelosi lập tức vấp phải phản ứng giận dữ từ Trung Quốc. Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã triệu đại sứ Mỹ tại Bắc Kinh Nicholas Burns để bày tỏ "phản đối mạnh mẽ". "Động thái này cực kỳ sai lầm và hậu quả vô cùng nghiêm trọng. Trung Quốc sẽ không ngồi yên", Thứ trưởng Ngoại giao Tạ Phong nói.
Quân đội Trung Quốc cho biết lực lượng này đang trong tình trạng "báo động cao" và sẵn sàng khởi động "một loạt hành động quân sự có mục tiêu" để đáp trả chuyến thăm. Trung Quốc cũng đã công bố kế hoạch loạt cuộc tập trận quân sự ở các vùng biển xung quanh Đài Loan từ ngày 3/8.
Triều Tiên chỉ trích chuyến thăm của bà Pelosi, gọi đây là "sự can thiệp thô bạo" của Mỹ vào công việc nội bộ Trung Quốc. Trong khi đó, Nga cho rằng Trung Quốc "có quyền thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ liên quan vấn đề Đài Loan".
Như Tâm (Theo Washington Post, Reuters)