Chủ tịch Trung Quốc và Tổng thống Mỹ trong lễ đón chính thức ở Bắc Kinh. Ảnh: Reuters.
Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm qua kết thúc chuyến công du châu Á kéo dài 12 ngày, ca ngợi đây là một "chuyến đi thành công vang dội" và nói rằng ông đã được các quốc gia chào đón theo "nghi thức trải thảm đỏ chưa từng thấy".
Theo CNN, chuyến công du này là một bước tiến lớn của ông Trump, giúp ông có cơ hội trao đổi với lãnh đạo các quốc gia trong khu vực để cùng giải quyết những vấn đề trọng tâm trong chính sách đối ngoại của Mỹ hiện nay là Triều Tiên và thương mại. Tuy nhiên, giới chuyên gia và quan sát viên cho rằng chuyến đi dài ngày này mang lại cho ông Trump những thành quả không thực sự rõ ràng trong các vấn đề trọng yếu.
Theo bình luận viên Andrew Restuccia của Politico, sau hàng loạt cuộc gặp song phương với các lãnh đạo châu Á, Tổng thống Mỹ vẫn chưa thể có được một cam kết lớn nào về việc kiềm chế chương trình hạt nhân của Triều Tiên hay tái cân bằng quan hệ thương mại với Trung Quốc và các quốc gia trong khu vực.
Trong khi cả Trung Quốc và Nga tái khẳng định cam kết gây sức ép lên Triều Tiên, lãnh đạo hai nước này không hề đưa ra bất cứ biện pháp mới nào trong các cuộc gặp với Trump. Họ cũng không thể hiện sự ủng hộ đề xuất mà Tổng thống Mỹ đưa ra trong bài phát biểu ở Seoul về việc khởi động quá trình đàm phán trực tiếp với nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un.
Khi ông Trump tới Trung Quốc, Nhà Trắng ra tuyên bố nói rằng Bắc Kinh và Washington đã nhất trí thực thi đầy đủ các biện pháp cấm vận của Liên Hợp Quốc đối với Triều Tiên và "tái khẳng định cam kết đạt được mục tiêu phi hạt nhân hóa đầy đủ, không thể đảo ngược trên bán đảo Triều Tiên". Tuy nhiên, cả hai biện pháp này tới nay đều không chưa đạt được bước đột phá nào và chúng cũng không khác là mấy so với những tuyên bố trước đây của Trung Quốc.
Các quốc gia châu Á mà Trump tới thăm cũng không cam kết khởi động quá trình đàm phán thương mại song phương với Mỹ, bất chấp tuyên bố mạnh mẽ của ông chủ Nhà Trắng rằng Mỹ sẽ chỉ chú trọng vào các thỏa thuận thương mại song phương và những quốc gia "tuân thủ luật chơi".
Nhà Trắng đã ra vài thông báo quan trọng, trong đó có những thỏa thuận hợp tác kinh doanh với Trung Quốc. Nhưng các thỏa thuận này phần lớn không mang tính ràng buộc và không giải quyết được vấn đề mất cân bằng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc.
Giới phân tích cho rằng chính giọng điệu "nước Mỹ trên hết" và lập trường phản đối thương mại tự do của ông Trump có thể khiến nước Mỹ bị bỏ lại phía sau trong cuộc chơi toàn cầu hóa. Việc các nước đạt được thống nhất về thỏa thuận CPTPP thay thế TPP không có Mỹ tại hội nghị APEC ở Đà Nẵng được cho là thông điệp cho thấy các nước trong khu vực ít quan tâm tới các thỏa thuận song phương với Mỹ, theo bình luận viên Dan Merica của CNN.
Thông điệp gây bối rối
Ông Trump phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh Doanh nghiệp APEC. Ảnh: AFP.
Thông điệp mà Trump phát đi từ các bài phát biểu trong chuyến công du châu Á là Mỹ sẽ "không chấp nhận bị lợi dụng thêm nữa" và sẽ quyết liệt hơn trong vấn đề thương mại, đặc biệt là với Trung Quốc. Tuy nhiên, nhiều người lo ngại rằng thông điệp này của Trump sẽ bị giảm bớt cường độ bởi cách ông gây dựng quan hệ cá nhân với các lãnh đạo châu Á.
Ở Trung Quốc, ông Trump trở thành nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên trong hàng chục năm qua được thưởng thức yến tiệc bên trong Tử Cấm Thành và chứng kiến một cuộc diễu binh mà ông sau đó mô tả là "hoành tráng".
Sau khi được đón tiếp trọng thị ở Bắc Kinh, ông Trump đã tuyên bố rằng ông không đổ lỗi cho Trung Quốc vì tình trạng thâm hụt thương mại với Mỹ, trái ngược với điều mà trước đây ông và nhiều tổng thống tiền nhiệm từng khẳng định. "Tôi không đổ lỗi cho Trung Quốc. Rốt cuộc, ai có thể trách một đất nước làm lợi từ nước khác vì lợi ích của người dân của mình cơ chứ", ông Trump nói. Thay vào đó, ông Trump lại chỉ trích tổng thống tiền nhiệm vì "làm chưa đủ" để ngăn chặn tình trạng này.
Ở Philippines, ông Trump không đả động gì đến cuộc chiến chống ma túy do Tổng thống Rodrigo Duterte phát động vốn đã khiến hàng nghìn người thiệt mạng. Ông thậm chí còn ca ngợi "mối quan hệ tuyệt vời" với ông Duterte.
"Ông Trump đưa ra quá nhiều thông điệp lẫn lộn giữa những lời ca ngợi ông Tập, chính sách nước Mỹ trên hết và khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương tự do và rộng mở", Ely Ratner, cố vấn cựu phó tổng thống Mỹ Joe Biden về châu Á, nói. "Điều này sẽ khiến cả khu vực bối rối về định hướng chính sách của Mỹ, trái ngược với mục tiêu chủ chốt của Mỹ là tái khẳng định cam kết của họ với châu Á".
Các trợ lý của ông Trump tiết lộ rằng Tổng thống đã đưa ra quyết định chiến lược là sẽ giành lấy cảm tình của các lãnh đạo châu Á bằng cách điều chỉnh giọng điệu của mình và tránh công khai gây sức ép với họ trong những vấn đề nóng bỏng.
Nhiều phát biểu ông Trump đưa ra trong chuyến công du trái ngược với những gì ông đã nói trong chiến dịch tranh cử và cả những ngày đầu nhậm chức. Trong diễn văn nhậm chức, Trump tuyên bố "chủ nghĩa bảo hộ sẽ dẫn tới thịnh vượng và sức mạnh", nhưng khi phát biểu tại châu Á, ông lại nói rằng ông tới đây để "đề xuất quan hệ đối tác mới với Mỹ nhằm hợp tác tăng cường quan hệ hữu nghị và thương mại với mọi quốc gia khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương để thúc đẩy thịnh vượng và an ninh".
Ngay cả Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson cũng thừa nhận với các phóng viên rằng Mỹ thu được thành quả rất ít với Trung Quốc về thương mại trong chuyến công du.
"Tôi phải nói rằng có rất nhiều công việc còn phải làm để đưa thương mại tới điểm mà nó có thể đạt được mục tiêu của Tổng thống Trump, đó là cân bằng lại những gì đã diễn ra trong nhiều năm qua", ông Tillerson nói. Khi được hỏi liệu chuyến công du châu Á có phải là một thành công hay không, Ngoại trưởng Mỹ né tránh và chỉ trả lời: "Cảm ơn".
Ian Bremmer, chủ tịch Eurasia Group, thì tỏ ra bi quan hơn về kết quả chuyến công du châu Á của ông Trump, khi cho rằng Trung Quốc mới là nước giành được lợi ích nhiều nhất. "Chuyến đi châu Á dài ngày của ông Trump gần như không thu được tiến bộ nào đáng kể trong các vấn đề liên quan đến nước Mỹ. Rốt cuộc, đó là chiến thắng lớn nhất cho Trung Quốc", Bremmer nhận định.
Trí Dũng